تخت جمشید، شاهکار مهندسی و معماری ایرانی در فارس
-
تخت جمشید، شاهکار مهندسی و معماری ایرانی در فارس
پارس‌تودی- بنا نهاده‌شده توسط داریوش هخامنشی در حدود سال ۵۱۸ پیش از میلاد، صرفاً یک شهر نبود، بلکه پایتختی باشکوه و آیینی بود.
اهمیت و کیفیت بی‌نظیر بنا نهاده‌شده توسط داریوش هخامنشی که در دوران شکوه خود با نام «پارسه» شناخته می‌شد؛، آن را در شمار بزرگ‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی جهان قرار داده است. به گزارش پارس‌تودی به نقل از پرس‌تی وی، سکوی گسترده پارسه، با پلکان‌های باشکوه، دروازه‌های عظیم و تالارهای ستون‌دار بلند، همچنان تصویری از شکوه پادشاهی هخامنشی را، دقیقاً همان‌گونه که داریوش در نظر داشت، مجسم می‌کند.
شگفتی مهندسی و معماری در تخت جمشید
بنیان تخت جمشید، خود شاهکاری نفس‌گیر از مهندسی بود؛ اقدامی آگاهانه برای شکل‌دادن به طبیعت در راستای تحقق چشم‌اندازی باشکوه و امپراتوری. ساخت سکوی عظیم ۱۲۵ هزار متر مربعی، نیازمند تسطیح برآمدگی‌های سنگی، پر کردن فرورفتگی‌ها با خاک و آوار، و احداث دیوارهای نگهدارنده‌ای از سنگ‌های عظیم و به‌دقت تراش‌خورده بود که تا دوازده متر از سطح زمین ارتفاع داشتند.
این پایه‌گذاری، تصادفی و بی‌برنامه نبود؛ بلکه بر اساس طرحی دقیق انجام شد و به سامانه‌ای پیشرفته از کانال‌های زیرزمینی، زهکش‌ها و چاه‌های عمیق مجهز بود که برای مدیریت آب باران و تأمین نیازهای مجموعه طراحی شده بودند، سامانه‌ای که تا امروز نیز عملکرد خود را حفظ کرده است.
با طراحی دقیق سقف‌های سبک‌تر و استفاده از تیرهای چوبی، معماران توانستند با حداقل تعداد ستون‌هایی شگفت‌انگیز و باریک، فضاهایی وسیع، باز و پرنور خلق کنند؛ ستون‌هایی که قطر برخی از آن‌ها تنها ۱.۶ متر بود اما تا ارتفاعی نزدیک به ۲۰ متر قد می‌کشیدند و عظمت‌شان بازدیدکنندگان را تحت‌تأثیر قرار می‌داد.
تاریخ‌نگاری سنگی یک امپراتوری: هنر و نمادپردازی در تخت جمشید
فراتر از شکوه سازه‌ای خود، تخت جمشید همچون بومی سنگی عظیم طراحی شده بود؛ دیوارها و پلکان‌های آن با نقش‌برجسته‌هایی پوشیده شده‌اند که ایدئولوژی و ثبات امپراتوری را در قالب زبانی جهانی از تصویر روایت می‌کنند.
باشکوه‌ترین این روایت‌های سنگی، زینت‌بخش پلکان‌های دوطرفه کاخ آپادانا است؛ جایی که نمای بنا به چشم‌اندازی نفس‌گیر از هماهنگی امپراتوری تقسیم شده است.
در یک سوی این پلکان، سه ردیف افقی از نخبگان نظامی و اشرافی امپراتوری دیده می‌شود: صف‌هایی دقیق و منظم از سربازان پارسی و مادی، حاملان عصا و بزرگان درباری که اغلب در حال دست‌دادن یا لمس شانه‌های یکدیگر با حالتی آرام و شاد نشان داده شده‌اند.
در سوی دیگر، کاروانی رنگارنگ از بیست‌وسه هیئت هدیه‌آور از سراسر امپراتوری به چشم می‌خورد؛ هر یک با پوشش ملی خاص خود و هدایای منحصربه‌فردشان به‌دقت نقش شده‌اند.
میراثی جهانی و ماندگار: اهمیت تخت جمشید در تاریخ بشر
تخت جمشید جایگاهی بی‌چون‌وچرا و ژرف در میراث جهانی دارد؛ مکانی که از سوی یونسکو به‌عنوان گواهی یکتا بر یکی از کهن‌ترین تمدن‌های بشری به رسمیت شناخته شده است.
این مکان از نظر اصالت، بی‌نقص است؛ موقعیت، بافت و مصالح آن همگی اصلی هستند و مرمت‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های سنتی انجام شده‌اند، بدون آن‌که بازسازی‌های مدرن چهره آثار باستانی را مخدوش کنند.
تمام عناصر کلیدی برای انتقال ارزش جهانی این میراث، در محدوده حفاظت‌شده آن قرار دارند؛ از آپادانا و خزانه سلطنتی گرفته تا آرامگاه‌های شاهی که در دل کوه‌های اطراف حجاری شده‌اند.
پژوهش‌های مستمر در تخت جمشید، تحت هدایت برنامه‌ای مدیریتی و با پشتیبانی تخصص‌های ملی و بین‌المللی، نقشی حیاتی در پایش آلودگی‌ها، جلوگیری از تخریب و تضمین بقای این پیوند بی‌همتا با گذشته مشترک بشریت ایفا می‌کنند.
تخت جمشید هم گنجینه‌ای ایرانی‌ست و هم نمادی جهانی؛ تجلی باشکوه لحظه‌ای سرنوشت‌ساز در تاریخ انسان، زمانی که امپراتوری تصمیم گرفت میراث خود را در سنگ حک کند و شعری معماری بیافریند که ابیات آن هنوز از قدرت، وحدت و شکوه هنری سخن می‌گویند.
hk
