شاه‌چراغ؛ نگین ایمان و هنر در قلب شیراز

پارس‌تودی- عطر شکوفه‌های نارنج از باغ‌های اطراف به حیاط‌های حرم می‌وزد و زیبایی طبیعت را با آرامش معنوی درهم می‌آمیزد.

تالارهای آیینه‌کاری‌شده و کاشی‌های فیروزه‌ای حرم شاه‌چراغ، داستان مردمانی را روایت می‌کنند که در گذر قرن‌ها، بارها این مکان مقدس را ساخته، بازسازی کرده و حفظ کرده‌اند. به گزارش پارس‌تودی به نقل از پرس‌ تی‌وی، این حرم مقدس، زائران و مسافران را به فضایی می‌کشاند که در آن، قرن‌ها ایمان با زیبایی ماندگار هنر و معماری ایرانی درهم تنیده‌اند.

برای مردم شیراز، شاه‌چراغ نماد حضوری زنده است؛ جایی که ایمان و هنر دست در دست هم داده‌اند و درخشش سقف‌های آیینه‌کاری‌شده، شکوه بی‌زمان آن را بازتاب می‌دهد.

ریشه در تاریخ

حرم شاه‌چراغ نخستین بار در قرن ششم هجری قمری، در دوران حکومت اتابکان فارس ساخته شد؛ عصری که شیراز به عنوان مرکز علم و دیانت شکوفا بود. این مکان، آرامگاه احمد بن موسی (ع) را در خود جای داده است؛ فرزند ارشد امام موسی کاظم (ع)، امام هفتم شیعیان و برادر امام رضا (ع)، امام هشتم شیعیان که حرم باشکوهش در شهر مشهد واقع شده است.

با گذر زمان، این آرامگاه به مرکزی برای نیایش و احترام در شیراز بدل شد و در سال ۷۴۵ هجری قمری، ملکه تاشی خاتون از سلسله اینجو دستور بازسازی و توسعه آن را صادر کرد. او همچنین مدرسه‌ای بزرگ در کنار آن بنا نهاد و مغازه‌هایی در اطراف وقف کرد تا پشتیبان این مکان مقدس زیارتی باشند.

همچنین در سال ۱۵۰۷ میلادی، شاه اسماعیل صفوی دستور مرمت گسترده‌ای را صادر کرد، اما زلزله‌ای در سال ۱۵۸۸ آسیب‌های جدی به آن وارد ساخت. در قرن هجدهم نیز، پس از پیروزی بر نیروهای مهاجم افغان، نادرشاه افشار بار دیگر این آرامگاه را تعمیر کرد.

داستان نام «شاه‌چراغ»

نام «شاه‌چراغ» که به معنای «پادشاه نور» است، از افسانه‌ای ریشه‌دار در حافظه تاریخی شیراز سرچشمه می‌گیرد. قرن‌ها پیش، پیرزنی هر پنج‌شنبه شب نوری اسرارآمیز را از محل دفن احمد بن موسی (ع) مشاهده می‌کرد. باور داشت که آنجا محل آرامگاه مرد بزرگی است، پس موضوع را با امیر عضدالدوله دیلمی، حاکم شیراز، در میان گذاشت. وقتی امیر برای مشاهده این پدیده آمد، نور از همیشه درخشان‌تر بود و پیرزن فریاد زد: «شاه‌چراغ!» امیر دستور کاوش داد و آرامگاه احمد بن موسی (ع) کشف شد. از آن شب به بعد، این مکان با نامی که آن پیرزن بر زبان آورده بود شناخته شد؛ نامی که تا امروز روشنی‌بخش شیراز است.

معماری ایمان

از نظر معماری، شاه‌چراغ سبک آذری را با هنر ایرانی درآمیخته است. دروازه‌های شمالی و جنوبی آن به حیاطی وسیع باز می‌شوند که اتاق‌هایی ظریف آن را احاطه کرده‌اند. درون بنا، دیوارهای آیینه‌کاری‌شده هر پرتو نور را به هزاران تکه تقسیم می‌کنند و زائران را در درخششی آرام و روحانی غرق می‌سازند. نخستین ضریح نقره‌ای در دوران فتحعلی‌شاه قاجار نصب شد و ضریح دوم، که آن هم نقره‌ای بود، در سال ۱۸۲۷ تکمیل گردید. موزه حرم امروزه بیش از ۸۰۰۰ اثر تاریخی از دوره‌های مختلف را در خود جای داده و کتابخانه آن، یکی از بزرگ‌ترین‌ها در جنوب ایران، نزدیک به ۱۰۰ هزار جلد کتاب دارد. این دو مجموعه، غنای فرهنگی شیراز را به نمایش می‌گذارند؛ شهری که هنر، دانش و ایمان همیشه در قلب آن جای داشته‌اند. بسیاری از دانشمندان و شاعران برجسته، برای نزدیکی به قداست این مکان، آرامگاه خود را در شاه‌چراغ برگزیده‌اند. از جمله آن‌ها می‌توان به آیت‌الله شهید سید عبدالحسین دستغیب، آیت‌الله نجابت، وصال شیرازی و چند تن از بزرگان سلسله زند اشاره کرد. این قبور که در حیاط‌های آرامگاه پراکنده‌اند، یادآور آن‌اند که دانش و ایمان همواره در ایران مورد احترام بوده‌اند.

حملات تروریستی

در سال‌های اخیر، حرم شاه‌چراغ دست‌کم دو بار هدف حملات تروریستی قرار گرفته است. در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، تروریست‌ها این مکان مقدس را هدف قرار دادند و شماری از زائران را شهید یا مجروح کردند. گروه تروریستی تکفیری داعش مسئولیت این حملات را بر عهده گرفت. با این حال، این حوادث مانع حضور زائران نشد. حیاط‌های حرم همچنان مملو از زائران ایرانی و خارجی باقی ماند. خانواده‌ها در زیر گنبد آیینه‌کاری‌شده، در سکوت و با ایمان، دعاهای خود را زمزمه می‌کردند. برای ایرانیان، پایداری شاه‌چراغ نماد استواری ایمان است؛ ایمانی که هیچ اقدام تروریستی نمی‌تواند نور آن را خاموش کند.

hk