استان گلستان: مرز جدید انرژی‌های تجدیدپذیر ایران

پارس‌تودی- در شرایط شدت‌یابی ضرورت توسعه پایدار جهانی، استان گلستان به‌عنوان نامزدی راهبردی در حال ظهور است تا به سنگ بنای آینده انرژی سبز ایران تبدیل شود.

مسیر استان گلستان برای قرارگیری در مرکز انرژی سبز ایران، تلاشی چندوجهی است که بر سه پایه استوار شده است: بهره‌گیری از منابع متمایز خورشیدی و بادی، اجرای مشوق‌های جذاب دولتی-خصوصی و پیشگامی در مدل تولید پراکنده که امنیت انرژی را با توانمندسازی اجتماعی گره می‌زند. مسیر این استان، نشان‌دهنده تغییر گسترده‌تر ملی به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر است و نشان می‌دهد چگونه مناطق با منابع متوسط اما قابل اجرا، می‌توانند از طریق ترکیب فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری مردم‌محور، توسعه پایدار را تسریع کنند، ردپای کربن را کاهش دهند و عدالت انرژی منطقه‌ای را بازتعریف کنند.

پتانسیل خورشیدی فراتر از کلیشه‌ها

استدلال بنیادین برای آرزوهای سبز گلستان، یک تصور دیرپا را به چالش می‌کشد. برخلاف باور رایج که استان‌های شمالی نزدیک به دریای خزر به دلیل رطوبت و پوشش ابری بیشتر برای انرژی خورشیدی نامناسب هستند، ارزیابی‌های علمی واقعیتی پیچیده‌تر و امیدوارکننده‌تر را نشان می‌دهد. مطالعات دقیق پهنه‌بندی با استفاده از داده‌های ایستگاه‌های زمینی و مدل‌های تحلیلی GEOS-5 و ERA5 نشان می‌دهد که گلستان دارای موزاییکی از ریزاقلیم‌ها است. در حالی که مناطق جنگلی کوهستانی تشعشع خورشیدی کمتری دریافت می‌کنند، ارتفاعات جنوب غربی و دشت‌های شمال شرقی استان که با شرایط نیمه‌خشک شناخته می‌شوند، از سطوح تشعشع سالانه بین ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ کیلووات‌ساعت بر مترمربع برخوردارند و میانگین استانی آن حدود ۱۴۸۵ کیلووات‌ساعت بر مترمربع است. این دامنه، اگرچه در مقایسه با بیابان‌های مرکزی ایران متوسط است، اما «برای تامین انرژی کاملاً کارآمد» ارزیابی شده و برای توجیه مزارع خورشیدی در مقیاس بزرگ و نیز تولید پراکنده گسترده کافی است. این پتانسیل با تعداد زیاد روزهای آفتابی استان تقویت می‌شود که در مناطق شمالی مانند گمیشان، بندر ترکمن و مراوه‌تپه به بیش از ۳۰۰ روز در سال می‌رسد و این مناطق را از حاشیه‌های کشاورزی به نامزدهای اصلی زیرساخت‌های خورشیدی تبدیل می‌کند.

پتانسیل انرژی بادی

در کنار روایت خورشیدی، استان گلستان با پتانسیل انرژی بادی نیز مرتبط دانسته شده است، به ویژه در کریدورهای شمال شرقی آن نزدیک به کلاله و مراوه‌تپه. یک ارزیابی جامع و بلندمدت از منابع بادی در پنج شهرستان، نقطه مقابل داده‌محوری برای ادعاهای خوشبینانه افراطی ارائه می‌دهد. این مطالعه که تا ۳۰ سال داده را تحلیل کرده، نتیجه می‌گیرد که چگالی توان بادی گلستان «برای توربین‌های بادی بزرگ نسبتاً پایین است» و عموماً استان را در رده ۱ یا «ضعیف» برای مزارع بادی عمده طبقه‌بندی می‌کند. با این حال، فرصت‌های فصلی و محلی را شناسایی می‌کند و خاطرنشان می‌سازد که در ماه‌های خاص، مناطقی مانند مراوه‌تپه و بندر ترکمن می‌توانند به پتانسیل رده ۲ دست یابند.

پیامدهای راهبردی و چشم‌انداز گسترده‌تر برای ایران

تحول آتی گلستان به یک کانون انرژی سبز، پیامدهایی دارد که فراتر از مرزهای استانی گسترش می‌یابد. موفقیت در اینجا الگویی برای یک گذار انرژی غیرمتمرکز و عادلانه‌تر برای ایران ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که مناطق خارج از «کمربند خورشیدی» کلاسیک نیز می‌توانند سهم معناداری در اهداف ملی انرژی پاک داشته باشند. این امر استراتژی‌ای را به نمایش می‌گذارد که در آن توسعه انرژی با توسعه روستایی، ایجاد شغل و کاهش فقر یکپارچه شده است؛ رویکردی کل‌نگر که اغلب در پروژه‌های انرژی صرفاً معطود به استخراج غایب است.

برای ایران، امکان‌پذیر کردن موفقیت گلستان به معنای تنوع بخشیدن جغرافیایی به سبد انرژی تجدیدپذیر است که در نتیجه تاب‌آوری کلی سیستم را افزایش داده و تلفات انتقال را با تولید برق نزدیک‌تر به مراکز مصرف شمالی کاهش می‌دهد. این امر یک حرکت راهبردی برای استفاده از گاز طبیعی است که هم‌اکنون در استان برای تولید برق سوزانده می‌شود، تا آن را برای صادرات با ارزش افزوده بالاتر یا مصرف صنعتی داخلی به کار گیرد و بدین ترتیب امنیت اقتصادی و انرژی کشور را بهبود بخشد. استان گلستان نه بر لبه یک تحول تضمین‌شده، بلکه در آستانه یک فرصت استثنایی و به‌غایت راهبردی ایستاده است. ادعای آن برای تبدیل شدن به کانون بعدی انرژی سبز ایران، نه بر برتری طبیعی قاطع، بلکه بر یک فرمول عملگرا و یکپارچه استوار است: پیوند منابع تجدیدپذیر معتبر—هرچند متوسط—با مکانیسم‌های مالی نوآورانه، مشارکت اجتماعی قوی و یک مدل اجرایی چندمقیاسی.

این استان آماده است تا به یک گره منطقه‌ای مهم انرژی پاک تبدیل شود؛ کانونی که نه با خروجی عظیم، بلکه با تنوع، توزیع و ادغام socio اقتصادی تعریف می‌شود. سفر گلستان گواهی است بر این واقعیت که در گذار جهانی به سوی پایداری، آینده‌های انرژی عملی و تاب‌آور نه تنها بر پایه آفتابی‌ترین بیابان‌ها یا بادخیزترین قله‌ها، بلکه بر بنیان برنامه‌ریزی فراگیر و نوآوری همسو با جامعه ساخته می‌شوند.

hk