روستای زیارت؛ جایی که معنویت، معماری و طبیعت در هم تنیده‌اند

روستای زیارت استان گلستان که در ارتفاع تقریبی ۱۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد، میان دو تپه جنگلی جای گرفته و از چشمه‌های آب گرم طبیعی تغذیه می‌شود.

برای دهه‌ها، روستای زیارت استان گلستان که تنها ۱۷ کیلومتر با گرگان فاصله دارد و در مجاورت پارک جنگلی محبوب نهارخوران واقع شده، به عنوان توقفگاهی معنوی، پناهگاهی تابستانی و به طور فزاینده‌ای مقصدی برای گردشگری زیست‌محور شناخته می‌شود. به گزارش پارس‌تودی به نقل از پرس‌تی‌وی، موقعیت روستای زیارت در دل جنگل‌های هیرکانی حاشیه شرقی دریای خزر، که یکی از کهن‌ترین اکوسیستم‌های جهان است، به آن فضایی بکر و دست‌نخورده از رشد پیوسته گردشگری مدرن بخشیده است. مانند بسیاری از روستاها و شهرهای تاریخی ایران، هویت زیارت از آرامگاه امامزاده عبدالله آغاز می‌شود که از نوادگان امام موسی کاظم (ع)، هفتمین امام شیعیان است. 

این حضور مقدس است که نام «زیارت» را به این روستا بخشیده است. مدتها پیش از آنکه جاده‌های آسفالته گرگان را به کوه‌های اطراف متصل کنند، خانواده‌هایی از سراسر منطقه برای زیارت این امامزاده به اینجا سفر می‌کردند. به گفته اهالی، کل روستا پیرامون این آرامگاه شکل گرفته است. 

چشم‌انداز روستای زیارت

توپوگرافی منحصر به فرد زیارت، با شیب‌های تند، دره‌های جنگلی و کوه‌های چشم‌اندازش، دعوتی است برای گردشگرانی که مشتاق کشف جذابیت‌های طبیعی شمال ایران هستند. آبشار زیارت یکی از محبوب‌ترین نقاط دیدنی منطقه است که با جنگل‌های انبوه احاطه شده و از طریق یک مسیر پیاده‌روی پرطرفدار قابل دسترسی است. و سپس چشمه آب گرم وجود دارد، که خروجی غنی از مواد معدنی حاوی کلسیم، منیزیم و گوگرد است و در نزدیکی مسیر کوهستانی منتهی به روستا قرار دارد. با دمای حدود ۴۰ درجه سانتی‌گراد، این چشمه به صورت محلی برای تسکین دردهای عضلانی، روماتیسم و ناراحتی‌های پوستی شناخته شده‌است. در اطراف روستا چندین چشمه دیگر نیز وجود دارد که چشمه سرخ‌رود از معروف‌ترین آنهاست. با آب زلال و همیشگی‌اش، این چشمه بخشی از منابع آب محلی را تأمین می‌کند و محیط اطراف آن برای پیک‌نیک ایده‌آل است.

از آنجایی که روستا در ارتفاعی بالاتر از شهر گرگان قرار دارد، زیارت حتی در اوج تابستان نیز خنک است. در ماه‌های تیر و مرداد، زمانی که گرگان بر دشت‌های حاشیه خزر فشار می‌آورد، این روستا آب و هوایی مطبوع ارائه می‌دهد. در بهار، باران‌های ملایم باعث شکوفایی در سراسر روستا می‌شود. پاییز مه صبحگاهی و جنگل‌هایی به رنگ‌های زرد و قرمز به ارمغان می‌آورد، در حالی که در زمستان تپه‌های اطراف پوشیده از برف می‌شوند. اهالی معتقدند بهترین زمان برای بازدید از زیارت بین اواخر فروردین تا اوایل خرداد، یا در اوایل پاییز است، زمانی که جنگل‌ها در اوج رنگ‌های پاییزی خود قرار دارند.

باستان‌شناسی و معماری زیارت

شواهد باستان‌شناسی و تاریخ محلی نشان می‌دهد که این روستا به سده‌های نخستین اسلامی بازمی‌گردد. موقعیت امن آن در دل کوهستان، محافظت شده توسط جنگل‌های انبوه و برخورداری از منابع آبی فراوان، آن را به پناهگاهی در برابر تهاجمات خارجی تبدیل کرده بود. آثار تاریخی باقی‌مانده از محوطه‌هایی مانند تخت خسرو، تخت دیگا، اسفندیار محله و دیگر نقاط، نشان از سکونت طولانی‌مدت در این روستا در دوره‌های قاجار و پهلوی دارند. زیارت حتی به عنوان یکی از «ده روستا با ارزش تاریخی آشوری» شناخته شده است؛ عنوانی که بر اصالت باستانی و سکونت دیرپای انسانی در این روستا تأکید دارد. اگرچه این به معنای تأسیس مستقیم روستا توسط آشوریان نیست، اما این طبقه‌بندی نشان‌دهنده وجود محوطه‌های باستانی، بناهای کهن و سازه‌های تاریخی است که به هزاران سال سکونت مداوم اشاره دارد.

زیارت با معماری متمایز و سنتی‌اش، نمونه‌ای بی‌نظیر از سازگاری انسان با طبیعت نیز هست. بیشتر خانه‌ها به صورت پلکانی بر دامنه کوه ساخته شده و از مصالح بومی مانند سنگ، چوب و آجر استفاده شده است. طرح معماری کاملاً با آب و هوای کوهستانی منطقه سازگار است: بام‌های شیروانی به هدایت آب باران کمک می‌کنند و کوچه‌های شیبدار امکان عبور سیلاب را فراهم می‌آورند که هر دو از ویژگی‌های کلیدی این ساختار سنتی هستند. خانه‌ها عموماً دو یا سه طبقه هستند، با بالکن‌هایی رو به مناظر طبیعی که چشم‌اندازهای زیبایی از جنگل ارائه می‌دهند. پنجره‌های چوبی شبکه‌بندی‌شده، دیوارهای ضخیم برای حفظ دمای داخلی و استفاده از رنگ‌های خاکی در نماهای بیرونی، از جمله عناصری هستند که به محیط گرمی و اصالت می‌بخشند.

در قلب روستا، سازه‌های عمومی مانند مسجد، مدرسه قدیمی و آرامگاه امامزاده عبدالله نیز به همان سبک سنتی ساخته شده‌اند. بسیاری از خانه‌های قدیمی هنوز دارای تزئینات سنتی، تنورهای گلی و حوضچه‌های سنتی هستند. علاوه بر جذابیت زیبایی‌شناختی، این معماری سنتی به دلیل استفاده از مصالح بومی و طراحی کارآمد، در پاسخگویی به شرایط آب و هوایی منطقه نیز بسیار مؤثر است.

فرهنگی ریشه‌دار در سرزمین

مردم زیارت زندگی‌ای را می‌گذرانند که هنوز به محیط کوهستانی پیوندی نزدیک دارد. کشاورزی، دامداری، باغداری و زنبورداری برنامه روزمره زندگی را شکل می‌دهند. بازدیدکنندگان اغلب با عسل محلی، گیاهان کوهی و داستان‌هایی از گذشته روستا پذیرایی می‌شوند. محصولات عمدتاً از زمین‌های اطراف روستا به دست می‌آیند: عسل کوهی، ترشی‌جات، رب انار، آبغوره، شربت‌ها و گیاهان دارویی خشک شده مانند گل گاوزبان، بومادران و آویشن. برخی از خانواده‌ها نیز به تولید جاجیم، دست‌بافته‌ها و سبدهای حصیری می‌پردازند؛ صنایع‌دستی سنتی که با آیین محلی پیوندی عمیق دارند.در زیارت، زندگی هم‌نواز با کوه‌ها و جنگل‌ها می‌تپد. برنامه‌های روزمره، سنت‌های دیرینه و زیبایی‌های پیرامون در هم می‌آمیزند و به بازدیدکنندگان تصویری از روستایی را ارائه می‌دهند که در آن تاریخ، فرهنگ و طبیعت در هماهنگی کامل با یکدیگر هم‌زیستی دارند.

hk