چرا دلار دیگر پناهگاه امن جهان نیست؟

پارس‌تودی- پس از دهه‌ها تلاش ایالات متحده آمریکا برای حفظ سلطهٔ دلار بر نظام مالی جهان، اکنون شرایط دلار به نقطهٔ هشدار رسیده است.

به گزارش پارس‌تودی، با وجود آن‌که دلار آمریکا برای دهه‌ها به‌عنوان ارز ذخیرهٔ جهانی و پناهگاه امن در بحران‌های مالی شناخته می‌شد، اکنون نشانه‌هایی از تزلزل این موقعیت دیده می‌شود. طبق گزارش تازه‌ای از اندیشکدهٔ بروکینگز، بی‌ثباتی سیاسی و مالی ناشی از سیاست‌های داخلی و خارجی ایالات متحده، به‌ویژه در دوران دونالد ترامپ، باعث شده بسیاری از کشورها و سرمایه‌گذاران جهانی در اعتماد به دلار تجدیدنظر کنند. اندیشکدهٔ بروکینگز هشدار داده است که وضعیت دلار به «نقطهٔ هشدار» رسیده و بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی که تا پیش از این، دلار و اوراق خزانه‌داری آمریکا را امن‌ترین دارایی‌ها می‌دانستند، اکنون در حال تجدیدنظر هستند.

ارزش دلار در هفته‌های اخیر کاهش یافته، آن‌هم در شرایطی که نرخ بهره در آمریکا افزایش یافته است؛ اتفاقی که به‌طور معمول باید به تقویت دلار منجر شود. این ناهم‌خوانی از دید کارشناسان مالی، به‌معنای بی‌اعتمادی بازارها به آیندهٔ اقتصاد آمریکا تلقی شده است. شباهت‌هایی که میان وضعیت فعلی ایالات متحده و بحران اقتصادی بریتانیا در سال ۲۰۲۲ وجود دارد، باعث نگرانی بسیاری از تحلیلگران شده است. در آن زمان نیز افزایش بدهی دولت بریتانیا باعث کاهش شدید ارزش پوند و افزایش بازدهی اوراق قرضه شد. اکنون پدیده‌ای مشابه در آمریکا در حال شکل‌گیری است.

گزارش‌های اقتصادی نشان می‌دهد: شاخص دلار که قدرت این ارز را برابر سبدی متشکل از ۶ ارز از جمله پوند، یورو و یِن می‌سنجد، در نیمهٔ نخست سال جاری میلادی ۱.۸ درصد افت داشته است.

بنابر بررسی‌های انجام‌شده، دلار آمریکا برای نخستین بار از سال ۱۹۷۳ میلادی تاکنون، بدترین عملکرد خود را در ۶ ماه نخست سال جاری میلادی بر جا گذاشته و سیاست‌های اقتصادی ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، سرمایه‌گذاران سراسر جهان را بر آن داشته تا دارایی‌های دلاری خود را به‌سرعت بفروشند؛ اتفاقی که جایگاه دلار را به‌شدت به خطر انداخته است.

اگرچه بسیاری از کارشناسان نسبت به کاهش ارزش دلار از مدت‌ها قبل هشدار داده‌اند، اما اکنون به دلایل سیاسی و تصمیمات اقتصادی رئیس‌جمهوری آمریکا، این موضوع سرعت گرفته است.

در بُعد اقتصادی می‌توان از دلایلی چون افزایش بدهی عمومی آمریکا، بی‌اعتمادی به سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، سیاست‌های انبساطی پولی، کاهش تقاضای جهانی برای دلار، نااطمینانی سیاسی در داخل آمریکا، تورم و کاهش قدرت خرید داخلی نام برد.

یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش ارزش دلار، جنگ تجاری است که دونالد ترامپ با همهٔ کشورهای جهان آغاز کرده است. بستن تعرفه‌های سنگین باعث افزایش ترس و نگرانی سرمایه‌گذاران شده است؛ ضمن این‌که کشورها را به همکاری با دیگر شرکا سوق داده است. همچنین دلار ضعیف، سرمایه‌گذاران آمریکایی را نیز به‌سمت سرمایه‌گذاری در بورس‌های خارجی ترغیب کرده است؛ چنانکه شاخص «استاکس ۶۰۰» اروپا که در بردارندهٔ سهام ۶۰۰ شرکت بزرگ اروپایی است، از آغاز سال جاری میلادی، حدود ۱۵ درصد رشد داشته است.

از سوی دیگر، دولت ترامپ به‌صورت بی‌سابقه‌ای از قدرت دلار به‌عنوان یک ابزار فشار سیاسی استفاده کرده و می‌کند. در این راستا تحریم‌های اقتصادی آمریکا ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته است. ایالات متحده با استفاده از جایگاه دلار در مبادلات جهانی، کشورهایی چون ایران، روسیه و ونزوئلا را در راستای تبعیت از سیاست‌های مد نظر خود به‌شدت تحت فشار قرار داده است و برخی دیگر از کشورها را نیز تهدید به برقراری تعرفه کرده است. همین استفادهٔ ابزاری از قدرت مالی دلار، موجب شد که بسیاری از کشورها نسبت به این‌که تمام ذخایر ارزی و مسیرهای پرداخت بین‌المللی خود را به آن گره بزنند دچار تردید شوند. از این‌رو بسیاری از کشورها در حال بررسی گزینه‌های جایگزین هستند. برای مثال چین به‌طور گسترده‌ای در حال ترویج استفاده از یوآن در معاملات دوجانبه است. روسیه نیز بخش زیادی از ذخایر دلاری خود را به یورو و طلا تبدیل کرده است.

از سوی دیگر، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و ایجاد اتحادیه‌های جدید اقتصادی چون بریکس نیز گام‌هایی برای کم‌کردن وابستگی به دلار در سیستم اقتصاد بین‌الملل است. «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجهٔ روسیه، در این زمینه گفت: جامعهٔ جهانی تمایل بیشتری برای ایجاد سازوکارهای مستقل از غرب پیدا کرده و شرق و جنوب جهانی در حال تبدیل شدن به نیروی اصلی پیشران رشد اقتصاد جهانی هستند. بازارهای مالی نیز این تغییر نگرش را تأیید می‌کنند. در گزارش بروکینگز آمده است که سرمایه‌گذاران خارجی، که سال‌ها دلار و اوراق خزانه‌داری آمریکا را به‌عنوان امن‌ترین دارایی ممکن می‌شناختند، اکنون به‌تدریج در حال انتقال دارایی‌های خود به بازارهای دیگر هستند. این پدیده باعث شده نوعی «پاداش ریسک» برای دلار شکل بگیرد، به این معنا که سرمایه‌گذاران برای نگه‌داری دارایی دلاری، انتظار بازدهی بیشتری نسبت به گذشته دارند. این یعنی آن اعتماد بی‌قید و شرط سابق به دلار دیگر وجود ندارد.

اکنون بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، ممکن است دلار به‌جای این‌که پناهگاه امن در زمان بحران‌ها باشد، خود به منبع بحران تبدیل شود. این موضوع البته به‌معنای نابودی فوری دلار نیست، اما نشان‌دهندهٔ از دست دادن جایگاه پیشین دلار در اقتصاد جهانی است.

در مجموع، آنچه اکنون شاهدش هستیم، نشانه‌هایی است از بحرانی عمیق؛ این بحران، نشانه‌ای از بی‌اعتمادی فزایندهٔ جهانی به سیاست‌گذاری اقتصادی و بین‌المللی ایالات متحده است؛ به‌طوری‌که اگر دولت آمریکا نتواند اعتماد ازدست‌رفته را بازسازی کند، از شفافیت در تصمیم‌گیری اقتصادی دفاع کند و به‌جای ابزارسازی از قدرت دلار، به‌دنبال ایجاد همکاری‌های مالی چندجانبه نباشد، سلطهٔ دلار بر نظام جهانی به‌تدریج پایان خواهد یافت.

به نظر می‌رسد پاسخ به این پرسش که «آیا دلار هنوز پناهگاه امن جهان است؟» هر روز بیش از پیش به «نه» نزدیک‌تر می‌شود.

ad