Ղարաբաղի հայերի վերադարձի իրավունքի անտեսում. Պարտության ընդունում, թե՞ պարտադրված իրատեսություն
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի վերջին հայտարարությունը, որում նշվել է, որ «Ղարաբաղի հայերի վերադարձի» հարցը պետք է հանվի օրակարգից, կարելի է համարել այս պատմական հակամարտության հարցում դառը շրջադարձային կետ։ Այս հայտարարությունը բացահայտորեն և հրապարակայնորեն օրինականացնում է Ղարաբաղից տեղահանված տասնյակ հազարավոր հայ քաղաքացիների հիմնարար իրավունքների կորուստը։
«Հակամարտության վերսկսումը կանխելու» տրամաբանությամբ, Փաշինյանը փաստացի զոհաբերում է տեղահանվածների վերադարձի իրավունքը հանուն անվտանգային նկատառումների և քաղաքական իրատեսության։ Այս դիրքորոշումը ցույց է տալիս Բաքվի ինքնիշխանության լիակատար ընդունումը Ղարաբաղի նկատմամբ և հուսահատություն՝ վերադարձողների անվտանգության և իրավունքների վերականգնման համար որևէ միջազգային երաշխիք ստանալու հարցում։
Խորհելու տեղիք է տալիս այս հայտարարությունն այն առումով,որ արվել է Միացյալ Նահանգների հովանու ներքո «Խաղաղության ճանապարհային քարտեզի» ստորագրումից հետո։ Սա ցույց է տալիս, որ համաձայնագիրը ոչ միայն անտեսում է ինքնորոշման իրավունքի մասին հայերի պատմական պահանջը, այլև լուսանցք է մղում նրանց վերադարձի իրավունքը։ Այս համատեքստում «երկու կողմերի խնդիրների միաժամանակյա լուծման» մասին խոսելն ավելի շատ նման է պարտադրված իրավիճակը ընդունելու համար արդարանալուն, քան արդարադատության հետապնդման: Այսպիսով, Ղարաբաղի հայերի իրավունքները դրվում են այսպես կոչված այնպիսի խաղաղության քողի տակ, որը հիմնված է ոչ թե արդարության, այլ ուժերի և իրականության հավասարակշռության վրա։