Իրանը և հարևանների հետ հարաբերությունների վերաիմաստավորումը

Արտաքին ճնշումների աճի և տարածաշրջանային արագ զարգացումների պայմաններում, Իրանի դերի վերաիմաստավորումը Մերձավոր Արևելքում և «հարևանները առաջնահերթ են» քաղաքականության ամրապնդումը կրկին դարձել են Թեհրանի արտաքին քաղաքականության կիզակետը: Այնպիսի իրադարձություններ, ինչպիսիք են ՄԱԿ-ի պատժամիջոցների վերականգնումը ձգանման մեխանիզմի ակտիվացումից հետո և վերջին 12-օրյա պատերազմը, ավելի քան երբևէ ակնհայտ են դարձրել Թեհրանի հարաբերությունները հարևան երկրների հետ վերանայելու անհրաժեշտությունը:

«Դոնյայե Էղթեսադ» թերթի զեկույցի համաձայն՝ Իրանի հարաբերությունները արաբական երկրների հետ, մասնավորապես Պարսից ծոցի ափին, պատմական մրցակցությունից վերածվում են իրատեսական համագործակցության ընդհանուր ըմբռնման։ Թեհրան-Պեկին-Մոսկվա եռակողմ համագործակցության զարգացմանը զուգընթաց, հարևանների հետ հարաբերությունների ընդլայնումը համարվում է Արևմուտքի ճնշումներին դիմակայելու հիմնական առանցք։

Պարսից ծոցի արաբական երկրները, հենվելով իրենց տնտեսական հզորության և աշխարհաքաղաքական դիրքի վրա, նույնպես շարժվում են տարածաշրջանային ճգնաժամերի կառավարման գործում ավելի կարևոր դեր խաղալու ուղղությամբ։ Մոտեցման այս փոփոխությունը Թեհրանին բացառիկ հնարավորություն է տվել ամրապնդել իր ազդեցության ոլորտը՝ միաժամանակ ընդլայնելով դիվանագիտական ​​և տնտեսական հարաբերությունները։

«Middle East Monitor» կայքը Թեհրանի և Ռիադի միջև համագործակցության անհրաժեշտության մասին զեկույցում գրել է. «Չինաստանի միջնորդությունը Իրանի և Սաուդյան Արաբիայի հաշտեցման համար պատմական հնարավորություն է փոխադարձ վստահությունը վերականգնելու համար։ Տասնամյակների լարվածությունից հետո երկու երկրներն էլ պետք է գիտակցեն, որ մրցակցության շարունակությունը միայն ընդհանուր կորուստներ կբերի»։

Վերջին զարգացումները ցույց են տալիս, որ տարածաշրջանային հարաբերությունները դուրս են եկել զուտ քաղաքական մակարդակից և մոտենում են ռազմավարական համաձայնեցման փուլի. փուլ, որը ներառում է պաշտպանական համագործակցություն, տնտեսական ինտեգրացիա և կարևոր տարածաշրջանային հարցերի շուրջ դիրքորոշումների համակարգում։

«Արաբ նյուզ» թերթը նաև վերլուծության մեջ գրել է, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի վերջերս Քուվեյթ, Կատար և Օման կատարած այցը տեղի է ունեցել ռազմական և տնտեսական կապերն ամրապնդելու նպատակով: Այս շարժումները ցույց են տալիս, որ տարածաշրջանային երկրները որոշումների կայացման գործում ձգտում են անկախության և նվազեցնում են կախվածությունը Արևմուտքից: Նման պայմաններում Իրանը, որպես արտոնյալ աշխարհաքաղաքական դիրք ունեցող խոշոր տերություն, ստիպված է որոշել իր տեղը նոր տարածաշրջանային կարգում։

Իրանի դեմ պատժամիջոցների սահմանափակումները և գլոբալ էներգետիկ հավասարումների փոփոխությունը տարածաշրջանային տնտեսական համագործակցությունը դարձրել են կենսական անհրաժեշտություն: Միացյալ Նահանգներն այժմ դարձել է էներգիայի արտահանող, իսկ Ռուսաստանը Արևմտյան պատժամիջոցների պատճառով դիմել է ասիական շուկաներին. մի իրականություն, որը սրել է մրցակցությունը էներգետիկ շուկայում և ստիպել տարածաշրջանային երկրներին ավելի շատ համագործակցել իրենց շահերը պաշտպանելու համար։

Մասնագետները կարծում են, որ Իրանի և արաբական երկրների միջև լայն համագործակցությունը կարող է ստեղծել տնտեսական, անվտանգության և հետախուզական համագործակցության համապարփակ ցանց: Առևտրի, ծովային տրանսպորտի և համատեղ ներդրումների աճը գործիքներ են, որոնք կարող են նվազեցնել պատժամիջոցների ճնշումը և հարթել փոխադարձ աճի ճանապարհը։

«Middle East Monitor»-ը գրել է. «Եթե Մերձավոր Արևելքի երկրները շրջանառեն իրենց ռեսուրսները տարածաշրջանում՝ ստեղծելով փոխադարձ օգուտների վրա հիմնված ընդհանուր տնտեսական էկոհամակարգ, այս մոդելը կարող է տարածվել որպես հաջողակ մոդել ամբողջ իսլամական աշխարհում»։

Այս համատեքստում, Իրանի և նրա հարևանների միջև կառուցողական փոխգործակցության և տարածաշրջանը օտարերկրյա տերությունների միջև մրցակցության ասպարեզ չդառնալու համար ընդհանուր քաղաքականության մշակումը անհերքելի անհրաժեշտություն է։ Անվտանգության և հետախուզության համագործակցությունը ճգնաժամերի կառավարման գործում կարող է դառնալ կայուն կայունության գործնական մոդել։

Գազայի հատվածում վերջին զարգացումները և Իրանի ու արաբական երկրների միջև մերձեցումը սիոնիստական ​​ռեժիմի ցեղասպանությունը դատապարտելու հարցում նույնպես ցույց տվեցին, որ համատեղ համագործակցության ոլորտները գերազանցում են տնտեսական շահերը։

Վերջապես, տարածաշրջանում և աշխարհում առկա իրավիճակն ունի հստակ ուղերձ. քայքայիչ մրցակցության դարաշրջանն ավարտվել է, և Մերձավոր Արևելքի ապագան հիմնված կլինի բազմակողմ համագործակցության, փոխադարձ վստահության և ռազմավարական ռեալիզմի վրա. մոտեցում, որ Իրանը ձգտում է լինել դրա կենտրոնում։

Աղբյուր՝ «Donyaye Eqtesad» թերթ