Ամենահազվագյուտ եւ ամենաթանկ մետաղն ամենեւին էլ ոսկին չէ
Ընդհանրապես ընդունված է, որ ոսկին ամենահազվագյուտ եւ ամենաթանկարժեք մետաղներից է։ Դա, անշուշտ, այդպես է, բայց մեկ այլ մետաղ՝ ռոդիումը, ակնհայտորեն ավելի բարձր տեղ է զբաղեցնում երկու կատեգորիաներում: Այս մասին գրում է «Новая наука»-ն։
Այսօր աշխարհում ամենաթանկարժեք մետաղը ռոդիումն է: Այն հազվագյուտ մետաղ է պլատինի ընտանիքից, որը չի փոխազդում թթվածնի հետ։ Արդյունքում, այն դիմացկուն է կոռոզիայի եւ օքսիդացման հանդեմ: Այն ունի նաեւ շատ բարձր հալման կետ՝ մոտ 1964 աստիճան Ցելսիուս։ Ռոդիումը հիմնականում օգտագործվում է տրանսպորտային միջոցների արտանետումների կատալիզացման մեջ՝ աղտոտող նյութերի արտանետումները նվազեցնելու (պահանջարկի մոտ 90%-ը) համար: Այն նաեւ օգտագործվում է այլ ոլորտներում, ինչպիսիք են թանկարժեք զարդերը եւ տվյալների պահպանման սարքերը: Նրա դեֆիցիտն ու մեծ պահանջարկն այն դարձնում են շատ թանկարժեք մետաղ։
Ռոդիումը հայտնաբերվել է 1803 թվականին՝ բրիտանացի քիմիկոս Ուիլյամ Հայդ Վոլասթոնի կողմից՝ իր ժամանակի մեծ հարգանք վայելող գիտնական, որը նաեւ պատասխանատու է պալադիումի հայտնաբերման համար մի քանի տարի առաջ՝ 1802 թվականին։ Պլատինի հանքանյութի նմուշն ուսումնասիրելիս Վոլասթոնը նկատել է արծաթափայլ-սպիտակ մետաղի առկայություն, որը չէր համապատասխանում այդ ժամանակ հայտնի պլատինե խմբի մյուս մետաղներից որեւէ մեկին: Նա նոր մետաղն անվանել է «ռոդիում»՝ հունարեն «ռոդոն» բառից, որը նշանակում է «վարդ», քանի որ մետաղը ռոդիումի սուլֆատի լուծույթին վարդագույն գույն է տալիս:
Ռոդիումը պարունակվում է երկրակեղեւում՝ մոտ 0,000037 մաս/միլիոն քանակությամբ: Համեմատության համար նշենք, որ ոսկին, ըստ Թագավորական քիմիական ընկերության, պարունակվում է մոտ 0,0013 մաս/ միլիոն քանակությամբ: Մետաղը հիմնականում արդյունահանվում է Հարավային Աֆրիկայում, որն աշխարհի խոշորագույն արտադրողն է։ Ռոդիում արտադրող այլ երկրների թվում են Ռուսաստանը, Կանադան եւ ԱՄՆ-ը, սակայն դրանց արդյունահանումը շատ ավելի ցածր է: Ռոդիումը սովորաբար արդյունահանվում է որպես պլատինի եւ պլատինի խմբի այլ մետաղների արդյունահանման կողմնակի արտադրանք, քանի որ այդ մետաղները հաճախ հանդիպում են միեւնույն հանքավայրերում: Այն արդյունահանվում է հիմնականում ստորգետնյա ճանապարհով։ Տարեկան արդյունահանվում է մոտ տասնվեց տոննա մետաղ (ենթադրվող պաշարը 3000 տոննա է)։ Ռոդիումի արդյունահանումից հետո այն պետք է մաքրվի կեղտից, որից հետո կարող է օգտագործվել:
