Մի գավաթ անդորրր հաղորդաշարի հարգարժան ունկնդիրներ այսօր խոսելու ենք հոգեսոմատիկ խնդիրների մասին: Ձեզ կպատմենք թե հոգեբանական գործոններն ինչպես են ազդում մարմնական հիվանդությունների առաջացման և ընթացքի վրա։Ընկերակցեք մեզ:

Գիտե՞ք արդյոք, թե ինչ կստացվի, եթե միավորենք բժշկությունն ու հոգեբանությունը: Հետաքրքիր բան կստացվի. հոգեսոմատիկա` գիտություն հոգու եւ մարմնի մասին: Այն բժշկության մեջ այնպիսի ուղղություն է, որը զբաղվում է առողջության վրա մեր էմոցիաների, վախերի եւ հոգեբանական արգելափակումների ազդեցությամբ:

 Ինչպես Պլատոնն է ասել․«Մեծագույն սխալը հիվանդություն բուժելիս հանդիսանում է այն, որ կան առանձին բժիշկներ հոգու և մարմնի հիվանդություններ բուժելու համար, մինչդեռ մեկն անբաժան է մյուսից… Որտեղ ընդհանուրն իրեն վատ է զգում, դրա մի մասն առողջ լինել չի կարող»:                                                                                                                                                  

Բուժվում-բուժվում ենք, հետազոտությունների ենք ենթարկվում, քաղաքի բոլոր հնարավոր մասնագետների սենյակներով անցնում, բայց առկա առողջական խնդրի աղբյուրն այդպես էլ չի պարզվում: Ստիպված վերացնում ենք խնդրի նշաններն ու հետեւանքները, այլ ոչ թե պատճառն ու աղբյուրը: Ցավոք, շատ քիչ բժիշկներ հանգում են « հոգեսոմատիկայի հետ գործ ունենք եզրակացությանը: հոգեսոմատիկ խնդիրները շատ ավելի են տարածված, քան թվում է:

«Հոգեսոմատիկա» տերմինն առաջացել է հունարեն psyche` հոգի, եւ soma` մարմին բառերից, ուսումնասիրում է հոգեբանական գործոնների ազդեցությունը սոմատիկ հիվանդությունների առաջացման ու զարգացման վրա: Հոգեսոմատիկ են համարվում ֆիզիկական այն հիվանդությունները կամ խանգարումները, որոնց պատճառն էմոցիոնալ լարվածությունն է: Մտածենք՝ մեզնից յուրաքանչյուրին տրված է սահմանափակ տարածքով մեկ մարմին ու անվերջ քանակի հոգեկան խմորումներ, հույզեր, ընթացիկ ու խորքային բարդույթներ, որոնք շրջանառվում են այդ մեկ մարմնում ու ազդում բառացիորեն ամեն ինչի վրա: Կոնֆլիկտները, տանջանքը, ագրեսիայի, վախի, մեղքի զգացումները մեր կողմից հաճախ չեն գիտակցվում, բայց պահպանվում են անգիտակցական շերտերում: Մարմնի ներսում երկար մնալու դեպքում այս ամենը ելք է փնտրում ֆիզիկական հիվանդության տեսքով: Ընդ որում, ամեն ոք ունի տանջանքի շրջանառության իր ժամկետը, իր դիմացկունությունը: Կարեւոր են հոգեսոմատիկ հիվանդությունների  պատճառները:

Էմոցիոնալ վիճակի ազդեցությունը մարդկանց առողջության վրա հայտնի էր հնագույն դարերում, սակայն պաշտոնական բժշկությունը սկսեց ճանաչել ոչ այնքան վաղ: Մինչդեռ, շատ հիվանդություններ մաքուր հոգեսոմատիկ են եւ փորձում են դրանք բուժել դեղորայքով, մինչդեռ դա չի օգնում հիվանդին բուժվել։  Ինչպես ճանաչել հոգեսոմատիկ հիվանդությունը ։ Հոգեսոմատիկայի ախտանիշը համարվում է հիվանդություն, որը չունի ֆիզիոլոգիական ֆոն: Օրինակ, մարդը կարող է սրտային հիվանդություն ունենալ, բարձրանալ ճնշումը, բայց չունի ֆիզիկական պաթոլոգիա, նման ախտանիշների համար նախադրյալներ չկան: Հիվանդության առաջացումը առաջացնում է հոգեբանական գործոններ `սթրես, հոգեբանական վնասվածք, նեւրոզ եւ այլն:

Նման հիվանդությունների ցանկը բավականին լայն է, սկզբունքորեն գրեթե ցանկացած հիվանդություն կարելի է բացատրել հոգեսոմատիկ խանգարումով: Տեղադրել հիվանդությունների հետեւյալ խմբերը, որոնք կարող են առաջանալ նման պատճառներով.

• շնչառական համակարգի հիվանդությունները (hyperventilation syndrome, բրոնխային ասթմա);
• սրտանոթային համակարգի հիվանդություններ (սրտային ռիթմի խանգարումներ, սրտամկանի ինֆարկտ);
• ստամոքս-աղիքային հիվանդություններ (ստամոքսի եւ դիոդենալային խոց, աղի, փորկապություն, սուր շնչառական սինդրոմ);
• ուտելու խանգարումներ (անորեքսիա, գիրություն, բուլիմիա);
• էնդոկրին համակարգի հիվանդությունները (շաքարախտ, հիպոթիրիոզ);
• գինեկոլոգիական հիվանդություններ (amenorrhea, ֆունկցիոնալ անպտղություն, dysmenorrhea);
• մաշկի հիվանդություններ (ուրտիկիա, ատոպիկ նեյրոդերմատիտ, մաշկի քորոցներ);
• հոգեբուժարանային սինդրոմներ.
• Մկանային-սկավառակի համակարգի հիվանդություններ;
• օնկոլոգիական հիվանդություններ;
• վարակիչ հիվանդություններ.
• Դեպրեսիա.

Գիտականորեն ապացուցված է ,որ մեր ներքին ապրումները և զգացմունքները վերածվում են ֆիզիկական հիվանդության: Հոգեբանության բուժման մի քանի մոտեցում կա, սակայն նրանց մեծ մասը ենթադրում է հոգեբանի աշխատանք: Քանի որ ֆիզիկական խանգարումները պարզապես հոգեբանական խնդիրների հետեւանք են:

Ինչի մասին են խոսում մեր հիվանդությունները: Այս մասին լսենք հոգեբան Տաթև Նահապետյանին:

*****

Մանկական հոգեսոմատիկա

Մանկական հոգեսոմատիկան իր դրսևորումներով չի տարբերվում մեծահասակների հոգեսոմատիկ արտահայտումներից: Բոլոր հոգեկան ապրումներն արտահայտվում են անդադար մրսածության և շղթայական հիվանդությունների միջոցով:

Մայրանալ պատրաստվող կանանց, որպես կանոն, հորդորում են խուսափել սթրեսածին միջավայրերից, անցանկալի փոխհարաբերություններից, հուզական բացասական ապրումներից, քանի որ հոգեսոմատիկ խանգարումները երեխայի մոտ ձևավորվում են դեռ ներարգանդային փուլից: Երեխան, ով սիրված և սպասված է, գալիս է այս աշխարհ հանգիստ և հավասարակշռված:

Հակառակն է այն փոքրիկի դեպքում, ում գոյությունը պլանավորված և ցանկալի չէ, և նրա բնականոն զարգացման մեջ լի են մայրական բացասական հույզերի առատ արտահայտումն ու ապրումները: Նման երեխաները, որպես կանոն, ծնվում են, լացկան և հիվանդություններին հակված: Նորածնային փուլում նման խնդիրները վերականգնողական հատկություն ունեն: Միակ պայմանը հետևյալն է՝ հանգիստ, առողջ և հավասարակշռված մայրիկ: Մոր և երեխայի կապը շատ ամուր է հատկապես զգայական մակարդակում: Կրծքի երեխան մորը հպվելիս անմիջապես զգում է նրա տրամադրության, ներաշխարհի փոփոխությունները և փորձում է՝ որպես մեկ մարմին, արտահայտել նույն մարմնական և հուզական դրսևորումները:

Մանկական հոգեսոմատիկան և մեծահասակի մոտ արտահայտվող հոգեսոմատիկան նույն խնդիրը հաղթահարելու տարբեր դրսևորումներ ունեն: Փոքրիկներն ի զորու չեն մտածողության և կյանքի փորձի համեմատման հիման վրա որոշակի հոգեկան ապրումներ հավասարակշռել այլ գործողություններով: Նրանք ավելի խոցելի են և շուտ են մարմնական արտահայտման անցնում: Երեխան չի հասկանում, թե ինչ է կատարվում, նա միայն զգում է ճնշվածություն և անվստահություն, ինչն էլ հետագայում արտահայտվում է ինչ-որ հիվանդության տեսքով:

Մայրիկները երևի նկատել են, թե որքան հաճախ են հիվանդանում նախադպրոցական տարիքի երեխաները, երբ սկսում են հաճախել մանկապարտեզ: Իհարկե, կա իրական մրսածություն, վիրուսային հիվանդություններ, որ հիվանդության պատճառ են հանդիսանում, սակայն մեծ թվով երեխաների իմունիտետը միանգամից տեղի է տալիս, և նա սկսում է անընդհատ հիվանդանալ, նա զրկվում է ինքնապաշտպանումից,  և խոցելի է դառնում: Կամ՝ ունենում է տևական և բարձր ջերմություն՝ առանց պատճառի: Դա ազդանշան է, որ երեխան իրեն լավ չի զգում, և միակ ուշադրություն գրավելու և իր ապրումները կարևորելու միջոցը հիվանդանալն է: Երեխան ուղղակիորեն, ենթագիտակցաբար գործի է դնում մեխանիզմ, որը օրգանիզմին հանգեցնում է որևէ հիվանդության, քանի որ նա ունի հստակ գիտակցված մոդել՝ հիվանդանալիս մայրիկը միշտ նրա կողքին է, միշտ շոյում և հոգ է տանում:

Հոգեսոմատիկ խանգարումները շտկվում են, երբ շտկվում է հոգու ցավը, երբ վերականգնվում է հոգեկան ներաշխարհը: Եղեք ընկեր ձեր երեխաների համար և կարևորեք ցանկացած ապրում, մարմնական դրսևորում՝ առաջնային պատճառը փնտրելով հոգեկանում: