«Յոթ օրանգ», Իրանի ազգագրական երաժշտություն(8)
Օգոստոս 30, 2022 09:45 Asia/Yerevan
Այս հաղորդման ընթացքում կխոսենք Գոլեստան նահանգի երաժշտության մասին։ Գոլեստան նահանգը, որը գտնվում է Իրանի հյուսիս-արևելքում, ունի տարբեր էթնիկ խմբերի մշակութային բազմազանություն։ Այս հաղորդման ընթացքում կխոսենք Քաթուլ KATOOL էթնիկ խմբերի մասին, որոնց մեծամասնությունը ապրում է «Ալի Աբադ-ե Քաթուլ» քաղաքում։
Գոլեստան նահանգն իր պատմական անցյալով, էթնիկ խմբերի բազմազանության, աշխարհագրական դիրքով, ունի հարուստ ու բազմազան երաժշտություն: Այս նահանգում տարածված է երաժշտության երեք տեսակ՝ ներառյալ Մազանդարան նահանգի երաժշտությունը, Քաթուլի երաժշտությունը և թուրքմենական երաժշտությունը:
Մազանդարանի երաժշտության մասին մանրամասն անդրադարձել ենք նախորդ հաղորդումներում։ Այս հաղորդման ընթացքում կխոսենք Քաթուլի երաժշտության մասին։ Քաթուլ երաժշտության հիմնական ծննդավայրը Գոլեստան նահանգի արևելքում գտնվող «Ալի Աբադ-ե Քաթուլ» քաղաքն է։
Քաթուլի շրջանը համարվում է թաբարի լեզուների ամենաարևելյան հատվածը, որի մոտ լինելը Թուրքմեն սահարայի և Խորասանի թուրքմեներենին ավելացրել է նրա մշակութային և գեղարվեստական հարստությունը: Քաթուլի երաժշտությունը բաժանված է երգելու և նվագելու, երկու մասերին,որոնք ներառում են տարբեր ոճեր։ Այս տարածաշրջանի ամենակարևոր թեմաներն են սիրային բանաստեղծությունները, Իսլամի մարգարեի գերդաստանի գովասանքները և ծիսական արարողությունները՝ կապված գյուղատնտեսության և անասնաբուծության հետ, և նրա երաժշտական գործիքները հաճախ հիմնված են տարածաշրջանի բնական տարրերի վրա:
Քաթուլի վոկալ երաժշտությունը հիմնված է երեք հիմնական մուղամների վրա՝ «հարայի», «ռաստե մուղամ» և «Քալե քաշ»։ Որոնցից յուրաքանչյուրը ներառում է փոքր մուղամներ։ Հետաքրքիր է իմանալ, որ վոկալ հեղինակությունների ծննդավայրը անտառներն են եղել, իսկ այս երգերի երգիչներն ու երաժիշտները նախկինում հովիվներ են եղել։
Վաղուց Քաթոլիի երաժիշտները նվագում էին այս երեք հիմնական մուղամները՝ հիմնվելով անհատական ճաշակի վրա և հենվելով ավանդույթի վրա՝ ըստ կատարման ընթացքում նրա նախադասությունների երկարության կամ կարճության վրա:
Այժմ առաջարկում ենք ունկնդրել մուղամ ժանրում Քաթուլի գեղեցիկ երաժշտությունը։
---
«Հերայի» մուղամ ժանրում լսեցինք Քաթուլի գեղեցիկ երաժշտությունը, Ռամազան Շեքարչյանի կատարմամբ։
Բայց ի՞նչ է Քաթուլի երաժշտությունը: Երաժշտության այս տեսակը կարելի է բաժանել երեք կատեգորիայի. Նախ՝ կտորների հավաքածու, որոնք կատարվում են տոնակատարությունների ժամանակ։ Սովորաբար հարսանիքները, երիտասարդների միջև ըմբշամարտը և ձիարշավը ուղեկցվում էին ուրախ թեմաներով և արագ ռիթմով։ Երկրորդ կարգը հնչում է ի պատասխան վոկալ մուղամների, որն իր մեջ ներառում է բոլոր «հարայիները», «ռաստ մուղամները» և «քալե քաշը» և կատարվում են այնպիսի գործիքներով, ինչպիսիք են «թարը», «սրինգ»-ը և «ջութակը»:
Երրորդ խումբը բառեր չունի և պարունակում է թաքնված պատմություն: Դրանք պարունակում են միստիկ, էպիկական և ռոմանտիկ մթնոլորտ։
Այժմ միասին լսենք Մոհամմադ Ռեզա Բարզեգարի դոթար երաժշտական գործիքով «Վերսաղի» երգը։
----
Այս բաժնում ցանկանում ենք ծանոթանալ Քաթուլի հիմնական երաժշտական գործիքներին։
Քաթուլի շրջանի ներգաղթյալներ ընդունելը ճանապարհ է բացել տարբեր նվագարանների համար։ «Սրինգ»-ն և «Դոթար»-ը և «Քամանչե»-ն Քաթուլի երաժշտության հիմնական գործիքներն են։ Քաթուլիսրինգը կառուցվածքով բարձր է, ինչը ցույց է տալիս Քաթուլի լեռներում և անասնաբուծության ու հողագործության վրա հիմնված կյանքը, իսկ սրինգը պատմում է հովիվների պայքարը բնության հետ։
Քաթուլի Դոթարն երկու տեսակի փոքր և մեծ ամանների մեջ է, ինչպես Հյուսիսային Խորասանի դոթարները։ Այս գործիքով նվագները ավելի մոտ են թուրքմենական երաժշտությանը։
Այժմ առաջարկում ենք ունկնդրել Սեյեդ Ջավադ Հոսեյնիի թոդարով կատարած երաժշտությունը։
Քաթուլի քամանչան ունի երեք լար և մոտ է մազանդարանական և թուրքմենական կատարումներին։ Իրականում, թուրքմենական տարածքների և Հյուսիսային Խորասանի քրդական և թուրքական ցեղերի հարևանության և իհարկե, Սիստանի ցեղերի առկայության շնորհիվ Քաթուլի շրջանի երաժշտությունը կրել է տարբեր մշակույթների ազդեցությունը և ունի գունեղ ու բազմազան երաժշտություն:
Հաղորդման վերջում լսենք Քաթուլի «Գոլե Ռաանա Դերնե» ուրախ երգը։
Հարգելի բարեկամներ հուսանք այս երգը ձեզ դուր եկավ: Հաջորդ թողարկման ընթացքում Ձեր ուղեկցությամբ կայցելենք Իրանի Գոլեստան նահանգ և կծանոթանանք թուքմենական երաժշտությանը։
Մնացեք խաղաղությամբ: Աստված Ձեզ պահապան:
