Түркия мен Әзірбайжан Республикасы (№168-сабақ)

Маусым 28, 2017 17:17 Asia/Almaty

Жүктеу

Бүгінгі және алдағы бірнеше бағдарламада сіздерді Иранға көршілес жатқан елдермен таныстырмақпыз.

Бүгін Түркия мен Әзірбайжан елдеріне тоқталамыз. Иранның солтүстік-батысында орналасқан Түркия ИИР-мен мәдени және экономикалық салаларда ауқымды түрде ынтымақтастық жасайды. Осы ел мен Әзірбайжан Республикасы ирандықтармен ортақ мәдени тарихқа ие. Бұл елдердің халықтарының басым бөлігін мұсылмандар құрайды. Түркия халқы түрік тілінде, ал Әзірбайжан халқы әзірбайжан тілінде сөйлейді. Әзірбайжан Республикасы мен Иранның солтүстік-батысындағы халықтың әзірбайжан тілінде сөйлеуі Иран мен Әзірбайжан халықтарының тығыз мәдени байланыс жасауына себеп болды. Ирандық саяхатшылар ұшақпен қатар, Иранның солтүстік-батысындағы Базарган шекарасы арқылы Түркияға, ал Джульфа шекарасы арқылы Әзірбайжан Респуликасына сапар шеге алады. Студент алмасу – осы үш көршілес ел арасындағы мәдени ынтымақтастықтардың бір түрі. Мұхаммад Түркия мен Әзірбайжан Республикасынан Иранға келіп, парсы тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша білім алып жатқан екі жаңа студентпен танысып, олармен әңгімелеседі. Алдымен жаңа сөздерге назар аударыңыздар:

студент	данешджу	دانشجو
студенттер	данеджуйан	دانشجویان
жыл	сал	سال
жаңа	джадид	جدید
алғашқы	ӓввӓл	اول
әдебиет	ӓдӓбиат	ادبيات
парсы	фарси	فارسي
сіздермен танысқаныма қуаныштымын	ӓз ашнайи ба шома хушвӓқтӓм	از آشنایی با شما خوشوقتم
түрік	торки	ترکی
сіздер сөйлестіңіздер	шома сохбӓт микӓрдид	شما صحبت می کردید
рахмет	мотӓшӓккерӓм	متشكرم
мен келдім	мӓн амӓдеӓм	من آمده ام
досым	дустӓм	دوستم
республика	джомхури	جمهوری
қала	шӓһр	شهر
ел, мемлекет	кешвӓр	کشور
көршілес	һӓмсайе	همسایه
мына жер	инджа	اينجا
сіздер келдіңіздер	шома амӓдеид	شما آمده اید
ортақ	моштӓрӓк	مشترک
көп	зиад	زیاد
халық саны	джӓмиӓт	جمعيت
шамамен	тӓғрибӓн	تقریبا
ұқсас	мошабеһ	مشابه
көп бөлігі	ӓксӓр	اکثر
мұсылман	мосӓлман	مسلمان
дұрыс	дорост	درست
халық	мӓрдом	مردم
ол байланыстырды	ан пейвӓнд даде ӓст	آن پيوند داده است
қаншалықты	чеғӓдр	چقدر
шамамен	ходуд	حدود
сегіз миллион адам	һӓшт милиун нӓфӓр	8 میلیون نفر
қауымдар	ӓқвам	اقوام
азери	азӓри	آذری
орыс	рус	روس
лезги	лезги	لزگي
талыш	талеш	تالش
армян	ӓрмани	ارمني
өмір	зендеги	زندگي
олар өмір сүреді	анһа зендеги миконӓнд	آنها زندگي مي كنند
оңай	асан	آسان
тіл	зӓбан	زبان
көптеген	хейли ӓз	خيلي از
олар таныс	анһа ашена һӓстӓнд	آنها آشنا هستند
қызық	джалеб	جالب
топ	еддэ	عده
салыстырмалы түрде	несбӓтӓн	نسبتا
аздап	кӓми	كمي
оның айырмашылығы бар	ан фӓрқ миконӓд	آن فرق می کند

Мұхаммад факультеттің дәлізінде әдебиет кафедрасының қасында түркиялық Яшар мен Әзірбайжаннан келген Әлимен сөйлесіп тұр. Осы үш студенттің әңгімесіне назар аударайық.

Мұхаммад: Сәлем. Сіздер оқуға жаңаден түскен студентсіздер ме?	Мухаммад: Сӓлам. Шома данешджуйан-е сал-е джӓдид һӓстид?	محمد - سلام . شما دانشجویان سال جدید هستید ؟ .
Яшар: Ия. Біз – парсы тілі мамандығының бірінші курс студенттеріміз.	Яшар: Бӓле. Ма данешджуйан-е сал-е ӓввӓл-е ӓдӓбиат-е фарси һӓстим.	ياشار - بله . ما دانشجوی سال اول ادبیات فارسی هستیم
Мұхаммад: Мен де парсы тілі мамандығы бойынша білім алып жатқан студентпін. Сіздермен танысқаныма қуаныштымын. Бір-біріңізбен түрікше сөйлесіп тұрдыңыз. Түркиядан келдіңіздер ме?	Мухаммад: Мӓн һӓм данешджуй-и ӓдӓбиат һӓстӓм. ӓз ашенайи ба шома хушвӓқтӓм. Ба һӓм торки сохбӓт микӓрдид. Шома ӓһл-е Торкие һӓстид?	محمد - من هم دانشجوی ادبیات هستم . از آشنایی با شما خوشوقتم . با هم ترکی صحبت می کردید . شما اهل ترکیه هستید ؟
Яшар: Рахмет. Ия. Мен Иранға Түркиядан келдім, ал досым Әли – Әзірбайжан Республикасының азаматы.	Яшар: Мотӓшӓккерӓм. Бӓле. Мӓн ӓз Торкие бе Иран амӓдеӓм вӓ дустӓм Али, ӓһл-е джомһури-е Азӓрбӓйджан ӓст.	ياشار - متشکرم . بله . من از ترکیه به ایران آمده ام و دوستم علي ، اهل جمهوری آذربایجان است .
Әли: Мен Ганджаданмын. Ол – Әзірбайжан Респубикасындағы қала.	ӓли: Мӓн ӓһле Гӓндже һӓстӓм. Шӓһри дӓр джомһури-е Азӓрбайджан.	علي - من اهل گنجه هستم . شهری در جمهوری آذربایجان .
Мұхаммад: Онда Иранға көршілес жатқан елдерден келген екенсіздер ғой!	Мухаммад: Пӓс ӓз кешӓрһай-е һӓмсайей-е Иран бе инджа амӓдеид!	محمد - پس از کشورهای همسایه ایران به اینجا آمده اید !
Әли: Ия. Түркия мен Әзірбайжан елдерінің Иранмен көптеген ортақтастықтары бар.	ӓли: Бӓле. Кешвӓрһай-е Торкие вӓ Азӓрбайджан, моштӓрӓкат-е зиади ба Иран дарӓнд.	علي - بله . کشورهای ترکیه و آذربایجان ، مشترکات زیادی با ایران دارند .
Яшар: Ия. Иран мен Түркия халқының саны шамамен бірдей. Иран, Түркия мен Әзірбайжан халықтарының басым бөлігі мұсылмандар.	Яшар: Бӓле. Джӓмиӓт-е Иран вӓ Торкие тӓғрибӓн мошабеһ ӓст. ӓксӓр-е мӓрдом-е Иран, Торкие вӓ Азӓрбайджан мосӓлман һӓстӓнд.	ياشار - بله . جمعیت ایران و ترکیه تقریبا ً مشابه است . اكثر مردم ایران ، ترکیه و آذربایجان مسلمان هستند .
Әли: Дұрыс. Ислам осы үш елдің халықтарын бір-бірімен байланыстырды.	ӓли: Дорост ӓст. Еслам, мӓрдом-е инсе кешвӓр ра бе һӓм пейвӓнд даде ӓст.	علي - درست است . اسلام ، مردم اين سه كشور را به هم پيوند داده است .
Мұхаммад: Әзірбайжанның халқы қанша?	Мухаммад: Джӓмиӓат-е Азӓрбайджан чеғӓдр ӓст?	محمد - جمعیت آذربایجان چقدر است ؟
Әли: Әзірбайжан халқының саны шамамен 8 миллион Менің елімде азери, орыс, талыш пен армяндар өмір сүреді.	ӓли: Джӓмиӓт-е Азӓрбайджан ходуд-е һӓшт милиун нӓфӓр ӓст. Дӓр кешвӓр-е мӓн ӓқвам-е азӓри, рус, талеш вӓӓрмени зендеги миконӓнд.	علي - جمعیت آذربايجان حدود 8 میلیون نفر است . در کشور من اقوام آذری ، روس ، لزگی ، تالش و ارمنی زندگی می کنند .
Мұхаммад: Сіздер үшін Иранда тұрған оңай болар. Себебі парсы тілінен кейін адамдардың көбісі азери тілін де біледі.	Мухаммад: Зендеги бӓрайе шома дӓр Иран асан ӓст. Чун бӓд ӓз зӓбан-е фарси, хейли ӓз мӓрдом ба зӓбан-е азӓри низ ашена һӓстӓнд.	محمد - زندگی برای شما در ایران آسان است . چون بعد از زبان فارسی ، خيلي از مردم با زبان آذری نيز آشنا هستند .
Яшар: Ия. Теһранда көптеген адамның түрік тілін білетіні қызық екен. Дегенмен, олардың тілі мен біздің тіліміздің арасында біршама айырмашылық бар.	Яшар: Бӓле. Бӓрай-е ма джалеб ӓст ке дӓр Теһран һӓм еддей-е несбӓтӓн зиади ба зӓбан-е торки ашнайи дарӓнд. ӓлбӓтте кӓми зӓбанешан ба зӓбан-е ма фӓрқ миконӓд.	ياشار - بله . براي ما جالب است که در تهران هم عده نسبتا ً زيادي با زبان ترکی آشنايي دارند . البته کمی زبانشان با زبان ما فرق می کند .

Яшар айтып өткендей, түрік тілінің кейбір сөздері мен фразеологизмдерінің мағыналары Иранда кең тараған азери тіліндегі сөздерден өзгеше. Алайда бұл айырмашылық адамдардың бір-бірімен түсінісуіне бөгет болмайды. Иран – көптеген тарихи ескерткіштер мен тарихи өркениетке ие ел. Сонымен қатар, Иранның табиғи тартымдылықтары да түрлі елдердің, соның ішінде, Түркия мен Әзірбайжан Республикасының саяхатшыларының Иранға сапар шегуіне себеп болады. Дегенмен, Иранның соңғы жылдардағы өнеркәсіптік және экономикалық жетістіктері көршілес елдермен ынтымақтастық жасау үшін жағдай тудырды. Иран Түркия және Әзірбайжан Республикасымен басқа көршілерімен сияқты жақсы экономикалық, мәдени және саяси қатынас жасап отыр.

Тегтер

Парсы тілі

Басқа бөлімдер