Pars Today

Programi kërkon t’i përgjigjet pyetjes nëse natyra ideologjike e talebanëve ka ndryshuar apo jo?

Më 8 gusht 1998, pas pushtimit të Mazar-e-Sharif forcat talebane shkuan në konsullatën iraniane dhe martirizuan 10 diplomatë iranianë. Tetë diplomatët fillimisht u raportuan të vdekur. Vdekja e dy diplomatëve dhe e një gazetari tjetër u konfirmuan më vonë. Republika Islamike e Iranit ka fajësuar talebanët për vrasjen e diplomatëve, por në atë kohë grupi pretendoi se vrasjet ishin kryer nga "forca që marrin vendim vetë". Gjithashtu u tha se vrasjet ishin kryer nga anëtarët e Korpusit të Shoqëruesve (një grup ekstremist sunit pakistanez). Sidoqoftë, anëtarët e delegacionit Taleban në Teheran në një konferencë për shtyp mohuan përfshirjen e grupit në vrasjen e diplomatëve iranianë në Mazar-e-Sharif në vitin 1998. Më shumë se dy dekada pas incidentit, është ende e paqartë nëse personat e armatosur që vranë diplomatët dhe gazetarin iranian në Mazar-e-Sharif ishin ""forca që marrin vendim vetë " apo forca me qëllim të caktuar.

Sot mbushen rreth 23 vjet nga ajo ngjarje dhe ndërsa talebanët po mundohen të rimarrin pushtetin në Afganistan, ata në muajin e kaluar kanë zaptuar më shumë se 60 qytete dhe kanë arritur kufijtë e Iranit dhe Taxhikistanit, Kinës dhe Uzbekistanit. Pyetja që lind mes njerëzve të Afganistanit dhe vendeve fqinje është nëse talebanët me të vërtetë "kanë ndryshuar". Talebanët, a e kanë ndryshuar me të vërtetë thellësisht ideologjinë e tyre? A nuk ishin talebanët të përfshirë në vrasjen e diplomatëve iranianë, siç pretendojnë ata dhe se ai krim u krye nga një grup që merr vendim vetë? A nuk janë kësaj here këto grupe të ashtuquajtura "vetë-drejtuese" midis këtij grupi? So ky grup i quajtur që merr  vendime vetë, a nuk ndodhet në mesin e grupit Taleban? Ky grup a e ka distancuar veten nga  dominimi dhe influenca e teorive ekstremiste dhe të ngurtësuara të Vehabizmit?

Talebanët sot insistojnë se “ne e pranojmë që ekziston një ndryshim thelbësor midis talebanëve të së kaluarës dhe qeverisë aktuale të preferuar, me qeverinë e emiratit të kaluar. Por mënyra se si talebanët kanë marrë kontrollin e Afganistanit është që të detyrojnë etnitë dhe fetë e tjera t'i nënshtrohen dominimit të tyre absolut dhe kjo në të vërtetë një lloj i ri i "totalitarizmit" të këtij grupi, që nëse merr Afganistanin, patjetër do të heshtë të tjerët duke përdorur armët dhe duke u kthyer shpinën premtimeve aktuale të dhëna prej tyre. Rënia e një numri të konsiderueshëm të qyteteve afgane tek talebanët, ka shkaktuar shumë polemika në nivelet rajonale dhe ndërkombëtare, përfshirë Iranin. Pyetja kryesore është se me këto zhvillime të cilat janë kryesisht ushtarake-të sigurisë, çfarë do të ndodhë me Afganistanin? Dhe se prapa këtij procesi a po ndiqet qëllimi i formimit të një "qeverie të fuqishme fetare"?

Me sa duket, në muajt e fundit, një numër i madh i delegacioneve Talebane kanë udhëtuar në Iran dhe vendet fqinje për t'u përpjekur t'i sigurojnë ata se grupi ka braktisur teoritë e tij kokëfortë dhe këtë herë do të krijojë një imazh të ri në Afganistan, por me gjithë këtyre pretendimeve, për disa arsye, Talebanët të shihen me skepticizëm: Arsyeja e parë është theksimi i grupit në sistemin e vet të Emiratit Islamik.  Pavarësisht mbajtjes së disa raundeve të bisedimeve, kjo tregon se Talebanët nuk kanë ndryshuar pikëpamjet dhe parimet e tyre dhe se çështje të tilla si demokracia, zgjedhjet dhe të drejtat e barabarta për burrat dhe gratë, etj., për ata ende nuk kanë asnjë kuptim. Përveç kësaj edhe kushtetuta afgane për ta nuk ka rëndësi. Vetë fjala Emirat Islamik i referohet Emirateve dhe jo Republikës, ndërkohë që në sistemin e Emirateve nuk ka vend për votën dhe zgjedhjen e bërë nga njerëzit. Sipas Z. Zohrehvand, ish ambasador iranian në Afganistan dhe ekspert për Azinë Perëndimore: "Fakti është se megjithëse Talebanët kanë ndryshuar në aspektin e ligjërimit politik, duhet pranuar se ata ende theksojnë në idetë e tyre të mëparshme në aspektin e tipologjisë së sistemit.  Me fjalë të tjera, ky grup për nga teoria thekson në kalifatin si opsionin kryesor, por në ligjërimin e tij të ri ai përdor termin e "emiratit" dhe këtë metodë teorizimi e ka mësuar nga Pakistani. Arsyeja kryesore që mund të thuhet në këtë drejtim është se qëllimi i Talebanëve është një lloj heqje e ndjeshmërisë nga vetvetja.  Sepse nëse vazhdojnë të theksojnë kalifatin, ata do të përballen me kundërshtime të gjera, ashtu si ISIS.  Kështu që derisa të arrijnë qëllimet e tyre, ata theksojnë në idenë e Emiratit. "Një shembull i kësaj është që zëdhënësi i Talebanëve në fjalimet e tij nuk e refuzoi në mënyrë të qartë idenë e një kalifati, por me fjali të shkurtra dhe në mënyrë të nënkuptuar iu referua çështjes së Emiratit dhe nëse atij do të shtroheshin më shumë pyetje, natyra e tyre do të ishte më e qartë dhe më lehtë për t’u kuptuar ”.

Arsyeja e dytë ishte rritja e vrasjeve shiitëve dhe vrasja e njerëzve me besim të veçantë në Kabul dhe Afganistan; Vrasjet dhe bombardimet kundër Shiitëve arrijnë në kulmin e tyre, sapo lufta në Afganistan intensifikohet dhe ku në të njëjtën kohë fillon cikli i negociatave. Vendosja e bombave në pjesën perëndimore të Kabulit dhe vrasja e burrave, grave dhe fëmijëve shiitë në shkolla, xhami dhe qendra kulturore, janë provat e qarta të këtij pretendimi. Megjithëse në dukje grupe të panjohura si ISIS, etj., janë përgjegjës për këto sulme ose askush nuk del përgjegjës për ato, por duke pasur parasysh historinë e Talebanëve në vrasjen e shiitëve dhe praninë e të ashtuquajturave "forca të vetë-organizuara" në këtë grup, ekziston gjithmonë dyshimi se këto sulme janë vepër e Talebanëve për të bërë presion mbi qeverinë afgane dhe në të ardhmen të mos humbasin mbështetjen e të ashtuquajturve  "forca të vetë-organizuara". Arsyeja e tretë është se; Talebanët vazhdojnë të jenë të varur ideologjikisht nga Arabia Saudite dhe shkollat fetare ​​pakistaneze që gjithashtu janë nën kontrollin e disa vendeve të ngurtësuara arabe dhe ende nuk kanë asnjë arsye për t’i dhënë fund kësaj varësie. Kjo konfirmohet nga demonstratat e Talebanëve pakistanezë që u organizuan ditët e fundit në qytete të tilla si Peshawar, në mbështetje të Talebanëve afganë.

Talebanët pakistanezë, apo të ashtuquajturat "forca të vetë-organizuara" të Talebanëve, tani janë në radhët e Talebanëve afganë dhe sipas disa raporteve në ditët e fundit, shumë talebanë të shkollës pakistaneze u janë bashkuar Talebanëve afganë, ndërsa forcat e SHBA po largohen nga Afganistani.   Sado që Talebanët të pretendojnë se janë të pavarur nga Pakistani dhe ideologjia e këtyre shkollave, fakti është se efektet e këtyre shkollave dhe ideologjia e tyre mbi Talebanët ekzistojnë ende dhe ky është një paralajmërim jo vetëm për Shiitët dhe pakicat e tjera në Afganistan, por edhe për vetë Pakistanin.

Që nga java e kaluar, disa udhëheqës talebanë dhe grupe ekstremiste të lidhura me grupin TTP (Nxitja e Talebanëve në Pakistan) kanë filluar protestat në këtë vend. Kjo do të jetë një sfidë e vështirë për një vend si Pakistani, që po përpiqet të promovojë veten e tij si një vend i sigurt për të thithur investime dhe turizëm.

Megjithëse zyrtarët pakistanezë këmbëngulin se kësaj here në Afganistan do të kemi një "Taleban të ndryshuar dhe të trajnuar", ekspertët duke pasur parasysh arsyet e dhëna më sipër janë skeptikë rreth këtyre pretendimeve. Përveç kësaj pretendimet e Pakistanit për Talebanët kanë qenë gjithmonë kontradiktore dhe sa herë që Talebanët bënin diçka të gabuar, Pakistani thoshte se nuk ka kontroll mbi grupin.

Në tërësi, nëse shikojmë identitetin e Talebanëve, shohim se ky grup është dënuar ndërkombëtarisht për interpretimin e ashpër dhe zbatimin brutal të rregullave të Islamit, gjë që ka çuar në trajtimin brutal të shumë afganëve prej tyre. Ata janë dënuar gjithmonë për vrasjen e civilëve afganë dhe terrorizmin dhe megjithëse tani ata pretendojnë se  metodat dhe teoritë e tyre kanë ndryshuar, populli afgan është skeptik ndaj këtij pretendimi për arsyet e përmendura më sipër. Sigurisht, kontributi amerikan në vazhdimin e mjerimit dhe grindjeve të brendshme në Afganistan nuk duhet harruar, por pyetja kryesore është se cilat janë elementët e fshehur të konfliktit etnik në Afganistan, që sot kanë ndikuar në rezultatin e bisedimeve të Dohas? Dhe për sa kohë duhet të qëndrojë populli i Afganistanit, viktimë e lojërave politike dhe fetare të fuqive të huaja në Afganistan?