Fundi i epokës së medias së shkruar, është afër

Pronarët e industrisë mediatike në fushën e gazetarisë po kalojnë vite të vështira.  Ekspertët besojnë se popullariteti i gazetave është në rënie dhe me ardhjen e platformave sociale dhe faqeve të lajmeve në internet, gazetat e kanë më të vështirë të kenë ndikim. A po i vjen fundi jetës së mediave të shkruar në letër?

Këto vite gazetat nuk ecin mirë në shumicën e vendeve për shkak të një rivali që deri pak vite më parë askush nuk e priste që ai të pushtonte mediat. Por situata ka qenë dhe është më e tmerrshme se sa e parashikojnë gazetat dhe mediat e shkruara. Sot, edhe japonezët, të cilët janë njerëzit që lexojnë më shumë në botë, e kanë zëvendësuar median e shkruar me leximin e lajmeve në internet dhe faqet online. Sipas një studimi, konsumatorët e lajmeve në këtë vend shpenzojnë 37 minuta në ditë duke eksploruar internetin. Ndërsa mesatarja e leximit të gazetave në Japoni ka arritur rreth 30 minuta. “Ata kanë frikë se brezat e ardhshëm do të kalojnë më shumë kohë duke kërkuar në internet dhe duke luajtur lojëra elektronike sesa duke lexuar artikuj gazetash”, shkruan në një artikull kreu i mediave dixhitale Jomjori.

Fakti është se interpretimi i drejtorit japonez për të ardhmen e rinisë së vendit të tij mund të shtrihet lehtësisht edhe tek të rinjtë e vendeve të tjera. Sot, nuk ka dyshim se edhe blogimi mund të jetë një alternativë ndaj gazetave dhe të kërcënojë jetën e tyre. Kjo është për shkak të dinamikës ekstravagante që qëndron brenda këtij mjeti. John Herbert në Global Journalism shkruan: Gazetarët në internet, të cilët ndonjëherë duken të rinj dhe të aftë për teknologjinë, ndonjëherë janë më të gatshëm se kushdo për të braktisur format tradicionale të gazetarisë, sepse ata kanë më shumë gjasa të preferojnë teknologjinë dhe tregun në vend të gazetarisë. Njerëz si ai besojnë se pesimizmi është i pabazë dhe se interneti dhe zhvillimet e reja nxjerrin në pah vlerat demokratike të gazetarisë dhe se "informacioni është fuqi" ka një kuptim më të plotë. Ai dhe kolegët e tij argumentojnë se në të kaluarën ka pasur një pengesë të lartë për gazetarinë për arsye të tilla si printimi dhe shpërndarja dhe tani nuk ka një problem të tillë. Gazetat tani po përballen me më shumë konkurrencë nga gazetat online dhe konkurrenca nuk është aspak e keqe.

Por ky optimizëm nuk është i përgjithshëm. "Raporti i Lajmeve Dixhitale 2021" në Qendrën Kërkimore të Gazetarisë Reuters në Universitetin e Oksfordit (RISJ) konfirmon se shumë audienca në 46 vende, veçanërisht ata nën moshën 35 vjeç, marrin vëllime të konsiderueshme të lajmeve ditore nga mediat sociale. Raporti thotë se 34% e njerëzve (gati një e treta e popullsisë) marrin lajme nga mediat sociale. Krahasimet vjetore tregojnë gjithashtu se çdo vit numri i personave që marrin lajme dixhitale nga celularët e tyre rritet më shumë se pajisjet e tjera elektronike. Mbështetja në mediat sociale për shpërndarjen e lajmeve dhe të përmbajtjes, është thelbësisht e ndryshme nga mediat e letrës dhe logjika e tyre profesionale. Në kontekstin aktual, media sociale funksionon me algoritme, që do të thotë se algoritmet përcaktojnë se çfarë përmbajtje i shfaqet çdo përdoruesi. Këto algoritme janë krijuar dhe shkruar në mënyrë të tillë që të tërheqin vëmendjen më të madhe të përdoruesve në platformën e tyre në mënyrë që të inkurajojnë përdoruesit të qëndrojnë më gjatë në mjedisin e platformës. Të ardhurat nga rrjetet sociale shpesh krijohen duke shfaqur reklama për përdoruesit dhe sa më gjatë që një përdorues të qëndrojë në platformën e këtyre kompanive, aq më shumë ka gjasa që ata të reklamohen dhe të fitojnë më shumë para. Përveç qëllimeve ekonomike, kërkimet tregojnë se algoritmet e mediave sociale pëlqejnë përmbajtjen që është e diskutueshme dhe zgjon ndjenjat e audiencës.  Duke vepruar kështu, ata angazhojnë më shumë "audiencën/përdoruesin" me platformën, dhe ata me përvojë pune në kompani teknologjike si Tristan Harris (ish-dizenjues i Google) dhe Francis Hagen (ish-punonjës i Facebook-ut) ), kanë zbuluar mekanizmin e këtyre kompanitë në përdorimin e algoritmeve stimuluese.  Hagen pas mbylljes globale prej gjashtë orësh të platformave të filialeve të Facebook dëshmoi në Senatin e SHBA se për të mirën e kompanisë, siguria e përdoruesve ka përparësi. Ai tha se produktet e Facebook (tani Metavars) nxisin urrejtjen, polarizimin dhe nxisin dhunën dhe zemërimin tek audienca. Kështu, natyra e mediave sociale, të cilat janë kompani tregtare, është e ndryshme nga natyra e mediave formale, e cila mbështetet në parimet profesionale dhe në interesin publik. Algoritmet e mediave sociale nuk kanë qëllim tjetër veçse të tërheqin me çdo kusht më shumë audiencë. Mediat zyrtare, nga ana tjetër, shpesh synojnë ndryshime sociale, reforma dhe mbikëqyrje të atyre që janë në pushtet dhe ndikim.

Viti 2001, kur nisën zhvillimet dixhitale në shkallë globale, u ngritën edhe shqetësimet e para serioze. Në të njëjtin vit, Neë York Times botoi një raport në lidhje me këtë dhe tha: Arena dixhitale ka magjepsur të gjithë audiencën. Në një situatë të tillë, kur një nga lexuesit e gazetave në letër vdes, askush tjetër nuk do ta zëvendësojë dhe me kalimin e kohës, të gjithë fansat tanë humbasim. Në fund të asaj dekade, në vitin 2010, recesioni pati një ndikim të rëndësishëm në industrinë globale të medias dhe si rezultat, vëllimi i reklamave në gazeta u ul.  Shumë kompani të mëdha reklamuese reduktuan aktivitetin e tyre në këtë fushë dhe reklamat më fitimprurëse në mediat e letrës iu dedikuan blerjes dhe shitjes së makinave të përdorura, marrjes me qira të apartamenteve ose gjetjes së punës dhe rënia e fuqisë blerëse bëri që njerëzit të shpërfillnin reklamat e tjera. Ekspertët thonë se që atëherë, numri i lexuesve të gazetave ka ardhur në rënie të vazhdueshme.  “Më vjen shumë keq, por duhet ta pranoj se gazetave në letër po i vjen fundi”, tha Lewis Green, një gazetar amerikan. Nga njëra anë, ne po përpiqemi të rrisim strategjitë tona për të forcuar versionin në letër dhe nga ana tjetër, po shohim se njerëzit janë më të prirur për të lexuar të njëjtën përmbajtje në mënyrë dixhitale. Publiku i sotëm tenton të marrë lajmet që dëshiron në audio dhe video dhe ne në gazetat në letër nuk mund t'i plotësojmë nevojat e tyre. Shumica e gazetarëve ende shpresojnë që në 10 deri në 20 vitet e ardhshme, industria e shtypshkronjës do të vazhdojë të funksionojë dhe se një produkt i quajtur gazeta në letër do të vazhdojë të shihet në duart e njerëzve të botës. Pavarësisht se ky brez i ri nuk është rritur me gazeta në letër, ata ngurrojnë ta ruajnë këtë trashëgimi dhe nuk shohin arsye për të blerë median në letër me një pagesë të caktuar në vend të një versioni dixhital.

Në një situatë të tillë, është më mirë të pranohet fakti që herët a vonë mediat e letrës do të ndryshojnë strategjinë e tyre nën ndikimin e hapësirës kibernetike. Pasi botuesit dhe mediat kryesore kanë ndryshuar prej kohësh strategjitë e tyre për t'i mbijetuar revolucionit dixhital.  Ndërsa konkurrenca midis gazetave dhe mediave sociale u përshkallëzua, ata filluan të investonin shumë në mënyrë që të kishin më shumë besim në saktësinë e lajmeve dhe të mos humbnin besimin e audiencës së tyre të vjetër. Megjithatë, thuhet se ligjet e shumë vendeve në raste të ndryshme, si zgjedhjet apo ngjarjet politike, bëjnë që procesi i raportimit të ketë shumë efekte. Facebook ose Google janë kritikuar vazhdimisht për censurimin ose publikimin e lajmeve të rreme dhe kanë treguar se atyre nuk mund t'u besohet. Hetimi i ngjarjeve, zhvillimi i shkrim-leximit mediatik, planet e transparencës së lajmeve, parandalimi i bombardimeve të informacionit dhe reduktimi i përhapjes së lajmeve të rreme janë ndër politikat më të rëndësishme të ardhshme të të mëdhenjve të gazetarisë.  Rezultatet e një sondazhi me 194 drejtues ose redaktorë të gazetave më të mëdha në botë tregojnë se 44% e tyre janë të shqetësuar për efektivitetin e platformave dixhitale dhe rënien e popullaritetit të mediave tradicionale. Një e treta e pronarëve të gazetave kryesore thanë se sekreti i suksesit të tyre nuk ishte thjesht theksi mbi platformat dixhitale por sepse ata mund të fokusoheshin në faktorë të tillë si reformimi i strukturave të brendshme, përditësimi i fuqisë punëtore dhe përdorimi i teknologjisë së inteligjencës artificiale. Padyshim që informimi i publikut për metodat e ndikimit në mediat sociale është një nga mënyrat që mund të përdoret nga gazetarët, mediat zyrtare dhe aktivistët socialë. Për shembull, reklamimi i mediave sociale është i disponueshëm në internet dhe mund të shkarkohet falas. Por kostoja e secilit prej nesh për të përdorur mediat sociale dhe për të qenë në internet është shumë më e lartë se kostoja e blerjes së një gazete në letër. Dhe e rëndësishme është që në hapësirën e internetit, pa zgjedhur se ku duam të shkojmë, do të bëhemi thjesht një peshk i kapur. Ndaj duhet të jemi më të kujdesshëm.