Perspektiva e marrëdhënieve Riad-Uashington (4)

Faktorët që ndikojnë në marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite Në emër të Zotit, përshëndetje të dashur dëgjues. Jemi në shërbimin tuaj me episodin e katërt të serialit “Perspektiva e marrëdhënieve Riad-Uashington”.

Në pjesën e mëparshme të programit, folëm për marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite pas Revolucionit Islamik iranian në vitin 1979. Në programin e sotëm do të analizojmë faktorët që ndikojnë në marrëdhëniet mes Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Arabisë Saudite. Ju lutemi qëndroni me ne.

Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite u ndikuan nga ndryshime të rëndësishme që ndodhën në nivel rajonal dhe global. Këto marrëdhënie pësuan disa ndryshime. Në këtë emision do të shqyrtojmë disa nga ndryshimet më të rëndësishme. Të ardhurat nga shitja e naftës janë faktori kryesor i dinamikës themelore të politikës së jashtme të Riadit në arenën ndërkombëtare. Nëpërmjet këtyre të ardhurave dhe kreditimit të vendeve të tjera, Arabia Saudite ka një ndikim të lartë në disa vende, veçanërisht në vendet arabe. Në politikën e jashtme amerikane në lidhje me Arabinë Saudite nafta zë një vend të rëndësishëm.  Mbi këtë bazë, ish-presidenti amerikan Donald Trump në vitin 2018, pas tërheqjes së Uashingtonit nga marrëveshja bërthamore me Iranin, bëri një llogari të veçantë për naftën e Arabisë Saudite për të parandaluar rritjen e çmimit në tregjet botërore. Një pikë tjetër e rëndësishme është se për Arabinë Saudite, nafta ka një funksion sigurie në raport me Perëndimin, përfshirë Shtetet e Bashkuara, dhe është një nga faktorët e brendshëm që sundimtarët sauditë e përdorin për të rregulluar marrëdhëniet me Perëndimin, veçanërisht me Shtetet e Bashkuara. Kjo është një temë që në thelb konsiderohet edhe nga realistët neoklasikë.

Qëllimi më i rëndësishëm i qeverisë së Arabisë Saudite në forcimin e marrëdhënieve me Amerikën është në thelb siguria. Regjimi Al Saud dëshiron që Uashingtoni të mbështesë qëndrimet e Riadit në Azinë Perëndimore. Arabia Saudite është një nga zonat ku shihet fuqishëm konflikti i interesave dhe vlerave amerikane. Prandaj, Amerika qoftë edhe në dukje, po mundohet të mbështesë të paktën disa reforma politiko-sociale në këtë vend. Arabia Saudite njihet jo vetëm si një vend ku nuk respektohen të drejtat e njeriut, por edhe si një nga regjimet më shtypëse në botë. Por as qeveritë republikane dhe as qeveritë demokrate në Amerikë nuk donin të ushtronin presion të konsiderueshëm mbi Arabinë Saudite për të zhvilluar vlerat e tyre të supozuara demokratike.

Një nga çështjet më të rëndësishme që ndikon në marrëdhëniet midis Arabisë Saudite dhe Shteteve të Bashkuara janë ndërhyrjet rajonale të Arabisë Saudite, duke përfshirë ndërhyrjen e saj në punët e brendshme të Iranit, veçanërisht pasi pas Revolucionit Islamik të Iranit, Arabia Saudite mbeti një nga dy shtyllat e xhandarmërisë në rajon dhe si aleat i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, ajo zuri vendin e xhandarit të rrëzuar. Arabia Saudite gjithmonë e sheh Iranin si një rival tradicional në shumë çështje ideologjike dhe fetare. Për këtë arsye, një nga qëllimet dhe qasjet kryesore politike të vendeve arabe, veçanërisht të Arabisë Saudite, pas fitores së Revolucionit Islamik të Iranit në vitin 1979, është mbështetja e Shteteve të Bashkuara dhe shërbimi ndaj imperializmit global kundër Republikës Islamike të Iranit.

Emëruesi i përbashkët midis Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite në çështjen e Iranit është kundërshtimi ndaj boshtit të rezistencës në rajonin e Azisë Perëndimore, i cili mbështetet nga Irani. Irani, lideri dhe lajmëtari i unitetit islamik, është rivali më i rëndësishëm rajonal i Arabisë Saudite dhe Riadi ka shpenzuar shumë para për të krijuar një ekuilibër fuqie me këtë vend. Shtetet e Bashkuara gjithashtu e konsiderojnë forcimin e ndikimit të Iranit dhe forcimin e pozitës së boshtit të rezistencës në rajonin e Azisë Perëndimore si në konflikt me sigurinë e regjimit sionist. Në këtë aspekt, si Amerika ashtu edhe Arabia Saudite e shohin Iranin si një kërcënim dhe asnjë nga të dy vendet nuk dëshiron që Irani të bëhet një fuqi dominuese në rajon.

Çështja e regjimit sionist është gjithashtu një nga çështjet që prek marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite. Lobi i regjimit izraelit në Shtetet e Bashkuara konsiderohet si një nga lobet më të rëndësishme në Amerikë. Sipas Stephan Walt dhe John Mearsheimer, lobi i regjimit sionist u krijua për të ndikuar në grupet dhe organizatat me ndikim të Shteteve të Bashkuara në mënyrë që ato të mund të ndikojnë në politikën e jashtme të Shteteve të Bashkuara dhe në prioritetet e interesave kombëtare të këtij vendi.

Në këtë çështje, Shtetet e Bashkuara kanë një pikëpamje instrumentale për Arabinë Saudite. Amerika duhet të forcojë marrëdhëniet me Arabinë Saudite për të ruajtur sigurinë e regjimit sionist. Sepse ndërsa Irani e ka përcaktuar regjimin izraelit si armikun e tij të parë, konflikti dhe tensioni në marrëdhëniet midis këtij regjimi dhe Arabisë Saudite mund të bëjnë që regjimi izraelit të përballet me më shumë probleme sigurie në rajonin e Azisë Perëndimore. Nisur nga kjo, Amerika i kushton vëmendje normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet regjimit sionist dhe Arabisë Saudite, si dhe mbështetjes së Riadit për normalizimin e marrëdhënieve të vendeve arabe me regjimin izraelit në formën e projektit Abraham.

Prapa skenave të marrëveshjeve dhe kontratave të armëve të Arabisë Saudite   me Amerikën

Amerika dhe Arabia Saudite kanë marrëdhënie të gjata ekonomike dhe ushtarake. Natyra e marrëdhënieve midis Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite që në fillim është fokusuar rreth boshtit të sigurisë dhe naftës. Deri më tani, Amerika ka arritur të nxjerrë shumë fitime duke nënshkruar kontrata armësh disa miliardë dollarëshe me Arabinë Saudite. Aktualisht, Arabia Saudite ka ende buxhetin më të lartë ushtarak midis vendeve arabe të rajonit. Ky vend konsiderohet si një nga importuesit më të mëdhenj të armëve në botë dhe Shtetet e Bashkuara kanë pasur gjithmonë pjesën më të madhe të shitjeve të armëve ushtarake në këtë vend. Duke rritur buxhetin e saj ushtarak në dekadën e fundit, Arabia Saudite ka kërkuar të rrisë fuqinë e saj ushtarake dhe, si rezultat, të rrisë rolin e saj destruktiv në çështjet rajonale. Amerika është një nga klientët kryesorë të naftës së Arabisë Saudite dhe regjimi Al Saud është gjithashtu një nga klientët kryesorë të armëve amerikane. Sipas mendimit të pushtetarëve sauditë, një pjesë e sigurisë së Arabisë Saudite plotësohet me blerjen e armëve.

Një nga çështjet e reja që ka prekur marrëdhëniet midis Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite është çështja e zgjimit islam në botën arabe, e cila filloi në vitin 2011. Kjo çështje, në vend të forcimit të bashkëpunimit mes Arabisë Saudite dhe Shteteve të Bashkuara, u bë faktor për rritjen e divergjencës mes dy vendeve. Qeveria amerikane miratoi një politikë heshtjeje për çështjen e shtypjes së protestave në Bahrein dhe në një farë mënyre mbështeti pushtimin e Bahreinit nga Arabia Saudite. Në krizën siriane, nuk pati një konflikt serioz midis Uashingtonit dhe Riadit dhe Shtetet e Bashkuara e mbështetën luftën saudite kundër Jemenit, por kjo qasje nuk e bëri Riadin t'u besonte Shteteve të Bashkuara për zgjimin islamik, sepse Shtetet e Bashkuara nuk u përpoqën të parandalonin rënien e Hosni Mubarakut në Egjipt dhe të Ben Ali në Tunizi. Prandaj, për sundimtarët sauditë lindi ky mentalitet se njerëzit kanë një datë skadimi për Amerikën dhe Uashingtoni kur është e nevojshme nuk është i gatshëm të mbështesë sundimtarët vasalë të tij, veçanërisht në rajonin e Azisë Perëndimore.

Një çështje tjetër që duket se ka ndikim në marrëdhëniet midis Arabisë Saudite dhe Shteteve të Bashkuara është këndvështrimi i Biden për Arabinë Saudite dhe mungesa e bashkëpunimit të Riadit me Uashingtonin në luftën Rusi-Ukrainë. Mospërmbushja e kërkesave të Arabisë Saudite nga Biden dhe ëndrra për rikthimin e Trump në zgjedhjet e 2024-ës, kanë bërë që ky vend të mos përkrahë politikën amerikane ndaj luftës në Ukrainë. Kjo çështje ka ngritur dyshime mes zyrtarëve amerikanë mbi vazhdimin e marrëdhënieve speciale mes Shteteve të Bashkuara dhe Arabisë Saudite. Disa amerikanë janë jashtëzakonisht të zemëruar me Arabinë Saudite dhe besojnë se ky vend nuk i është përgjigjur në mënyrë adekuate mbështetjes së Uashingtonit për sigurinë e Riadit.

Elizabeth Shackelford, një ish-diplomate amerikane dhe eksperte e lartë e politikës së jashtme në Këshillin e Çikagos për Çështjet Botërore, thotë: "Partneriteti afatgjatë i Amerikës me Arabinë Saudite është bërë një marrëveshje me djallin, por djalli nuk po i përmbush angazhimet e tij, kështu që është koha që edhe ne ta braktisim atë". Duke iu referuar situatës së të drejtave të njeriut në Arabinë Saudite, këta persona nuk e konsiderojnë të përshtatshme që Shtetet e Bashkuara të mbrojnë qeverinë e Arabisë Saudite dhe besojnë se deri më sot, mbështetja e qeverisë saudite ishte e justifikuar nën pretekstin e aksesit të sigurt në naftë, por lufta në Ukrainë vërtetoi se kjo qasje nuk ekziston më. Sipas tyre, një ditë mendohej se ia vlente përkrahja e kësaj qeverie shtypëse, por tani nuk ia vlen. Përveç kësaj, mbështetja ushtarake amerikane, në vend që të ndihmojë për të siguruar interesat e SHBA në rajon, e ka bërë qeverinë e Riadit më të guximshme të veprojë me kokëfortësi dhe ashpërsi në një rajon të rrezikshëm.

Të nderuar dëgjues, kemi arritur në fund të episodit të katërt të serialit “Perspektiva e marrëdhënieve Riad-Uashington”. Në programin e ardhshëm do të shqyrtojmë “Roli i Donald Trump në forcimin e marrëdhënieve SHBA-Saudite”. Zoti ju bekoftë deri në programin e ardhshëm.