بزرگداشت شب یلدا در ایران، تاجیکستان، افغانستان و سایر کشورها
-
بزرگداشت شب یلدا در ایران، تاجیکستان، افغانستان و سایر کشورها
امشب 5شنبه طولانی‌ترین شب سال است . شب یلدا یکی از شب‌های ویژه فارسی زبانان است که با دور‌هم‌نشینی می‌گذرد. ایرانی‌ها و دیگر ملت‌های فارسی‌زبان مانند اهالی افغانستان و تاجیکستان در شب یلدا با دور هم بودن و اتحاد، ظلمت یلدا را به دست خورشید می‌سپارند ؛تا با طلوعش خیر و برکت را راهی زندگی‌شان کند. چشم و چراغ سفره‌های شب یلدایی هم دیوان غزلیات حافظ و شاهنامه فردوسی است.
شب یلدا همان‌طور که در آخرین روز پاییز در ایران گرامی داشته می‌شود در افغانستان و تاجیکستان هم مورد توجه مردم فارسی‌زبان آن کشورهاست. مردم افغانستان از سال‌های دور این شب را با آداب و رسوم خاصی گرامی می‌دارند. آن‌ها معتقدند که در شب یلدا عمر سیاهی به پایان می‌رسد و روز‌های دراز همراه با نور و روشنی با چیرگی برظلمت و تاریکی از راه می‌رسند. حافظ‌خوانی، شاهنامه‌خوانی، قصه‌گویی، دیدار با بزرگان، بردن هدیه داماد‌ها برای نوعروسشان به عنوان «یلدایی» و شب‌نشینی از جمله مراسم فارسی‌زبانان افغانستانی در این شب است. افغان‌ها این شب را با خوردن میوه‌های تازه مانند هندوانه، انار و آجیل جشن می‌گیرند. نقل است که اگر کسی در شب یلدا هندوانه مصرف کند از گرمی تابستان در امان می‌ماند و تشنه نمی‌شود.
در چهار دهه اخیر برای مردم افغانستان مشکلات زیادی ایجاد شده، اما این مشکلات باعث نشده است که آنان آیین پیشینیان خود را فراموش کنند.
از شب یلدا در شهر‌های شمالی افغانستان با شکوه بیشتری در مقایسه با جنوب و شرق تجلیل می‌شود، در شمال شرقی افغانستان و در پامیر و ولایت بدخشان که روزگاری جزئی از ایران بوده‌اند، آیین بزرگداشت زایش خورشید و شب یلدا طبق رسوم ایران باستان اجرا می‌شود.
همچنین موضوع شب «یلدا» که با همکاری ایران و افغانستان به عنوان پرونده چند ملیتی تهیه شده بود چندی پیش در کمیته میراث ناملموس یونسکو ثبت جهانی شده است.
کشور تاجیکستان چون در آسیای میانه واقع شده نیز میزبان مراسم‌های ایران باستان بوده و شب یلدا نیز در این کشور برگزار می‌شود. در این شب، شیرینی‌هایی که به شکل حیوانات پخته شده‌اند، سرو می‌شوند. سپس جدار پنجره‌ها را با پوستین پر کرده و چرم از سقف آویزان می‌کنند. همچنین، در حیاط خانه‌هایشان گندم می‌پاشند. فالگیری و پیش‌بینی آینده نیز جزء مراسم‌هایی است که در شب یلدا در تاجیکستان در شب یلدا برگزار می‌شود. همچنین مردم پاکستان نیز در این شب طولانی به دعا و نیایش می‌پردازند. همچنین، در این شب مردان پاکستانی رسم حمام زمستانی را اجرا کرده و در حالی که تکه نانی در دست دارند، روی سر خودشان آب می‌ریزند. زنان و دختران پاکستانی نیز به مراسم حمام سنتی را در شب یلدا اجرا می‌کنند.
سپس مراسم آتش‌افروزی اجرا شده و شادیو پایکوبی شروع می‌شود.
در نهایت غذاهای مخصوص این شب مانند شکمچه بز سرو می‌شود.
در برخی کشورهای شرق آسیایی نیز جشن بزرگداشت آغاز زمستان گرفته می شود. در چین، در این شب طولانی نوعی چای مخصوص و کوفته برنجی در چین سرو می‌شود. ساکنین کره جنوبی نیز کوفته برنجی‌هایشان را با لوبیای قرمز شیرین پخته و سرو می‌کنند. سپس مایع مخصوصی را برای دور کردن ارواح خبیث در اطراف خانه‌شان می‌ریزند. شب یلدا در آمریکای جنوبی، شب یلدا در بین سرخپوستان، شب یلدا در آفریقا، شب یلدا در اسکاتلند نیز طبق مراسم‌های ساکنان این منطقه اجرا می‌شود.
