تفسیر: بازگشت سوریه به اتحادیه عرب

وزرای خارجه اتحادیه عرب روز یکشنبه در قاهره طی یک نشست مشورتی پشت درهای بسته درباره بازگشت سوریه به اتحادیه عرب پس از غیبت ۱۲ساله، توافق کردند. در پیش نویس این تصمیم که متعاقباً رسماً منتشر می‌شود، آمده است:شرکت هیئت‌های سوری در نشست های اتحادیه عرب از روز 7 مه از سر گرفته خواهد شد.

این تصمیم اتحادیه عرب چرخشی 180 درجه ای در موضع قبلی آن در باره سوریه محسوب می شود. چند ماه بعد از آغاز بحران سوریه در 12 نوامبر ۲۰۱۱، برخی کشورهای عربی مانند قطر و عربستان سعودی خواهان تعلیق عضویت سوریه در نشست‌های اتحادیه عرب شدند.بهانه این کشورها برای تعلیق کرسی سوریه در جلسات اتحادیه عرب، اتهام سرکوب مردم توسط دولت سوریه بود. برخی کشورهای عربی نیز نمایندگی‌های سیاسی و حتی کنسولی خود در سوریه را تعلیق و تعطیل کردند. اکنون بعد از حدود 12 سال از آغاز بحران و شکست پروژه براندازی و فروپاشی دولت قانونی سوریه باقی ماندن بشار اسد رئیس جمهور سوریه در قدرت، اتحادیه عرب در نشستی در سطح وزیران، درباره رفع تعلیق کرسی دمشق و بازگشت سوریه به این اتحادیه تصمیم نهایی را اتخاذ نمود.این تلاش ها از دو سال پیش آغاز شد و در این مدت موضوع برگشت دمشق به اتحادیه عرب همواره تکرار شده بود.

نکته مهم این است که این اتحادیه عرب بوده که خواهان بازگشت سوریه به این اتحادیه شده است.برخی مقامات سوریه اظهار داشته اند که آنها درخواست بازگشت نداده‌اند بلکه این خواسته را خود کشورهای عربی مطرح کرده‌اند. حال، اگر دمشق اصرار یا درخواستی برای بازگشت به اتحادیه عرب نداشته سوال این است که سوریه در حال بازگشت به اتحادیه عرب است یا اتحادیه عرب در حال بازگشت به سوریه؟ جالب توجه این است که در سالهای ابتدایی بحران سوریه، هنگامی که شماری از کشورهای عربی روابط سیاسی خود با دمشق را قطع کردند، بشار اسد در سخنانی تأکید کرد، بزودی کشورهای عربی به سوریه بازخواهند گشت. به نظر می‌رسد، آن روز که اسد درباره آن سخن گفته بود، فرا رسیده و اکنون اتحادیه عرب در حال بازگشت به سوریه است.

در عین حال بازگشت سوریه به اتحادیه عرب اقدامی در راستای حرکت جمعی کشورهای عربی برای عادی سازی روابط با دمشق پس از شکست پروژه مشترک ائتلاف غربی-عربی به سرکردگی آمریکا برای سرنگونی  دولت سوریه و بشار اسد قلمداد می شود. با آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ ، عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی متحد غرب در صف حامیان اصلی گروه‌های تروریستی مخالف دولت سوریه قرار گرفته و با تعطیل کردن سفارتخانه‌ها در دمشق، روابط خود را با سوریه قطع کردند. با این حال پس شکست آشکار گروه های تروریستی در سوریه این کشورها پس از یک دهه به این نتیجه رسیدند که ادامه مسیر سابق و هم نوایی با غرب  و کاهش روابط با سوریه فایده‌ای برای آنها نداشته و باید رابطه جدیدی را با دولت سوریه آغاز کنند.البته این تلاش مشترک کشورهای عربی برای عادی سازی روابط با دمشق با مخالفت شدید آمریکا مواجه شده است. دولت بایدن نیز همانند دولت های قبلی آمریکا خواهان فروپاشی دولت قانونی سوریه بوده و لذا با هر گونه اقدامی که متضمن به رسمیت شناختن ویا تقویت آن باشد مخالفت می کند.با این حال کشورهای عرب متحد آمریکا که قبلا در جبهه واحدی در راستای سرنگونی دولت قانونی سوریه عمل می کردند، با تغییر آشکار در رویکرد قبلی خود به احیای روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود با دولت بشار اسد پرداخته اند. کشورهایی مانند امارات و عربستان سعودی که تا قبل از این در جبهه واحدی در کنار آمریکا خواهان سرنگونی بشار اسد بودند اکنون به روشنی دریافته اند که سیاست ها واقدامات جبهه غربی –عربی به همراه ترکیه در این زمینه با شکست کامل مواجه شده و گروه های تروریستی مورد حمایت آنها که آمریکا و این کشورها به منظور سرنگونی دولت قانونی سوریه به تجهیز و حمایت گسترده لجستیکی و مالی از آنها پرداخته  بودند نابود شده و اکنون فقط بقایای آنها دراستان ادلب سوریه با حمایت ترکیه و غربی ها به حیات خود ادامه می دهند.«تام اوکانر»(1) تحلیلگر سیاسی می گوید: «بسیاری از کشورهایی که با سوریه قطع رابطه کرده بودند اکنون با درک واقعیت‌های جدید از بازگشت بشار اسد استقبال می‌کنند و این علی‌رغم مخالفت‌های ادامه‌دار آمریکا با حکومت او است.»در این راستا امارات ، بحرین ،عمان سفارت های خود در دمشق را بازگشایی کرده و عربستان سعودی ، اردن و مصر نیز رایزنی ها با سوریه را برای عادی سازی روابط ادامه می دهند و پیشرفت های قابل توجهی در این زمینه صورت گرفته است. عادی سازی روابط سوریه با عراق و لبنان نیز در جریان است و تونس نیز برقراری روابط سیاسی با سوریه را تایید کرده است ./

1- Tom O'Connor