تفسیر- شکاف های جدید در روابط عربستان و امریکا

روزنامه فایننشال تایمز به نقل از منابع آگاه نوشت که عربستان سعودی ناخشنود از شرط و شروط هسته‌ای آمریکا، پیشنهادهای چین، روسیه و فرانسه را نیز برای ساخت یک نیروگاه هسته‌ای بررسی می‌کند. محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور آماده است در صورت شکست مذاکرات با آمریکا، همکاری با شرکت دولتی چین را آغاز کند.

پیشتر نیز روزنامه وال استریت ژورنال به نقل از مقام های آگاه درعربستان گزارش داده بود که شرکت ملی هسته‌ای چین موسوم به "CNNC"، پیشنهادی به ریاض برای ساخت یک نیروگاه هسته‌ای در استان شرقی این کشور و در نزدیکی مرز با قطر و امارات ارائه کرده است.

دراین ماجرا امریکا تنها نیست و رژیم صهیونیستی که برای رابطه با عربستان خیز برداشته بود بعد از ان که دولت ریاض لزوم دستیابی به توان هسته ای را به رابطه با این رژیم گره زد، بحث رابطه با عربستان که تا پیش از این با اجماع در داخل اسرائیل همراه بود به یک موضوع اختلاف برانگیز تبدیل شد وبدین ترتیب یک موضوع بحث انگیز دیگر به مجموع اختلافات در داخل اسرائیل اضافه شد.

اما انچه که به روابط امریکا و عربستان مربوط می شود شواهد موجود نشان می دهد که روبه روز این روابط شل و سست می شود و عربستان در پی بدیل های جدید در منطقه و جهان برای خود است.  به نوشته تلگراف اکنون پس از گذشت ۱۳ سال، تغییراتی در جهان پدید آمده و ائتلاف‌های جدیدی به سرعت در حال شکل گرفتن هستند. در جهانی که به طور فزاینده چندقطبی است، عربستان سعودی به دنبال شرکای امنیتی دیگری است که در حوزه انتخابات با بی‌ثباتی کمتری مواجه شوند و یا آن شریک مدنظر از عربستان سعودی به دلیل مسائل حقوق بشر کمتر انتقاد کند.

طی ۱۵ سال اخیر وابستگی واشنگتن به نفت خلیج فارس تا حدی زیادی کاهش یافته و از طرفی انقلاب شیل تولید انرژی داخلی آمریکا را افزایش داده است به گونه ایی که امروزه آمریکا کمتر از شش درصد نفت خود را از عربستان سعودی وارد می‌کند.

بر این اساس می توان گفت معادله "نفت در برابرامنیت" که برای دهه ها روابط عربستان و امریکا را شکل داده بود اکنون زیر سوال رفته است و دیگر وجود خارجی ندارد. 

تنش‌ها در روابط عربستان سعودی و آمریکا زمانی اوج گرفت که مقام‌های سعودی علی‌رغم انتظار کاخ سفید که تصور می‌کردند با ریاض بر سر افزایش تولید نفت توافق کرده‌اند تصمیم گرفتند تولید این محصول را کاهش دهند.

در مقابل روابط عمیق ریاض با پکن بیانگر تغییر بازارهای صادرات نفت است. چین در سال ۲۰۲۲ با خرید ۱.۷۵ میلیون بشکه در روز به اصلی‌ترین وارد کننده نفت عربستان بدل شده است. غول نفتی آرامکو سعودی هم سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری خود را در چین افزایش داده است.

ابراز تمایل عربستان برای عضویت در شانگهای و بریکس و متقابلا دعوت از عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای پیوستن به بلوک بریکس ابعاد دیگری از فاصله گیری این دو کشور از ایالات متحده را به تصویر می کشد.

به گفته تحلیلگران، پیشنهادهای موفقیت آمیز عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دو اقتصاد بزرگ خاورمیانه برای پیوستن به گروه بریکس، توانایی آنها را برای اقدام مستقل از ایالات متحده که در یک دوره طولانی مدت ضامن امنیت آنها بوده، تقویت کرده است.

روابط کشورهایی مانند امارات و عربستان با چین در قالب بریکس و حتی شانگهای نشان می‌دهد که دو متحد کلیدی غرب در خلیج فارس در مسیر اتحادهای جدید و ادامه روابط با همه بازیگران و اتحادها و بلوک‌ها قرار گرفته‌اند و با درک صحیح از روند تغییر مناسبات قدرت و افزایش تعداد و وزن بازیگران غیرغربی در جهان کنونی، سعی دارند با همه کشورها و بلوک‌ها کار کنند و خود را از مزایای روابط با همه بازیگران، محروم نکنند.

هم عربستان سعودی و هم امارات متحده عربی در موضوعاتی مانند تولید نفت، جنگ در اوکراین و روابط خود با ایران و سوریه راه خود را از رویکرد امریکا جدا کرده اند.

به نظر می‌رسد عربستان با علم به این که نباید تمام تخم مرغ های خود را در سبد کشورهای غربی قرار دهد می‌خواهد در نظام اقتصادی و سیاسی آینده جهان نقش مستقل‌تری نسبت به گذشته ایفا کند

با پیوستن عربستان سعودی و امارات متحده عربی به جمع کشورهای گروه بریکس، این ائتلاف اکنون متشکل از شماری از تولیدکنندگان و صادرکنندگان عمده نفت در جهان است و این مهم می تواند راه را برای نقش آفرینی موثرتر بریکس در مسیر دلارزدایی هموارتر سازد.

آغاز روند دلارزدایی در واقع از عملکرد آمریکا ناشی می شود. در سال های اخیر، تحریم های مالی یکجانبه اعمال شده از سوی ایالات متحده، ضرورت و فوریت دلارزدایی را که اکنون به یک اجماع عمومی تبدیل شده است بیش از پیش ضروری کرده است.

همچنین وضعیت دلار تحت تأثیر بی ثباتی سیاسی و اقتصادی در ایالات متحده قرار دارد. سطح بالای بدهی دولت آمریکا و عدم اطمینان نسبت به رشد اقتصادی این کشور سبب شده است ارزش دلار با کاهش روبرو شود.

سران کشورهای عضو بریکس همواره بر اهمیت تشویق استفاده از ارزهای محلی در تجارت بین‌المللی، مبادلات مالی بین کشورهای بریکس، شرکای تجاری آن‌ها و تشویق به تقویت شبکه‌های بانکی بین کشورهای بریکس و امکان تسویه حساب با ارزهای محلی تاکید داشته اند.به استناد داده‌های منتشر شده در حال حاضر حجم معاملات تجاری در داخل بریکس با استفاده از دلار و یورو با کاهش روبرو شده است.

در حالی که هژمونی سیاسی و اقتصادی نهادهای غربی و امریکا تضعیف می شود اما شاخص های موجود از تقویت روز افزون جایگاه قدرت ها و سازمان های نوظهورهمچون بریکس حکایت دارد. 

به جز آفریقای جنوبی، چهار کشور دیگر در بین هفت کشور اول از نظر مساحت و ۱۰ کشور اول دنیا از نظر جمعیت و تولید ناخالص داخلی هستند. سه ارتش از پنج ارتش بزرگ دنیا در بریکس عضویت دارند. پنج کشور عضو بریکس حدود ۴۰ درصد جمعیت، نزدیک به یک‌چهارم تولید ناخالص ملی و حدود یک‌سوم خاک دنیا را تشکیل می‌دهند.

بر این اساس می توان گفت که رویکرد عربستان و امارات در فاصله گیری از امریکا و تقویت روابط و همکاری های خود با قدرت های نوظهور و پیوستن به بریکس کاملا واقع بینانه و متناسب با تغییر و تحولاتی جهانی بوده و منافع این کشورها را تضمین می کند.