تحلیل: تاکید مسکو بر بی اعتباری پیمان آسمان های باز

وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای به مناسبت خارج شدن رسمی این کشور از پیمان «آسمان های باز»(Treaty on Open Skies)، دلایل این تصمیم گیری و پیامدهای جدی وضعیت کنونی را تشریح کرد. در این بیانیه تاکید شده است که کارآیی و موثر بودن این پیمان امنیتی بین‌المللی بدون مشارکت دو طرف آمریکایی و روسی در آن، به شدت تنزل پیدا کرده و حوزه کاربرد آن به میزان 80 درصد کاهش خواهد یافت.

روسیه به طور رسمی در 18 دسامبر 2021 از پیمان آسمان های باز که نقش مهمی در حفظ صلح و امنیت بین المللی در برهه پسا جنگ سرد بر عهده داشت، خارج شد. این اقدام مسکو واکنش مستقیمی به اقدام مشابه از سوی آمریکا در زمینه خروج از پیمان آسمان های باز قلمداد می شود.

«ریچارد ویتز»(Richard Weitz) کارشناس سیاسی می گوید: خروج از پیمان آسمان‌ های باز از مدت‌ها پیش در آمریکا مطرح بوده و دلایل مختلفی دارد از جمله این که آمریکا به ماهواره‌های قدرتمندی برای جاسوسی دقیق از نقاط مختلف جهان دست پیدا کرده است که هزینه آن به مراتب از اجرای پیمان آسمان‌ های باز کمتر است و از طرفی آمریکا معتقد است که روسیه به شکلی درست این پیمان را اجرا نمی‌کند.

مسکو بارها تاکید کرده که خروج آمریکا از این پیمان به دلایل واهی انجام گرفت و این تصمیم، توازن منافع کشورهای عضو آن را بر هم زده و کارایی آن را به شدت دچار خدشه کرده است؛ لذا دیگر نمی‌ توان از پیمان آسمان‌ های باز به عنوان ساز و کاری برای توسعه امنیت و اعتماد آفرینی بین اعضای آن یاد کرد.

• قطع همکاری آمریکا با روسیه در معاهده «آسمان‌های باز»

در واقع تلاش‌ های روسیه برای حفظ و ادامه کارآیی پیمان آسمان های باز، در شرایطی که ایالات متحده از این توافقنامه خارج شده بود، راه به جایی نبرد و از سوی دیگر، اعضای اروپایی این پیمان که عضو ناتو هستند نیز از ارائه  تضمین در زمینه عدم ارائه اطلاعات بدست آمده در جریان پروازهای بازرسی در آسمان روسیه به طرف آمریکایی خودداری کردند. بدین ترتیب روسیه در راستای حفظ امنیت ملی خود و جلوگیری از هر گونه درز اسرار نظامی اش، از این پیمان مهم خارج شد.

از نگاه مسکو ، پیمان «آسمان های باز» Treaty on Open Skies قربانی رقابت های سیاسی داخلی در ایالات متحده شده است.

دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت آمریکا روند خروج از توافقات مهم امنیت بین المللی را آغاز کرد و پس از خروج از پیمان نیروهای هسته ای میان برد(آی ان اف) در گام دوم، از پیمان آسمان های باز نیز خارج شد. به رغم اینکه انتظار می رفت با روی کار آمدن جو بایدن رئیس جمهوری دموکرات آمریکا، واشنگتن تجدید نظری در این زمینه انجام دهد، اما رویکرد ایالات متحده  در از بین بردن توافقات مهم بین المللی در زمینه کنترل تسلیحات و شفافیت اقدامات نظامی، همچنان ادامه دارد و دولت بایدن از پیوستن دوباره به پیمان آسمان های باز خودداری کرده است. چنین موضعی با انتقادهای گذشته بایدن از ترامپ بابت خروج از پیمان آسمان‌های باز مغایرت دارد.

با خروج روسیه از پیمان آسمان های باز، انتظار می رود که تقابل بین روسیه و ناتو در  اروپا بیش از پیش تشدید شود. با توجه به تشدید اختلافات بین دو طرف بر سر اوکراین، اکنون بیش از گذشته احتمال تقابل نظامی روسیه و ناتو در شرق اروپا افزایش یافته است. با این حال، شواهد نشان می دهد که اقدام روسیه بیشتر واکنشی در مقابله با اقدام آمریکا و نیز امتناع اعضای اروپایی پیمان آسمان های باز از ارائه تضمین های امنیتی به مسکو بوده است./

بیشتر بخوانید:

• خروج روسیه از پیمان آسمان های باز

• امضای توافقنامه «آسمان باز» میان دو کشور قزاقستان و آمریکا