Шаби ялдо дар кишварҳои ҳамсоя чӣ гуна мегузарад?

Ялдо яке аз шабҳои бостонии эронӣ аст, ки дар шаби охири тирамоҳ баргузор мешавад, дарвоқеъ дар ин рӯз ба истиқболи зимистон меравем ва бо баргузории суннатҳои хос, дуо мекунем, ки зимистони хубе дар пеш дошта бошем.

Рӯзи охири тирамоҳ, дарвоқеъ рӯзест, ки хуршед дар бештарин фосила аз устуво қарор гирифтааст; дар ин шароит зимистони нимкураи шимолӣ ва тобистони нимкураи ҷанубӣ шуруъ мешавад ва ин инқилоби зимистонӣ аз замонҳои бисёр қабл то ба ҳол баҳонае барои баргузории ойинҳои бостонӣ монанди ялдо будаст.

Шояд бароятон ҷолиб бошад, ки бидонед ялдо танҳо дар кишвари Эрон баргузор намешавад, бархе кишварҳои дигар бо баргузории ин ҷашни зебо ба истиқболи зимистон мераванд; ағлаби ин кишварҳо форсизабон ҳастанд ва одобу русуми мушобеҳ бо Эрон доранд; ба таври куллӣ ин фарҳанги зебо, бештар дар кишварҳои Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистони имрӯза марсум аст. Дар ин матлаб қасд дорем шуморо бо ин кишварҳои ҳамсоя ва наздики Эрон ва одобу русуми онҳо дар шаби ялдо ошно кунем.

Шаби ялдо дар Тоҷикистон
 
Кишвари Тоҷикистони фарҳанге бисёр мушобеҳи Эрон дорад. Мардумони ин кишвар низ шаби ялдоро ба сурати комилан мушобеҳ ҷашн мегиранд, анору тарбуз, оҷилу танаққулот мехӯранду фоли Ҳофиз мегиранд. Мардумони тоҷик мӯътақид ҳастанд, ки ҳар инсон дар шаби ялдо бояд як анори комил бихӯрад, чунин бовари мардум ин аст ки ин мева дар шаби ялдо шифобахштар аз гузашта мешавад. Илова бар ин мардуми Тоҷикистон пас аз хӯрдани тарбуз дар шаби ялдо пӯсти онро бар сарашон мегузоранду мӯътақид ҳастанд, ки аз сардард дар амон мемонанд. Яке аз расмҳои қадимӣ дар кишвари Тоҷикистон пухти ширинии хонагӣ аст, ки бисёр лазизу хушмазза аст. Илова бар ин мардум дар рустоҳои ин кишвар, ҷидори тирезаҳоро бо пӯстин пур мекунанду аз сақфи хона чарм овезон карда ва ба ҳаёти хона гандум мерезанд то баракати хонаашон зиёдтар шавад. Фолгирӣ ва пешбинии оянда ҳам ҷузъе аз ин маросим дар Тоҷикистон ба ҳисоб меояд.

Шаби ялдо дар Покистон

Дуо ва ибодат як расми зебо ва писандида дар миёни мардуми Покистон дар шаби ялдо аст; дар ин шаби зебо ҳамаи ақвом даври ҳам ҷамъ шуда ва ин муносибатро ҷашн мегиранд, ғизоҳои хушмазза мехӯранд, шеър мехонанду дуо ва ибодат мекунанд. Ғизои махсуси ин шаб шикамчаи буз аст, ки баъд аз баргузории ҳаммоми суннатӣ ба миён оварда мешавад.

Мардон  дар ин рӯз ба ҳаммоми зимистонӣ мераванд ва ин ҳаммом ба сурати истода баргузор мешавад ва дар як даст нону бо дасти дигар об бар рӯи сар мерезанд. Занон низ ин расмро ба ҷо меоваранду дар ниҳоят ба ҷашну  пойкӯбӣ мепардозанд.

Шаби ялдо дар Афғонистон
 
Дар Афғонистон шаби ялдо ба сурати комилан мушобеҳ бо Эрон баргузор мешавад, шояд далели аслии он ин аст, ки Афғонистон дар замонҳои дур бахше аз Эрон буда ва баъдҳо ҷудо шудааст. Анор ва тарбуз узви собити суфраи афғонҳо ҳастанду дар канори он аз ғизоҳои суннатӣ, оҷилу ширинӣ истифода мешавад. Давриҳамиҳои шабона ва ҷамъ шудан дар хонаи бузургон низ аз русумоти афғонҳо дар шаби ялдо мебошад. Мардуми Афғонистон мӯътақиданд, ки пас аз ин шаб, рӯзҳо ба сӯи тӯлонӣ шудан мераванду офтоб бештар медурахшад ва аз зулмату торикии шаб, ки таъбир ба Аҳриман мешуд, коста мешавад . Ин суннат дар Афғонистон ба қадаре маҳбуб ва ҷо афтодааст, ки бисёре аз шоирони афғонӣ дар ашъорашон аз шаби ялдо ёд мекунанд.

Шаби ялдо дар Озарбойҷон
 
 шаби ялдо дар Озарбойҷон монанди Эрон мавриди таваҷҷӯҳ аст ва мардуми Озарбойҷон саъй мекунанд ин шабро ҷашн бигиранд. Дар ин шаб дар Озарбойҷон ҳамонанди Эрон суфраи ялдо паҳн мешавад; анор, тарбуз, ғизоҳои хушмазза, ширинӣ ва оҷил бар рӯи он қарор медиҳанду дар ниҳоят дар поёни ҷашн дуои шукрона тавассути бузурги хонадон хонда мешавад. Яке дигар аз русумоти Озарбойҷон навозандагӣ ва хонандагӣ фил бадоҳаи ошиқҳо аст, достонҳое, ки ошиқҳо дар шаби ялдо мегӯянд аз афсонаҳои бисёр дур дар ин кишвар нашъат мегирад.

Шаби ялдо дар Арманистон
 
Арманиёни ориёӣ гурӯҳе ҳастанд, ки ба ойини куҳани ориёӣ бовар доранд, ба ин тартиб бархе аз арманиҳо дар баъзе манотиқ аз кишвари Арманистон, ин ҷашни бостониро баргузор карда ва ба сурати тақрибан мушобеҳ бо Эрон баргузор мекунанд.

 
 Шаби ялдо дар Русияи ҷанубӣ
 
Русия низ яки дигар аз кишварҳои ҳамсояи Эрон аст, ки бо Эрон аз тариқи дарёчаи Хазар марзи обӣ дорад. Дар бахшҳои ҷанубии ин кишвари васеъ аз онҷо ки ба кишвари азизамон наздиктар аст, ҷашнҳои мушобеҳ ва ба муносибати шаби ялдо баргузор мешавад. Дар ин ҷашнҳо мардуми рус ширинии маҳаллӣ мепазанд, бо кишту базрпошӣ ва бозсозии маросими кишт аз худо мехоҳанд то баракати онҳоро дар фасли зимистон бештар кунад, рӯи тирезаҳоро бо пӯстин ме‌пўшонанд, аз сақфи хонаи пашму чарм овезон мекунанд. Қурбонӣ кардани бархе ҷонварон дар ин шаб аз русумоти мардуми Русия аст, ки дар Эрон иҷро намешавад. Дар ин шаб мардумони Русия фол мегиранду рӯйдодҳои соли отиро пешбинӣ мекунанд ва бо якдигар гуфтугӯ карда ва то посе аз шаб бедор мемонанд. Дар бархе нуқоти ин кишвар бо хӯрдани нон, паниру асал ин шабро мегузаронанд ва дуо мехонанд.

Илова  бар кишварҳои ҳамсоя ва наздики Эрон, кишварҳои дигар низ ҷашнҳои мушобеҳ бо шаби ялдо доранду дар охирин рӯзи тирамоҳ ва мусодиф бо шурӯи зимистон онро баргузор мекунанд.

 
Ҷашни Ҳиндустон дар шурӯъи фасли сармо 

Ҳинд яке аз кишварҳоест,  ки дар оғози зимистон як ҷашни бузург барпо мекунад. Исми ҷашни маъруфи ҳиндӣ дар шурӯи зимистон, "Дивалӣ" аст.  Дивалӣ дар Ҳинд як ҷашни панҷрӯза аст, ки дар тамомии Ҳинд баргузор мешавад ва қудумате чанд ҳазорсола дорад, ки мардум дар тӯли ин чанд шабонарӯз кӯчаҳо ва хиёбонҳояшонро бо чароғу фонус тазйин мекунанд, ба шодӣ мепардозанд, дуо мехонанду ба хонаҳои якдигар мераванд.
 
 
 

Ҷашни оғози зимистон дар кишварҳои Шарқи Осиё
 
Кишварҳое ба мисли Корея, Ҷопон, Чин ва Ветнам ва ду кишвари Осиёи Шарқӣ фарорасии зимистонро дар кишварҳои худ ҷашн мегиранд. Ҷопониҳо ялдоро бо номи Туоҷи ҷашн мегиранд, ки дар он ваннаҳояшонро бо афлесун пур карда, оббозӣ мекунанд ва боварӣ доранд, ки нерӯҳои бад ва аҳриманӣ аз онҳо дур хоҳад шуд ва дар зимистон аз шамолхӯрӣ ва дигар бемориҳо эмин хоҳанд буд. Дар Кореяи Ҷанубӣ мардум рӯзи охирини тирамоҳро ҷашн мегиранд, биринҷ ва лӯбиёи сурх мехӯранд ва ба атрофи хона об мепошанд, то рӯҳҳои бад ва қувваҳои бадро пешгирӣ кунанд.