Şiiə yolə alimon-15- Şeyx Tusi

Şeyx Tusi islomi elmon mıxtəlifə zəminəonədə veyə kitobonış təlif kardə və təğribən 50 qılə məktub və nıvıştə bıə əsər ıştəkuş bə irs noə.Şeyx Tusi əsəron ısət bənə “dayirətul-məarif” ya ensiklopediyə tənzim və çap bıə.”Təhzibul-Əhkam” və “Əlistibsar” ki,şiyə “ərbəə” yəni çoqlə kitobonkuye,de Şeyx Tusi vositə nıvıştə bıə və har qıləy fəğih uyən mıştəhid bo şəri hukmon istinbatiro bəpe bə ın kitobon ovard və rucuko.”kutubu-ərbəə” çoqlə hədisi kitobon nome ki,şiyə alimon de mərcə və istinodi nomi bəvon muraciət kardedən.Təhzibul-Əhkam həyğətədə çı Şeyx Tusi təlif kardə iminə kitobe və kutubu-ərbəə” kitobon seminə kitobe ki,qırd alim və fəğihon əy ğəbul kardedən.ın kitob bə 13590 hədisi şomil bedə və çı Əhli-Beyt(ə)-iku nozil bıə fiğhi mevzuon iyən şəri hukmonku iborəte.

“Əlistibsar” kitob həm bə 5511 rəvoyəti şomile və zohirədə de iyande ziddiyyətışon bıə rəvoyəton təhğiğiku bəhs kardedə.Peyğombər(s) iyən Əimməye-Əthar(ə)-iku rəsə rəvoyəton miyono kali rəvoyəton mevcude ki,de iyande mıxolifin.şeyxi şoqirdon iyən alimonku idastə çəyku tələb kardeşone ki,qıləy kitob təlifko ta ın zohirədə de iyande mıxolif iyən ziddiyyətışon bıə rəvoyəton cəmko və deçəvon təhğiği ko məşğul bıbo.Şeyx bın kitobədə kulliyə rəvoyəton ki, əvoni mıxtəlifə fiğhi bəhsonədə  metəbər iyən səhih zınedəbe,cəmış karde,vardışe və peşo bə mıxolifə rəvoyəti işorəş karde və səy kardedəbe ki,har qıləy rəvoyəti bınıvışto.çəy bədiqə həm de rəvoyəton cəm kardey və deçəvon təhğiği ko məşğul bedəbe.Əv,çun bə dini mənbəon təsəllutış hestebe və çok-çoki zınedəbe,çı rəvoyəton əsiliyə nəzə və məsədi bo handə kəson ruşin iyən oşko kardedə.ın kitob ıştə nevədə misliş ni və iminə kitobe ki,bo mıxolifə rəvoyəton miyono cəm kardeyro nıvıştə bıə.

Şeyx Tusi məşhurə əsəronku qıləyni”Əttibyanu fit-təfsiril-Ğruan” nomo kitobe ki,ixtisari formadə de “Əttibyan” təfsiri məşhure.ın kitob iminə şiyə komilə təfsiri kitobe ki,bə Kərimə-Ğıroni qırd ayəon təfsiri işorəş kardə və ğədimi təfsiri mənbəonku bə hisob omeydə ki,şiyə mıfəssır iyən təfsirəvonon veyni,əvışon boştə sərlovhə və nımunə zınəşone.Şeyx Tusi bın əsərədə bo Kərimə-Ğıroni təfsiri xoto,peyğombər(s) iyən Əhli-Beyt(ə)-I rəvoyəton nəğliku əlovə,bə ağl iyən mıxtəlifə elmon təkyə kardə holədə,dəvardə iyən ıştə muosirə təfsirəovonon rayon təhğiğ kardedə.

Şeyx Tusi bənav bıə təfsiron,ısət çı əhli-sınnəti bıbu ya şiəyon nıvıştəyon ya bə qırd Ğıroni ayəon şomil nıbe və ya fəğət Ğıroni mətnədə de muşkilə ləfz iyən sıxanon təfsiri məşğul bedəbe.əmmo,Əttibyan qıləy təfsire ki,bə Kərimə-Ğıroni qırd ayəon işorə kardedə və bənə ğiroət,məani-bəyan,sərf iyən nəhf bıə mıxtəlifə Ğıroni elmon nəzəku təhğiğ kardedə.həmçinin, Şeyx Tusi bə kəlam elmi təsəllut və zıney xoto,bın təfsirədə bə ayəon mevzuon mutənosib,bə mulhid,kofir iyən bənə cəbr iyən təşbihi bıə mubtilon şubhə iyən tanəon cəvob doey bıə. Şeyx Tusi şivə və metod,bın əsərədə bə şiyə navkonə təfsiri nisbətədə tojətiş hestebe və iminə şiyə təfsire ki,fəğət de rəvoyəton nəğli və cəm kardey ko məşğul bıəni,bəlkəm ıştən əvoni təhlil iyən iştihod kardedə.çımi bənav şiyə təfsirədə ki,ayəon barədə sadir bıəbe,nəğl bedəbe və muəllifon ıştən hiç qıləy ray və ğeymət doydənıbin.“Əttibyani” əhəmiyyət,çəy mətləb iyən mehtəvosə əlovə,əksərən qıləy metodədəy ki,bə şiyə təfsir nıvıştey cərəyoni daxilış kardə və bo şiyə peşonə təfsiron bə qıləy ulqu və sərlovhə təbdil bıə.

Bo dini fame iyən dərkiro,bə əksər muhimmə hədis iyən rəvoyəton roli dığğət kardeyədə,hədisi nəğl kardə kəsi əmonotdorəti iyən rostəvıjəti vey əhəmiyyət kəsb kardə.dini hukmon iyən adabon veyni de peyğombər(s)-I kəlomonədə nəve vositə məlum bedə.binobərin bəpe dəğiğə formaədə təhğiğ bıbu ki,kom rəvoyət həyğətən peyğombər(s) iyən çə həzrəti məsumə Əhli-Beytiku(ə)-I zıvoniku cari bıə və kom qıləyni rəvoyət zəmoni dırozi duyədə bə həzrəton nisbət doey bıə və ya bə raviyon səhfi təsiri xoto,təhrif bıə.islomi elmon miyono qıləy elm ki,bə raviyon təğdım kardey işorə kardedə  və çəvon etımodi mığdori təhğiğ iyən təyin kardedə,Ricali nomış heste.Hicri-Ğəməri çominə sa sori sıftədə de zəmoni dəvarde,hədison pesoxte ko vey bıəbe və Şeyx Tusi ki,ım xətər və təhlukə dərk kardedəbe,bo vəomə nəslon etımod kardəninə raviyon təğdım kardey ko hoston kardero,”Ələbvab” ya “Ricale Tusi” nomo qıləy kitobış və həmçinin “Əlfehrest” nomo co qılə kitobış təlif karde.