Bugünkü sohbetimizde ilaç nitelikli bitkilerin piyasasını ele almak istiyoruz.

İran çeşitli bitkilerin bakımından dünyanın zengin ülkelerinden biridir. Uluslararası verile son onyıllarda ilaç niteliği olan bitkilerin tüketiminde büyük artış yaşandığını gösteriyor. Dünya sağlık örgütünün araştırmalarına göre dünyanın en muteber ilaç referanslarında yer alan ilaçların %25 kadarı bitkisel ilaçlardan ibaret olduğu anlaşılıyor. Yine dünya ilaç sektöründe ilaçların üretiminde 120 kadar bitkisel madde kullanıldığı ve dünya sağlık örgütü tarafından zaruri ilaç olarak tanıtılan 250 kadar ilaç da bitkisel ilaç olduğu belirtiliyor. Bu arada bir çok sentetik ilacın da doğal maddelerden üretildiği belirtilmelidir.

Genel bir değerlendirmede insanların kullandığı ilaçların üçte biri bitki kökenli ilaçlar olduğu belirtilebilir. Öte yandan dünyada bu tür ilaçların tüketilme oranı da dünyanın 6 milyar nüfusunun %80 kadarı bitkisel ilaç kullandığını gösteriyor. Görünen o ki son yıllarda insanların bitkisel ilaçlara yönelik ilgisi her geçen gün daha da artıyor ki bu da dünya genelinde bu tür ilaçlara yönelik genel bir eğilimin şekillendiğini ortaya koyuyor.  Türlü bitkilerin demlenerek tüketilmesi, bitkilerden yararlanarak üretilen makyaj malzemeleri, sağlık malzemelerinin tüketilmesi, bu tür bitkilerin iktisadi durumunu daha da belirgin hale getiren durumlardır.

İlaç özelliği ve işleme seviyesinin yanında piyasada talep oranı, bir bitkiye iktisadi değer kazandıran en önemli endekslerdir. Günümüzde ilaç niteliği olan bitkileri yetiştirmek tarım sektöründe en çok gelir sağlayan alanlardan biridir. Öte yandan dünya sağlık örgütünün de sentetik ve kimyasal maddelerin yerine doğal maddelerin kullanılmasına vurgu yapmasının ardından dünyanın bir çok ülkesi ilaç niteliği olan bitkileri yetiştirmeye yöneldiği gözleniyor.

İran tarım bitkileri, ağaçlar, süs ağaçları çeşitli çiçekler ve ilaç nitelikli bitkilerin bakımından dünyanın oldukça zengin ülkelerinden biridir. İran’da 8 bin çeşit bitki yetişiyor ki bunlardan 2 bin katarı ilaç özelliği bulunan bitkilerdir. Gerçekte İran iklim çeşitliliği sayesinde bu tür bitkilerin yetişmesi için uygun şartlar sunuyor.

İran’da hali hazırda 140 bin hektarlık bir alan çeşitli ilaç nitelikli bitkilerin ekimine ayrılıyor. Bu bitkilerden biri yeşil rezenedir. Yeşil rezene ta eski zamanlardan beri hem ilaç ve hem baharat olarak kullanılır. Bu bitkinin ilk kez nerede ortaya çıktığı bilinmiyor. Bazıları onu Akdeniz’in Güney bölgelerine ve bazıları da Mısır ve Nil ırmağının çevrelerine ait olduğunu belirtiyor. Bu arada yeşil rezenenin İran’da ekilmesinin mazisine bakarak bir çokları bu bitkinin İran kaynaklı olduğunu belirtiyor.

Yeşil rezene maydanozgiller familyasına aittir. Bu familya ilaç nitelikli bitkilerin arasında büyük öneme sahiptir. İlaç özellikleri bakımından yeşil rezene ağrı kesici, iltihaplanma karşıtı, spasm karşıtı ve kısırlığın tedavisinde kullanılan bir bitkidir. Bu bitki ayrıca anestezi özelliği ve anti oksidan özelliğinin yanında yemeklerin sindirilmesine yardımcı olan ve mideyi takviye eden ve ülseri tedavi eden özellikleri ile bilinir.

Yeşil rezenenin yüksek iktisadi değeri söz konusudur. Yeşil rezene özel ekolojik şartlar yüzünden dünyanın kısıtlı bölgesinde ekilerek üretilir. İran dünyada yeşil rezenenin en büyük üretici ve ihracatçılarından biridir. Nitekim dünyanın yeşil rezene üretiminin %40 kadarı İran’a aittir. Bu bitki hem yaban bitki şeklinde ve hem tarlada ekilerek yetiştirilir. Horasan, Kirman, Semnan ve Doğu Azerbaycan İran’da yeşil rezenenin en çok yetiştirildiği eyaletlerdir.

İran’da üretilen yeşil rezene oldukça yüksek kalitelidir ve bu yüzden dünya piyasalarında da fiyatı başka ülkelerde üretilen yeşil rezeneden %5 ila %10 kadar daha yüksektir. İran’da üretilen yeşil rezenenin özelliklerinden biri çok saf olmasıdır. İran’ın yeşil rezenesi esans üretimi bakımından da dünyada eşsizdir ve %99 saflık derecesi ile bilinir. Asya ve Avrupa ülkelerin İran’ın yeşil rezene ürününün hedef piyasalarıdır. Her yıl İran’da üretilen yeşil rezenenin önemli bir bölümü Fars körfezi emirlikleri, Japonya, singapur, Fransa, Hollanda, Macaristan, Belçika, İngiltere, Ukrayna ve Rusya’ya ihraç edilir.

Gül veya Farsça adı ile Muhammedi çiçeği İran’ın bir başka ilaç nitelikli bitkisidir. Dünyada gül çiçeğinin %70’i İran’da üretilir. İran yaklaşık 30 bin ton gül üretimi ile dünyada en büyük gül üreticisi sayılır.

İran’da gülden gülsuyu üretilir. İran gülsuyu üretimi için gerekli ham maddeye sahip olduğundan dünyada en büyük gülsuyu üreticisidir.

İran’da her yıl yaklaşık 22 bin ton gülsuyu üretilir. Bu ürünün %40 kadarı içeride tüketiler ve geriye kalan %60 kadarı da ihraç edilir. İran’ın gülsuyu üretilen gülün kalitesi yüzünden oldukç yüksek kalitelidir ve dünyaca ünlüdür. İran’ın ürettiği gülsuyu Fars körfezi emirliklerinin dışında Lübnan, Bulgaristan, Almanya, İtalya ve Amerika’ya ihraç edilir.

Calinus, Diveskurye ve Pelin gibi ünlü bitki bilimcileri gül için bir çok tıbbi özellik saymıştır. Yine gülsuyu da kulak , sindirim sistemi, deri ve kemik hastalıklarının tedavisinde etkili olduğu belirtilmiştir. İranlı ünlü hekim İbni Sina eserlerinde gül ile yapılan reçelin tüberkuloz hastalığının tedavisinde etkili olduğunu belirtmiştir. Bu bitki ayrıca diyabet ve yaşlanma karşıtı bir bitkidir. Gül aşırı kalp atışlarını bertaraf eder ve depresyon ve akciğer ve böbrek hastalıklarının giderilmesinde etkilidir. Gül insanı sakinleştirir ve uyku getirici özelliği vardır. Tıp alanında gülsuyundan da hormonların dengelendirilmesinde kullanılır. Gülsuyu ağızda oluşan yaraların giderilmesi diş etkenlerinin takviye edilmesinde de etkilidir.

Gül, çok az su ile yetiştirilebilen bitkilerden biridir ve bu yüzden İran’da dağlık bölgelerde yetiştirilir. Bu durum İran’ın çeşitli yörelerinde gül ekimini ve gülsuyu üretimini geliştirmiştir. Hali hazırda İran’ın Fars, Kirman, İsfahan, Çarmahal ve Bahtiyari, Hemedan, Semnan ve Yezd eyaletleri gibi yaklaşık 20 eyaletinde 14 bin hektarlık bir alan gül ekimine ayrılmıştır. İran’da 18 çeşit gül yetiştirilir ki her birinin gülsuyu farklıdır. Bu arada İran’da üretilen gülsuyu çeşitleri arasında Kaşan yöresinin gülsuyu kokusu ve tadı itibarı ile dünyaca ünlüdür ve Kabe gibi Müslümanların kutsal mekanları  Kaşan’ın Kamser yöresinde elde edilen gülsuyu ile yıkanır.

Kaşan kentinde 20 kadar gülsuyu fabrikası faaliyet yürütür. Bu kentin gül bahçelerinden her yıl ortalamak 4 bin ton gül toplanır. Bu sektörde ise ekim ve hasat mevsimlerinde 220 bin işçi çalışır.

İran’da gül toplama ve gülsuyu üretme mevsiminde Kamser yöresi gibi bir çok gül yetiştirilen yörede düzenlenen etkinlikler oldukça ilginçtir ve bir çok turist bu etkinlikleri izlemek için gül yetiştirilen yörelere akın eder. Bu etkinlikler Mayıs ayında düzenlenir ve binlerce yıllık mazisi söz konusudur. Turistler gül bahçelerini ziyaret ederek yakından gülsuyu üretme işlemlerini izler ve üretilen gülsuyundan satın alarak güzel anılarını kayda alır.