Pars Today

Bu seri programımızda kitabın insanoğlunun hayatındaki belirleyici rolünü ele almanın yanı sıra insanlığın okumaya ciddi bir ihtiyaç olarak gözü ile bakması hususunu inceleyeceğiz.

Okumak, inkar edilemez bir gerçek olarak insanın ve dünyanın durumunu iyileştiren bir olgudur. Araştırmalar da  insanların yüzde 90'ının  eğitimlerini bitirdikten sonra okuma ve öğrenmeyi de bir kenara bıraktıklarını gösteriyor.  Bu da  sarsıtıcı  ve tabii ki utanç verici bir olaydır. Siz de okumayı hayatınızın önemli bir kısmı olarak korumaya çalışan yüzde 10'luk kesim arasında iseniz o zaman okumanın ne kadar büyük bir hazine olduğunu, nasıl bir dünyaya kapıları araladığını da biliyorsunuz. Kitap okumak gerçekten de keyif verici bir uğraş haline gelebilir.  Ancak  yüzde 10'luk azınlık gibi düşünmeyenler neleri kaybettiklerinin farkına varabilir mi?

Gün boyunca sadece tek bir saat bile  yılda 360 saate tekabül eder.  Bu süre  5 saat veya daha fazla seviyesine taşınırsa   o zaman  sonuç çok daha mükemmel olur. Düşünün bu birikimle neler neler yapılabilir.  Tabii ki okuma her başarının gerekli şartıdır.  Ancak  okuma birçokları için maliyet gözü ile görülür. Sadece zorunlu olduğu zaman okumaya çalışırız.

Kitap okumamak, cehaleti beraberimizde gittiğimiz her yere götürmemiz demektir. Bu cehaleti sözlerimiz ve tavırlarımız ile beraber aktarırız.  Ancak kitap okumanın ödülünün neler olduğunu düşündünüz mü? 

Sıradan bir insanın ideal bir insana dönüştürülmesi için  gereken kabiliyetlerin elde edilmesi bu ödüllerden biri olabilir mi?

Evet değerli dostlarımız dünya bizimdir. Ancak nasıl dünya ile baş etmenin yollarını öğrenmeliyiz.  Öğrenmek için okumak gerek.  İstediğimiz her şeye ulaşmanın bir yolu vardır.  Ancak nasıl olacağını öğrenmemiz gerekir. İşte bunu bilmek için okumak şart. 

Okumak için atılacak ilk temel adım kitabın ne olduğunu bilmektir. Kitabı tanımak gerekir. Yapılan tanımlamalara göre  kitap basılan, belli miktarda, az denilmeyecek kadar sayfaya sahip, farklı dönemlerde, farklı materyallerden yapılan çoğu zaman kağıttan olan yazılı eserdir.  Tabii ki bu tanım kapsamlı ve eksiksiz değildir.  Belki de farklı kitap türlerini kapsayamaz bir şekilde bir tanımdır.   

Kitap için yapılan bir başka tanım da UNESCO'ya aittir.  Bu tanıma göre " Kitap, basılmış 49 sayfa üzerinde olan sabit bir başlık altında  düzenli olarak basılmayan yazılı bir eserdir. 

Bir başka tanıma göre ise  kitap, " ister el yazma ister basma, ahşap levha, fildişi levhaları, kağıt veya ceylan derisi gibi materyaller üzerinde yazılar taşıyan bir eserdir. "

Daha uygun bir tanıma göre ise kitap, belli bir hedef çerçevesinde belli bir konu etrafında bir yazar tarafından yazılan içeriktir.  Kitabın sonunda ise yazar amacına ulaşır. Genel olarak bu tanımda kitabın  başka bir kitaba veya makaleye müracaat etmemesi gerekir ve sırf kısa alıntılar ve cüzi paylaşımlar ile yetinmelidir. 

Her halükarda kitabın geçmişinin 5 bin yıla dayandığı söylenebilir. Eski kitapların kil levhalar üzerinde görüldüğü söylenebilir. Ancak zamanın geçmesi ile  insanoğlunun  yeni imkanlara erişimi ve insanlığın  telekomünikasyon ve bilgi erişimi şeklinin değişimi ile kitapların şekli de değişmiş ve evrilmiştir. 

Mazisi milat öncesi 660 yılına dayanan  bir kaç sayfalık en eski kitaplardan biri de Avrupa'daki Etrüskler medeniyetine ait altın kitaptır.  Bu kitap 24 ayar dört altın levhadan oluşmuş ve halkalar ile bir birlerine bağlanmıştır.  Geçmişte  kil levhaların Mezopotamya bölgesinde  yaygın olarak kullanıldığı söyleniyor.  Bu yöntem milat öncesi 2 bin 500 yıl önce Sümerler tarafından icat edildiği söylenmektedir.  Ancak zaman içerisinde Babilliler, Asurlar da aynı yöntemi komşularından öğrendiler.  Bu levhalar kil toprağı ve su ile yapılmıştır. Kurutulmadan önce ise  ucu sivri aletler ile üzerlerine yazılar çizilmiştir.  Bu levhaların çoğunda görülen yazılar, ticari, idari ve yönetim işleri ile ilgili olmuştur. 

Papirüs kağıdının yazmak için kullanılmasının geçmişi milat öncesi 2 bin yılına dayanmaktadır. O dönemde Mısırlılar arasında yaygın bir adet haline gelmiştir. Papirüs kağıdı aslında  aynı ismi taşıyan bitkiden elde edilen  kaç metrelik uzunluğa ve 30 santimetre ene sahip olan bir kağıt türü idi.  Bu uzun kağıt esnekti ve 5-6 santimetrelik yarıçap şeklinde bir silindire bile dönüşebilirdi.  Papirüs üzerine yazmak aracı ise mürekkebe batırılmış kamış kalem idi.  Papirüsün icadı  kitap tarihinde çok önemli bir gelişmedir.  Papirüs hafif ve az yer kaplayan bir araç olarak  kil levhalarına göre çok daha kırılgandı. Bu yüzdendir ki papirüs kaynaklı pek fazla önemli eser Antik Mısır'da bile bulunmamıştır.  

Mısır'ın yanı sıra  papirüs kağıdı  Yunan ve Roma'da da geniş çaplı bir şekilde kullanılmıştır. Görünen o ki İngilizce'de kullanılan Paper kelimesi de  Papirüs kökenlidir.  Papirüse ilaveten  hayvanların derileri ve kumaşlar üzerinde de yazılar yazılmıştır.  Zaman içerisinde İran'da ve ardından Avrupa'da kağıdın icadı ile  kağıt kitaplar devri başlamış oldu. 

Basım ve matbaa makinelerinin icadı ile sadece el yazmalar şeklinde çoğaltılan kitaplar bu kez basım sayesinde hızlı bir şekilde çoğaltılmaya başlandı.  Aslında el yazma versiyonunda  yapılan her hatanın ardından aynı sayfa tekrar yazılmak zorunda idi bu da kitapların çoğaltılması sürecini iyice yavaşlatıyordu.  1439 yılında  Alman Johannes Gutenberg'in basım makinesini icat etmesinin ardından  kitap yayımı ve basımı alanında büyük bir devrim yaşandı. Bu basım makinesi  tipo baskının başlangıcı idi.  Bu basım sayesinde saatte 70 ila 100 yaprak üretilebiliyordu. 

Günümüzde yeni teknolojilerin gelişmesiyle birlikte çok fazla para harcayarak bir kitabı okuyuculara tanıtmak için basmaya gerek yok. Baskı sistemleri yardımı ile talepler üzerine örneğin kitapçılarda basılı bir kopya bulundurulur veya kitapçı internet sitelerinde e-kitap versiyonu okuyuculara gösterilir, böylece sipariş verildikten sonra kitap basılabilir ve adreslere gönderilebilir. Böylelikle çok fazla kağıt israfına gerek kalmaz ve kitapların ara sıra oluşan sorunları bedelsiz ve kısa sürede giderilir. Bu sayede kitabın elektronik dosyasının gönderilmesi ve muhafaza edilmesi nedeniyle, kitabın dünya çapındaki kitapçılarda dağıtılması kolay, hızlı ve düşük maliyetli bir sürece dönüşür. 

E-kitapların ortaya çıkışı ve ilk dijital e-kitabın yirminci yüzyılın sonlarında yayınlanması, bazılarının bunun matbaanın icadına eşdeğer olduğunu söylemesine ve  yayıncılık endüstrisinde devrim yarattığına itiraf etmesine yol açtı. Bu dönüşüm ve evrim olabildiğince hızlı bir şekilde devam ediyor. Örneğin, sıradan kitapları e-kitaplarına dönüştürmek için çabalar kat kat arttırıldı. Bu çabalar Gutenberg Projesi adlı bir harekette yürürlüğe geçti. Dijital kitapların üretimini ve dağıtımını teşvik etmek için kültürel çalışmaları dijitalleştirmek ve arşivlemek için gönüllü bir çalışma başlamış oldu. 

Ayrıca e-kitapların kullanımını kolaylaştırmak için "e-okuyucu" adı verilen özel bir dijital ekipman piyasaya sürülmüştür. Aslında bu cihazlar, çok sayıda e-kitabı depolayabilen ve açabilen küçük bilgisayarlardır.

Sözlü kitap veya resimli kitap veya sesli kitap da kitap dünyasındaki gelişmeler alanında bir başka olumlu adımdır. Bu kitaplar sesli olarak hazırlanır ve CD veya bellek gibi bir araca kaydedilir. Bu belgeler genellikle önceden yazılı olarak yayınlanmış ve şimdi de bizzat yazar, çevirmen veya seslendiriciler tarafından okunan kitaplardır. Pek çok web sitesi bu sesli kitapları artık müzik veya özel efektlerle daha çekici hale getirmiş ve  sınırlı okuma fırsatına sahip olanlar için iyi bir seçim sunmuştur. 

Yüzyıllar boyunca, kitaplar insanların yeni olanaklara erişimi, iletişim ve bilgi için değişen ihtiyaçları nedeniyle gelişti ve bugün bize çeşitli şekillerde sunuldu. Bu formlar aynı zamanda çalışma yöntemlerini de değiştirmiş ve mevcut yaşam üzerinde büyük etkisi olmuştur. Bu nedenle kitap ve okuma sahasına yeni bir açıdan yaklaşmak gerekiyor.

2021 yılında sizlerle birlikte olmayı ve kitapla ilgili seri bir program sunmayı planlıyoruz. Bu dizi sohbetimizde kitapların tarihi ve tarih boyunca önemli konumu, kitap türleri ve okumanın önemi, kutsal kitaplar ve dinlerin okumanın gelişmesindeki rolü, krizler ve savaşların , medeniyetlerin kitaplara yansımasından bahsedeceğiz. Kitapların bireyin ve toplumun yaşam tarzı ve gelişimindeki önemli rolüne de bakacağız. Teknoloji ve kitaplar ile ilgili son haberleri incelemek de seri sohbetimizin diğer bölümlerini oluşturacak.

Kısaca bu programda yazardan okuyucuya, çevirmenden yayıncıya, kağıttan sese, geçmişten geleceğe "kitap" adlı bir iksirden bahsedeceğiz.  lütfen kitap dünyasındaki yolculuğumuza başlamak için bir sonraki bölümlerde de bize katılın.