Pars Today

Bu bölümde geçen bölümlerde olduğu gibi beyin ve sinir hastalıkları ve sorunları ile ilgili konuşacağız.

Sağlık Bülteni isimli seri sohbetimizde, sizi, çeşitli hastalıklar, bu hastalıkları önleme ve tedavi etme yöntemleri , ayrıca beslenme ve egzersizin sağlığın sağlanmasındaki önemi hakkında bilgilendirmeye çalışıyoruz. Bu programda verilen bilgiler sevdiklerinizin farkındalığını  arttırmak amaçlıdır ve tıbbi incelemelerin ve tavsiyelerin yerine alamaz.

Beyin ve sinirler, insan vücudunun en hassas parçalarından sayılırlar.  Bu iki önemli organ, özel sorunlar yaşayabilirler. Bu sorunlar diğer organlardan etkilenerek ortaya çıkabilir.  Sinir sistemi uzmanları  birçok beyin içi hastalığının  kişilerin ruhsal durumlarından ve koşullarından kaynaklandığını düşünüyor. Bu hastalıkların geniş bir yelpazeyi kapsamasından dolayı  her bölümde  farklı farklı hastalıklar, sebepleri ve tedavi yöntemleri ile ilgili konuşacağız.  Bu bölümde ise   uyku bozuklukları ile ilgili konuşacağız. 

En yaygın uyku bozukluğu ise uykusuzluktur.  Kişi uyumak ve uykuya dalmakta sorun yaşadığında, tam bir uyku çekmek için yeteri  zamanı olmasına rağmen  uykusunu devam ettiremediğinde uykusuzluk sorunu ile karşı karşıya kalmıştır demek. Uykusuzluğun farklı kişilerde farklı nedenleri olabilir. Uykusuzluk  hem  uyku düzensizliğine hem de  gündüzleri  farklı belirtilere neden olur.  Uykusuzluk  neredeyse günlük hayatın her  yanını etkileyebilir.   Araştırmalar da  uykusuzluğun  çalışma ve iş performansı üzerine olumsuz etki yaptığını gösteriyor.  Karar verme gününü baltaladığını  ve  sosyal ilişkilerde de soruna yol açtığını  gösteriyor.  Çoğu durumlarda   uykusuzluk sorunu yaşayanlar hayatlarının kalitesinin normal kişilere göre daha düşük olduğunu belirtmişlerdir. 

Son üç ayda  uykusuzluk sorunu yaşamışsanız o zaman bir uyku uzmanına baş vurmalısınız.   Üç aylık bir süredir  uykusuzluk sorunu yaşıyorsanız   uyku sağlık ve hijyen kurallarına uymanız lazım. Uykusuzluk  aslında  sinir ve nörodejeneratif sorunları yaşayan kişilerde daha yaygın olan bir durumdur.  Uykusuzluğun akut ve kronik olmak üzere iki türü vardır.   Akut  veya kısa süreli  uykusuzluk  en fazla  3 ay sürer ve insanların  yüzde 15 ila 20'sinde görülür. Ancak  kronik uykusuzluk,  haftada en az 3 kez  baş gösterir ve üç ay kadar sürer.  İnsanların yaklaşık yüzde 10'u kronik uykusuzluk durumunu yaşar. 

Uykusuzluğun nedenleri ve semptomları kişiden kişiye değişir. Yorgunluk, dikkat dağınıklığı, konsantrasyon veya hafıza sorunları, okulda veya işte düşük performans, sinirlilik veya öfkeli olmak, gündüz uykuculuk, agresiflik veya saldırganlık, enerji veya motivasyon eksikliği, hata veya kazaların artması, uykuda kaygılı olma veya ümitsizlik ve de hayal kırıklığı bu semptomlar arasında yer almaktadır. Diğer birçok bozukluk veya faktör de uykusuzluğa yol açabilir. Osteo-artrit ve baş ağrısı bozuklukları gibi kronik ağrıya neden olan komplikasyonlar, astım veya kalp yetmezliği gibi nefes almayı zorlaştıran komplikasyonlar, Hipertiroidizm, Mide ekşimesi gibi gastro-intestinal bozukluklar, felç, huzursuz bacak sendromu gibi durumlar,  menopozluk ve sıcak basmaları, ruhsal bozukluklar, belirli ilaçların veya uyuşturucu madde kullanımı, çevresel faktörler ve alışkanlıklar ve yaşam tarzı da uykusuzluğu tetikleyebilir. 

Uykusuzluğun nedenini teşhis etmek için doktorunuz sizden uyku geçmişinizi ve gidişatını iki hafta boyunca bir kağıda kaydetmenizi isteyecektir. Uyumaya ve yatağınıza gittiğiniz zamanı, uyandığınız zamanı ve yarı gece kalkma ve uyanık kalma sürenizi kaydetmenizi isteyecektir. Böylece uyku kayıt belgeniz, doktorunuzun uyku alışkanlıklarınızı takip etmesine yardımcı olacaktır. Bu bilgilere dayanarak doktorunuz uykusuzluğunuzun nedenini ve uygun tedavi seçeneğini belirleyebilir.

Tıbbi geçmişinizi bilmenin yanı sıra, doktorunuz reçetesiz satılan ilaçlar da dahil olmak üzere aldığınız ilaçlardan haberdar olmalıdır.  Hayatınızda strese veya zihinsel hasara neden olan bir durum olursa da doktorunuzla konuşmalısınız. Doktorunuz zihinsel ve duygusal sağlığınızı analiz etmek için yazılı bir test hazırlayacaktır.  Uykusuzluğun fiziki bir sorundan kaynaklandığından şüphelenirse bir kan testi de isteyebilir. Bazen ilk muayeneden sonra bir sonraki adımda uyku testi  yapmanız önerilebilir.

Uykusuzluğun tedavisi altta yatan nedene bağlıdır. Doktorunuz genellikle kronik uykusuzluk için kombine tedavi önerecektir. İlaç genellikle uykusuzluğun tedavisi için reçete edilebilir. Uykusuzluğun tedavisi için özel olarak onaylanmış uyku haplarına hipnotik ilaçlar denir. Çoğu durumda, kronik uykusuzluk, iyi uyku hijyeni ve uyku alışkanlıklarındaki değişikliklerle iyileşir. Uyku hijyeni, uykunuzu iyileştirmek için her gece yapabileceğiniz bir dizi uyku sağlıkla ilgili alışkanlığı ifade eder. Uykusuzluğu tedavi etme amacı ile bilişsel davranış terapisi yöntemine de baş vurulabilir. Bu yöntem sizi iyi bir gece uykusundan mahrum bırakan düşünce ve davranışlarla da ilgilenir. Bilişsel davranış terapi, stresi azaltmak, rahatlamak ve uyku planlarını yönetmek için teknikler içerebilir. Ayrıca, tüm araştırmalar egzersizin uykusuzluk çeken kişilerin uyku durumunu önemli ölçüde iyileştirdiğini göstermiştir.

Uyku, sırf bizi günlük hayatımızdan ayıran bir ayraç değildir. Kişinin beden ve ruh sağlığını her geçen gün yenileyen çok önemli bir faaliyettir. Farklı yaşlardaki bazı insanlar iyi bir gece uykusu çekemez, ancak birçok kişi için uyumak ve uyumaya devam etmek normal bir günlük süreçtir. İyi uyuyan insanlar genellikle doğru yaşam tarzına ve yeme alışkanlıklarına sahiptirler. Uyku hijyeni adı verilen bu alışkanlıklar veya davranışlar, uyku öncesinde, sırasında veya sonrasında olumlu etkilere sahip olabilir. Uyku hijyeni genellikle kişinin sağlığına bağlıdır, ancak uzmanlar rahat bir uykuya sahip olmak için uygun uyku hijyeni için birkaç ipucu önermektedir, bunu ileride öğreneceğiz.

Yatma ve uyuma vaktine yakınlaşırken zihinsel ve fiziksel egzersizler ve faaliyetler yapmayın. Gün ortasında sadece uygun zamanlarda uyuyun. Uyku için düzenli bir program ayarlayın. Endişelerinizi azaltın. Uyumuyorsanız yatağı terk edin. Yatmadan önce ışığa daha az maruz kalmaya çalışın. Yatmadan önce alkol, kafein ve nikotin gibi uykusuzluğu tetikleyen maddeler almayınız. Uyumak için karanlık, sessiz ve rahat bir yer bulun.

İyi bir uyku için başka önerilerden biri de, yatmak için doğru zamanı seçmek ve uyumak için yeterli zaman ayırmaktır. Günde 7 veya 8 saatten az uyuyan yetişkinlerin genellikle çeşitli zihinsel ve fiziksel sorunları vardır. Uzmanlar, bu kadar uyku saatinin geceleyin sağlanmasını ve gündüzlerinde uyumamayı tavsiye etmektedirler.  Şekerleme ve kestirmeler uykusuzluğun giderilmesinde yardımcı olsa da, normalde gece uykusuna müdahale edebilir ve gece uykusunu olumsuz etkileyebilir. Araştırmalar, günlük şekerlemenin bir kişinin verimliliği ve uykusu üzerindeki olumsuz etkisinin şekerleme süresine ve miktarına bağlı olduğunu göstermiştir. Bu çerçevede en az olumsuz etkinin öğlen uykusu olduğu ispatlanmıştır. İyi bir gece uykusu için düzenli bir uyku programına ve uyanma zamanına sahip olmak da önemlidir.

Gün boyunca düzenli egzersiz yapanlar, yapmayanlara göre daha iyi uyurlar. İnsanların yatmadan önce rahatlatıcı egzersizler yapmaları önerilir. Yatmadan önce plan yapan ve düşünen veya önemli aktiviteler yapan insanlar genellikle uykuya dalmakta zorluk çekerler. Bu nedenle uyku hijyeni, yatmadan önce endişelenmemek veya rahatsız edici şeyler düşünmemek olarak yorumlanır. Uyumak isteyen kişi zihinsel olarak rahat değilse o halde yatmaması tavsiye edilir. Biraz rahatlamak için gevşeme egzersizleri yapın veya birkaç dakika kitap okuyun ve sonra yatağa gidin. İnsanlar uykuya dalmakta güçlük çekiyorsa, yatakta daha az vakit geçirmeliler. Bu, daha derin ve daha sürekli uykunun tadını çıkarmalarını sağlar.

Araştırmalar, birçok yiyecek ve maddenin, tetikleyici özelliklerinden veya sindirim sisteminde neden oldukları rahatsızlıklardan dolayı uykuyu bozabileceğini göstermiştir. Alkol ve kafeinli enerji içeceklerinde, kahve, çay, alkollü içecekler, çikolata ve bazı ağrı kesicilerde bu maddeler bulunmaktadır. Ayrıca yatmadan önce sigara içmek derin uyku süresini kısaltır, gece rahatsızlığını artırır ve uyku kalitesini düşürür. Yatmadan önce açlık veya aşırı yemek de uykusuzluğa neden olabilir. Uzmanlar yatmadan önce hafif bir yemek yemeyi tavsiye ediyor. Son olarak, uykular arasında tuvalet ihtiyacının daha az olması nedeniyle uyku öncesi sıvı alımını azaltarak uyku kalitesi iyileştirilebilir.

İyi bir uyku ortamı, serin, sessiz ve çok karanlık olan ortamdır. Uygun olmayan durumlar ise sıcaklık, ışık ve gürültünün olduğu ortamdır. Uzmanlar ayrıca rahat bir yatak, yastık ve döşek seçmenin yanı sıra saatin yataktan uzak tutulmasının ve saatin görülmemesinin de uykunun kalitesini arttıracağını söylüyorlar. Yatağın yanında veya yakınında  saat bulundurmak, zamana odaklanmanıza yol açıp  uyumak ve rahat uykudan uzak durmanıza neden olur.