Geçen hafta İran ve Avrasya İktisadi Birliği ülkeleri serbest ticaret anlaşması ortak etüt grubu ilk oturumunu Moskova’da düzenledi.

Oturuma İran Ticareti Kalkındırma Kurumu’ndan bir heyet Sadık Ziyai Bigdeli başkanlığında katıldı.

İran heyeti ilkin Avrasya İktisadi Birliği Ticaret Bakanı Veronica Nikişina ile bir araya gelerek ikili iktisadi işbirliğini geliştirme yollarını görüştü.

Nikişina oturumun başında yaptığı açıklamada ikili iktisadi ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi gerektiğinin altını çizdi.

Görüşmede iki taraf resmi müzakerelerin başlaması gerektiğine vurgu yaptı.

Söz konusu yetkili, İran ile birlik arasındaki müzakereler diğer ülkelerle yapılan müzakerelere kıyasla daha fazla ilerleme kaydettiğini açıkladı.

Geçen hafta AİB iktisadi yüksek konseyi üye ülkelerin cumhurbaşkanlarının katılımı ile bir oturum düzenledi. Oturuma Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur Sultan Nazarbayev, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisiyan, Beyaz Rusya Cumhurbaşkanı Aleksandır Lukaşenko, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Elmas Beyk Atambayev ve Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin katıldı.

Oturumda AİB’ine üye ülkelerin iktisadi sistemlerini bütünleştirme ve üniter hale getirme, petrol ve doğalgaz ortak pazarı oluşturma ve üye ülkelerin başka ülkelerle ticari ilişkilerini geliştirme gibi konular ele alındı.

AİB Rusya, Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Ermenistan’dan oluşuyor. 20 milyon kilometrekarelik bir alana yayılan üye ülkelerde 180 milyon nüfus yaşıyor. Üye ülkelerin 2013 yılında gayri safi milli hasılası ise 4 trilyon dolar olarak gerçekleştiği ifade ediliyor.

AİB çalışmaya başlamasıyla beraber dünya ticaret örgütü yasaları çerçevesinde büyük bir Pazar oluşuyor, ayrıca üye ülkelerin arasında ticaret işi kolaylaştığı gibi bu alanda bir çok kolaylıkların da sağlanacağı ifade ediliyor.

AİB çerçevesinde üye ülkeler kendi aralarında maların serbest transiti, sermaye ve iş gücü ve hizmetlerin karşılıklı alış verişi gibi durumları kabul ettikleri belirtiliyor. Üye ülkeler ayrıca enerji, sanayi, tarım ve nakliyat gibi alanlarda da ortak politika üretiyor.

Rusya, Beyaz Rusya ve Kazakistan bundan önce Avrasya Gümrük Birliği’ni 2010 yılında kurmuştu. Şimdi ise AİB hayata geçtikten sonra üye ülkelerin arasında ticaret işi daha da kolaylaşacağı anlaşılıyor. AİB’nin en önemli amaçları arasında üye ülkelerin arasında gümrük yasalarını ve kısıtlamalarını kaldırmak ve ayrıca ortak dış tarife belirlemek ve gümrük işlerini koordineli olarak yürütmek gibi hedefler yer alıyor.

Geçen hafta Kazakistan yargı kurumu, bu ülkede yabancılara toprak satışını protesto etmek amacıyla bazı eylemleri düzenleyenleri yönetimi devirmeye çalışmakla suçladı.

Kazakistan başsavcılığı konu ile ilgili yayımladığı bildiride, protesto eylemlerini düzenleyenlerin amacı barışçıl eylem olmadığını, bu kesim sosyal ve siyasi durumu bozmak istediklerini ve halkı etnik gerginliklere sürükleyerek iktidarı devirmek istediklerini belirtti.

Bu çerçevede şimdiye kadar Kazakistan’ın çeşitli kesimlerinden onlarca kişi izinsiz hükümet karşıtı protesto eylemlerine katılmak suçundan tutuklandı.

Protestocular Astana, Almatı ve Karakandi gibi kentlerde halka çağrı yaparak sokaklara dökülürken, Kazakistan yönetiminin yabancılara 25 yıllığına bazı arsaları kiraya vermeye yönelik yasa tasarısını protesto etti.

Kazakistan’da bundan önce yabancılara ancak on yıllığına toprak kiraya veriliyordu. Bu arada Kazakistan başsavcılığı protesto eylemleri sırasında gözaltına alınanlardan dört kişinin hala gözaltında tutulduğunu, 50 protestocu ise serbest bırakıldığını açıkladı.

Kazakistan yönetimi toprak yasasında yapılan değişikliğin ülkeye yabancı sermaye girişine katkı sağlayacağını savunuyor.

Kazakistan petrol ve doğalgaz kaynakları zengin olan bir ülke olmasına karşın komşusu Rusya’nın kötü iktisadi şartları ve ayrıca dünya petrol piyasalarında fiyatların aşırı oranda düşmesi bu ülkenin ekonomisini şiddetle etkilediği anlaşılıyor.

Geçen hafta Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur Sultan Nazarbayev, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman’la yaptığı telefon görüşmesinde bölge meselelerini ele aldı.

Güvenlik ve istikrar, Kazak ve Tacik liderlerin telefon görüşmesinde ele aldıkları konulardan biriydi.

Kazakistan ve Tacikistan liderlerinin telefon görüşmesi, Kazakistan’da yaklaşık bir aydır ülkenin çeşitli bölgelerinde yabancılara toprak satışını protesto eden eylemlerle uğraştığı bir sırada gerçekleşti. Tacikistan da geçenlerde bu ülkenin anayasasında reform paketini referanduma koydu. Reform paketinde Tacikistan anayasasında bazı değişiklikler öngörülmüştü.

Uzmanlar Tacikistan anayasasında öngörülen reformların iki açıdan önem arz ettiğini belirtiyor. İlkin anayasa reform paketin Tacik lider İmamali Rahman’ın oğlu 28 yaşındaki Rüstem İmamali’ye 2020 yılında düzenlenecek cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olma yolunu açıyor. Rüstem İmamali 2020 yılında 33 yaşına ulaşıyor.

Tacikistan’ın şimdiki anayasasına göre Rüstem İmamali 2020 seçimlerinde aday olamıyordu, çünkü cumhurbaşkanlığına aday olmak için 35 yıl yaş haddi belirlenmişti.

İkinci nokta, Tacikistan anayasasında yapılan değişiklik, şimdiki Cumhurbaşkanı İmamali Rahman’ın da yeniden aday olmasının yolunu açıyor. Tacikistan’ın şimdiki anayasasında bir kişi iki kezden daha fazla Cumhurbaşkanı mevkiine seçilemiyor.

Geçen hafta Tacikistan’ın Haver haber ajansı son aylarda Tacikistan aleyhinde ecnebi medya organlarının savaşı şiddetlendiğini duyurdu. Tacikistan devletinin resmi haber ajansı olan Haver haber ajansı Başkanı Seyyid Ali Sıddik, son dönemde yabancı medyanın Tacikistan’a yönelik saldırılarını şiddetlendirdiğini belirterek, bu savaşta yerli medya organları Tacikistan yönetimine destek vermeleri gerektiğini kaydetti.

Seyyid Ali Sıddik, hali hazırda yabancı medya organları Tacikistan yönetimini çok sert bir şekilde eleştirdiklerini ve bu yüzden Tacik medyası daha akılcı hareket etmesi gerektiğini vurguladı. Sıddik, Tacik medyanın işbirliği politikası ülkenin güvenlik ve istikrarı gözetilerek takip edilmesi gerektiğini ifade etti.

Haver haber ajansı Başkanı Seyyid Ali Sıddik Tacikistan’da yabancı medya karşısında bilgi intikali durumu çok kırılgan bir konumda olduğunu ve bu konu hakkında ciddi tedbirler alınması gerektiğini belirtti.

Sıddik açıklamasının devamında Tacikistan’da düzenlenen anayasa reform paketi referandumuna da işaret ederek, yabancı medya organların referandum sonuçlarını eleştirdiğini ve referandumun sağlıklı yapılmadığı yönünde propaganda yaptıklarını belirtti.

Geçen hafta Kırgızistan Cumhurbaşkanı Elmas Beyk Atambayev, içişleri Bakanı Melis Turganbayev’i görevden aldı. Kırgız lider bu kararı, Kırgızistan’da darbe girişiminde bulunma suçundan çok sayıda politikacının tutuklanmasının arından aldı.

Kırgızistan cumhurbaşkanlığı basın bürosu, Cumhurbaşkanı Atambeyev, içişleri Bakanı Melis Turganbayev’in istifasını kabul ettiğini ve polis teşkilatından Kaşkan Cunuş Aliyev’i içişleri bakanlığı görevine atadığını açıkladı. Bu atamanın Kırgızistan parlamentosu tarafından onaylanması gerekiyor.

Kırgızistan’da içişleri bakanının görevden alınması, son üç ayda en az altı Kırgız politikacı darbeye teşebbüs için kışkırtma suçundan yakalandığı bir sırada gündeme geliyor. Mayıs ayının ortalarında Halkın parlamentosu adlı muhalefet partisinden üç kişi, parti üyeleri başkent Bişkek’in merkezi meydanında protesto eylemi düzenlemeye kalkıştığı bir sırada tutuklandı. Fransa haber ajansı, yakalanan muhalif politikacılardan biri de tekfirci IŞİD terör örgütünü desteklemek suçundan tutuklandığını duyurdu.

2008 yılında Gürcistan yönetimi ile yaşanan askeri çatışmanın ardından tek yanlı olarak bağımsızlığını ilan eden Güney Osetya bir referandum düzenleyeceklerini açıklayarak Kırım yarımadasının Rusya’ya ilhak edildiği yolu izleyeceğini ortaya koydu.

Kendini Cumhuriyeti ilan eden Güney Osetya’nın  Cumhurbaşkanı Leonid Tibilov ve bu bölgenin parlamento Başkanı Anatoli Bibilov geçen hafta yayımladıkları ortak bildiride, Rusya’ya ilhakla ilgili referandum 2017 yılında düzenleneceğini açıkladı.

Gözlemciler, Güney Osetya’nın üst düzey yetkililerinin Rusya’la ilhak referandumunu açıklaması, özellikle Gürcistan’da halkın itirazlarının ardından Kafkasya’nın bu bölgesinde cari gelişmelere ivma kazandırabileceğini belirtiyor.

Geçenlerde Gürcistan halkı başkent Tiflis’te, Moskova yönetiminin Güney Osetya ve Abhazya bölgelerini Rusya’ya ilhak etme çabalarına itiraz etmek amacıyla protesto eylemi düzenledi. Eylemin tekikleyen olay ise Gürci bir vatandaşın Abzahza ve Güney Osetya sınırında öldürülmesiydi.

Gürcistan halkı gerçekte Tiflis yönetiminin Moskova’nın bu tür hareketlerine karşı tepkisizliğini ve duyarsızlığını protesto ediyordu ve eylem sırasında da eleştirilerin oku Tiflis devlet adamlarını hedef almıştı.

Geçen hafta Türkmenistan doğalgaz milli firması Başkanı Aşırkulu Begliyev yabancı firmalara bu ülkenin petrol ve doğalgaz sektöründe yatırım yapma çağrısında bulundu. Türkmen yetkili Begliyev ayrıca yabancı yatırımcıların Türkmenistan’da yatırımları için yeni ve geleceği iyi olan bir ufuk belirlediklerini ifade etti. Begliyev, Türkmenistan’da petrol ve doğalgaz üretiminin artmasının ardından bu ülkenin genelinde petrol ve doğalgaz tesislerinde teknik ve mühendislik hizmetlerinin geliştirilmesi kaçınılmaz hale geldiğini belirterek, yabancı firmaların Türkmenistan’da ortak firma kurmak sureti ile teknik ve mühendislik hizmetlerini bakım ve onarım, yedek parça ve teçhizat ithalatı, tesislerin ihtiyaç duyduğu metal parçaların ve şebekelerin karşılanması, demir çubuğu ihtiyacının temin edilmesi, doğalgaz basınç takeviye kompresörleri istasyonlarının bakım ve onarımı, elektrik ve metal ve sanayi makinelerinin karşılanması ve benzeri alanlarda yürütülecek projelere yatırım yapabileceklerini ifade etti.

Türkmenistan doğalgaz milli firması Başkanı Aşırkulu Begliyev yabancı firmalara yaptığı çağrısının devamında ayrıca Türkmenistan devleti bu ülkenin petrol, doğalgaz ve petro kimya sektörlerini geliştirmeye yönelik hazırlanan milli programını onayladığını, yeni programda yeni petrol ve doğalgaz tesislerinin inşa edilmesi de öngörüldüğünü kaydetti.

Bu çerçevede geçen hafta Rusya’nın Gasprom milli firması Başkan yardımcısı Aleksandır Medvedev Gasprom firması Türkmenistan’dan doğalgaz ithalatına yeniden başlamaya hazır olduğunu açıkladı. Rus yetkili ayrıca Gasprom firması Türkmen taraflar müzakere etmeye hazır olduğunu ve tüm gücü ile bu müzakerelere katılarak iktisadi ilişkilerin kurulması için çaba harcayacaklarını vurguladı.

Rus yetkili Medvedev aynı zamanda, Türkmenistan’dan doğalgaz ithalatına yeniden başmak üzere ikili müzakereler için ne zaman ve ne de mekan belirlendiğini sözlerine ekledi.

Türkmenistan doğalgaz milli firması Türkmengaz geçen Ocak ayının başlarında Rusya Türkmenistan’dan doğalgaz ithalatını durdurduğunu açıklamıştı. Türkmengaz firması yaptığı açıklamada, Rusya’nın Gasprom firması dünya doğalgaz farmasında yaşanan gelişmeler ve diğer bazı mali ve iktisadi nedenlerden ötürü Türkmenistan’dan doğalgaz ithalatını durdurduğunu belirtti. Söz konusu firma açıklamada ayrıca Aşkabat yönetimi Rusya’nın Gasprom firması ile iktisadi işbirliği bağlamında müzakere etmeye hazır olduğunu vurguladı.

Rusya’nın Türkmenistan’dan doğalgaz ithalatını durdurma kararı, Gasprom firması son iki yılda Türkmenistan’dan doğalgaz ithalatını önemli oranda azalttığı bir sırada alındı.  Moskova bundan önce İran ve Çin’le birlikte Türkmenistan’dan doğalgaz ithal eden ülkelerden biriydi. Rusya Türkmenistan’dan doğalgazı, Özbekistan ve Kazakistan topraklarını kateden eski bir boru hattı aracılığı ile yapıyordu.

Hali hazırda Türkmenistan’da 180 kadar petrol ve doğalgaz sahası bulunuyor. Türkmenistan’ın Kalkınış doğalgaz sahası tek başına yılda 30 milyar metreküp doğalgaz üretme kapasitesi olan sahalardan biridir. Bu sahada doğalgaz rezervleri 27.4 trilyon metreküp tahmin ediliyor. Bu saha Türkmenistan’ı doğalgaz rezervleri bakımından dünyada dördüncü sıraya yerleştiriyor.

Türkmenistan her yıl 70 ila 80 milyar metreküp doğalgaz üretiyor. Türkmenistan ürettiği doğalgazın bir bölümünü Çin’e ve bir bölümünü de ik boru hattı üzerinden İran’a ve ürettiği sıvılaştırılmış gazını da bölge ülkelerine ihraç ediyor.