Хавфсизлик Кенгашининг 13 аъзоси Эронга қарши санкцияларни қайта тиклашга мухолифат қилди
Хавфсизлик Кенгашида Эрон қурол-яроқлари бўйича санкциялар муддатини узайтириш ҳақида таклиф этилган резолюцияни қабул қилдириш учун Американинг мағлубиятга учраши Эронга қарши БМТ санкциялари, жумладан " Моша /санкцияларни тез равишда қайтариш/ механизими" -ни ишлатиш талабини тақдим этиш учун Вашингтоннинг пассив сайъ-ҳаракат қилиши сабабига айланди. Американинг бу истак-хоҳиши Хавфсизлик Кенгашидаги аъзолараксариятининг қатъий мухолифатига учради.
АҚШ БМТ Хавфсизлик Кенгашига ушбу кенгашнинг 2231 сонли резолюцияси билан олиб ташланган санкцияларни тиклаш тўғрисидаги илтимосини расман тақдим этганидан бир кун ўтиб, Хавфсизлик Кенгашининг 13 аъзоси, шу жумладан тўртта доимий аъзо ва тўққизта доимий бўлмаган аъзолар Американинг илтимоси қонуний асосга эга эмас,-деб эълон қилишди.
4+1 гуруҳида ҳузур топган кенгашнинг 5 аъзоси, яъни Россия, Хитой, Франция, Британия ва Германия шу тартиб Баржом ядровий келишувда иштирок этган аъзолар Эрон билан бир қаторда Вашингтоннинг кўп томонлама ва халқаро аҳамиятга эга бўлган Баржом ядровий келишувига нисбатан бир томонлама ва бир ёқлама ёндошувига қарши эканликларини очиқ-ойдин таъкидлашди.
Муҳими шундаки, Трамп маъмурияти шундай тасаввур қилган эдиким, Америка давлат котиби Майк Пампеонинг Ақш таклиф этган Моша ( санкцияларни тез равишда қайтариш) механизмини ишга туширишига қарши чиққан давлатларга нисбатан санкция жорий этиш тўғисидаги таҳдидларини ҳисобга олган ҳолда, ушбу кенгаш аъзоларининг аксарияти, айниқса доимий бўлмаган аъзо мамлакатлар Вашингтон талабига мухолифат қилишди.
Бироқ, Вашингтоннинг бундай тасаввуроти нотўғри экани ошкор бўлди. Ҳатто Хавфсизлик Кенгашидаги доимий аъзо бўлмаган кичик давлатлар ҳам Америкага қарши позиция тутиб, Америкага мухолифат қилишди. Жанубий Африка, Тунис, Нигерия, Сент-Винсент, Гренадин ороллари ва Вьетнам вакиллари Хавфсизлик Кенгашига ёзган мактубларида Эронга қарши Моша (санкцияларни тез равишда қайтариш) механизмини фаоллаштириш учун Американинг талабини қонуний шарт-шароитга эга эмас деб билдилар. Бу 5 мамлакатдан тўртта мамлакатнинг муштарак мактубларида шундай эслатиб ўтишди : "Америка Баржом ядровий келишувидан чиқиши ва кейинги фаолиятлар ёки Баржом ядровий келишувининг ҳеч қайси бир фаолиятларида иштирок этмагани билан ўзининг иштирокини тўхтатди. Бинобарин 2231 сонли резолюцияга биноан Хавфсизлик Кенгашига декларация тақдим этиш ҳаққига эга эмас."
Американинг сиёсий ишлар бўйича эксперт Даниэл Де Патриснинг айтишича, Американинг ташқи сиёсатининг узоқни кўра билмаслиги БМТ ва Эрон можаросида намоён бўлди. Агар Америка 2020 йилда Моша (санкцияларни тез равишда қайтариш)механизмини фаоллаштиришни хоҳлар экан 2018 йилда Баржом ядровий келишувидан чиқмаслиги керак эди.
Бу шуни кўрсатадики, ҳатто кичик мамлакатлар ҳам бошқа Американинг таҳдидларидан қурқмайди ва Американинг Эронга қарши талаблари ноқонуний эканини таъкилдлашмоқда. Ҳақиқатан ҳамТрампнинг президентлик даврида кўп мавридларда халқаро жамоатчилик ва кўп мамлакатларнинг манфаати билан мухолиф ва бир томонлама сиёсатлар олиб борилгани сабабли Американинг бундай ёндошуви билан мухолифат ва танқид қилиш жараёни кенг авж олган. Американинг Париж об-ҳаво келишувидан чиқиши ёки 2018 йил май ойида Баржом ядровий фаолиятлар келишувидан Американинг бир томонлама равишда чиқиши Трамп давлатининг бир ёқлама сиёсатларининг намунасидирким, халқаро жамоатчиликнинг кенг аксиламал кўрсатишининг сабабига айланган. Бироқ, Баржом ядровий келишуви масаласида халқаро жамоатчилик ваа Америка ўртасида қарамақаршилик кенг авж олган.
Вашингтон Хавфсизлик Кенгашида олдинги мувафаққиятсизлигидан ўрнак олмаганга ўхшайди ва яна Моша (санкцияларни тез равишда қайтариш) механизмини фаоллаштириш мақсадида кенгашдаги аъзоларни синаб кўришга интилди.
Америка ташқи ишлар вазири Майк Пампео пайшанба куни БМТ ташкилотига ҳузур топиб, расмий равишда Хавфсизлик Кенгашида бекор қилинган резолюциясида мавжуд бўлган санкцияларни Эронга қарши Моша (санкцияларни тез равишда қайтариш) механизми асосида қайтаришни талаб этди. Бироқ, Трамп давлатининг ушбу сайъ-ҳаракатининг истиқболи ҳозирдан маълум
Нью-Йорк Таймз "Америка ядровий келишувида Эронни яккалантириб қуйиш ўрнига, ўзи эшиклар орқасида қолди" номи остидаги мақоласида шундай ёзди: "Американинг душманлари ва иттифоқчилари биргаликда Эронга санкция жорий этиш учун Трамп давлатининг илтимосини қабул қилишдан юз қайтаришди ва Американинг бутунжаҳон қудратини заифлантиришди."
Аммо Америка яна ўзининг зўравонлик ва ўзбошимчалик ёндошувларини давом эттирмоқда.
Америка ташқи ишлар вазирлигида Эрон масалалари бўйича истеъфога чиққан масъул Браян Ҳук Вашингтон Эронга қарши санкцияларни қайта тиклаш учун ҳеч кимнинг рухсатига эҳтиёж сезмайди... мамлакатларнинг мухолифат қилиши ёки қўллаб-қувватлаши Вашингтоннинг қабул қиладиган қарорларига тасир етказмайди.
Бу асоссиз иддаога қарамай, Пампеонинг илтимоси пайида Россия, Хитой, Британия, Франция, Германия ва Белгия ва келаси босқичда Доминикандан ташқари ушбу кенгашнинг бошқа аъзолари Хавфсизлик Кенгашига ёзган мактубларида, Американинг сайъ-ҳаракатлари қонуний асосга эга эмас ва эътиборга олинмаслиги лозим,-деб таъкидлашди.
Шу тартиб билан ҳозиргача Хавфсизлик Кенгашининг тўртта доимий аъзоси ва ушбу кенгашда доимий аъзо бўлмаган еттита мамлакат Американинг талабига қатъийлик билан мухолифат қилишди.
Американинг ташқи алоқалар кенгашининг раиси Ричард Хаас ўзининг Твиттер саҳифасида шундай ёзди: "Баржом ядровий келишувдан чиқиб, унинг имтиёзлари пайига тушиш мумкин эмас. Американинг асосий шиори ҳақиқатан ҳам "дастлаб Америка" манфаатларига айланиб қолган ва хорижий сиёсатларидаги бир ёқлама ёндошувлари Эронни яккалантириб қуйиш ўрнига Американинг ўзини яккалантириб қуйди"
