Гови сиёҳ эгизак кўли

декабр 19, 2021 16:15 Asia/Tashkent

Илом вилояти Эроннинг гўзал ғарбий вилоятларидан бири бўлиб, беғубор ва яшил табиат билан қопланган. Загрос тоғларининг ғарбий ён бағрида жойлашган бу вилоят иқлими хилма-хилдир. Бундай иқлим шароити бутун вилоятнинг гўзаллик ва табиий диққатга сазовор жойларга тўла бўлишига олиб келган. Бу гўзалликларнинг барчаси Илом вилоятига загрослик келин унвонининг берилишига сабаб бўлган.

Ушбу вилоятнинг энг ноёб ва энг тоза табиий диққатга сазовор жойларидан бири Обдонон Гови сиёҳ эгизак кўлидир. У ер тубидан келиб чиқади ва гўзал ва ажойиб манзараларга эга. Табиий аквариумга эга бўлган ва тоғли ва нисбатан баланд жойларда жойлашган кўл. Ушбу ажойиб табиий диққатга сазовор жой ҳақида кўпроқ билиш учун бизга қўшилинг.

Илом вилоятидаги Обдонон шаҳридан 35 км шимоли-шарқда 4500 квадрат метр майдонга эга гўзал ва ҳайратланарли эгизак кўл бор. Мутахассисларнинг фикрича, бу кўлнинг номи аслида “Сиёг ов” бўлиб, маҳаллий тилда қора сувли ҳудуд маъносини билдиради. Бу кўллар дарё типидаги бўлиб, ариқларнинг узилиши ва сув билан тўлиши натижасида ҳўкиз шохига ўхшаб ярим ой шаклига эга бўлганлиги учун уни "Гови сиёҳ" яни Қора ҳўкиз деб аташади. Албатта, маҳаллий халқнинг фикрига кўра, узоқ ўтмишда бу кўлларда бегемотлар яшаган. Ўша пайтда одамлар бу ҳайвон билан таниш бўлмаганлиги сабабли, уларни "соёҳ гов" деб атаган ва вақт ўтиши билан қора Гови сиёҳга айланган.Гови сиёҳ эгизак кўли минг йилга яқин тарихга эга бўлиб, унинг майдони эрозия туфайли қисқариб бормоқда.

Гови сиёҳ эгизак кўли нисбатан баланд текисликлар ва тоғлар билан ўралган. Ушбу кўлнинг баҳор ва кузги манзаралари ҳайратланарли ва ажойибдир. Кўл қирғоғидаги гуллар ва унинг ёввойи қушлари қизиқарли бетакрор кўриниш ҳосил қилади. Гови сиёҳ дарёси Обдонон шаҳрида жойлашган Кабиркуҳнинг қоялари ва водийлари ва баландликларидан ўтиб, иккита кўлга айланади. Биринчи кўл иккинчи кўлнинг устида жойлашган бўлиб, сатҳида кичик фарқ бор. Бу икки гўзал кўлни кенглиги 1,5 метр, чуқурлиги 1 метр ва ниҳоят узунлиги 70 метр бўлган табиий канал бир-бирига боғлаб туради, ундан соатига қарийб 240 куб метр сув оқади. Кўлларнинг максимал диаметри 80 метрни ташкил қилади, аммо иккала кўлнинг чуқурлиги ҳар хил. Биринчи кўлнинг чуқурлиги максимал 30 метрни ташкил қилади ва иккинчи кўлнинг чуқурлиги энг чуқур жойида 20 метрга етади. Бу икки кўлнинг суви тиниқ. Шундай қилиб, сиз балиқларни уч метр чуқурликдаги аквариумни томоша қилаётгандек осонгина томоша қилишингиз мумкин.

гархил балиқ ва сув турларинин мавжудлиги, қазилма қолдиқлари, хилма-хил ўсимликлар ва сувнинг шаффофлиги, кўл қаъридан сув отилиши, кўлда ноёб судралувчилар, ёзда сувнинг ҳайратланарли салқинлиги ва қишда иссиқ ва қурғоқчиликка қарамай жуда юқори сув ҳосилдорлиги бу минтақа, шу жумладан, ушбу ажойиб кўлнинг ўзига хос хусусиятлари намоён қилади. Бу кўлнинг бошқа хусусиятлари кўл сувида турли тузлар ва олтингугуртларнинг мавжудлиги ва кўл ичида қайнаётган ширин булоқларнинг мавжудлигидир.

Биринчи кўлни тўлдиргандан сўнг, ер ости булоқлари суви икки кўл орасидаги сув йўлини кесиб ўтади ва иккинчи кўлни тўлдиради. Кўлни қуйи оқимга тўлдиргандан сўнг, бу сув Гови сиёҳ дарёсига қуйилади ва атрофдаги қишлоқ хўжалиги ерларини суғоради. Шунинг учун бу ҳудуддаги ҳаёт кўп жиҳатдан ушбу кўлларга боғлиқ. Кўллар ичидаги қайноқ чучук сув булоқлари уларнинг тўшагига турли тузлар ва олтингугуртларни киритади. Албатта, бу булоқлар кўллар учун ягона сув манбаи эмас, бунда ёмғир суви ҳам муҳим рол ўйнайди. Бу ҳудудда ўртача ёғин миқдори 340 мм.

Кўл атрофида қамиш, тол, анжир, астрагал, олча, малина, отқулоқ каби ўсимликлар ўсади. Шунингдек, бу кўлларнинг иқлими бўрилар, тулкилар, шоқоллар, чўчқалар, сиртлонлар, қуёнлар, турфа қушлар – бўз бургутлар, қирғийлар, лочинлар, балиқхўр қушлар ва асаларилар учун қулай яшаш муҳитини яратган.

Гови сиёҳ эгизак кўли яқинида ва Обдонон қишлоғида бошқа туристик жойлар мавжуд. Уларнинг энг муҳимларидан бири сосонийлар даврининг машҳур қалъаси бўлиб, у "Пўшти қалъа" деб номланади. Қадимги ҳезарон қасри ва Саййид Салоҳиддин зиёратгоҳи ҳам ушбу қишлоқда жойлашган бўлиб, сиз Гови сиёҳ эгизак кўлига ташриф буюришдан ташқари бу тарихий обидаларни ҳам кўздан кечиришингиз мумкин.

Шубҳасиз, йилнинг тўрт фаслида ҳам бу кўл атрофида бўлиш ва унинг чексиз гўзалликларини томоша қилишдан завқланишингиз мумкин. Аммо саёҳат қилиш учун энг яхши вақт қиш ва баҳор охири бўлиб, табиат янги ва ажиб ранг ва ҳидга эга бўлган пайтда мароқлироқ кечади. Баҳорда бу ерга борсангиз, йўл-йўлакай кўчманчиларнинг Илом покизалиги билан қора чодирларини кўрасиз, бу саёҳатингиз завқини бир неча баробар оширади.