Эрон бўйлаб саёҳат (5)

Ҳамедан вилоятига қилган саёҳатимиздан сўнг гўзал Лолажин шаҳрига ташриф буюрдик. Сизни ушбу шаҳарнинг гўзалликлари билан таништириш учун бизга қўшилинг.

Билмадим, Эрон ғарбига, хусусан Ҳамадон ва Кирмоншоҳга саёҳат қилганингизда автобусингизнинг алоҳида ўрни борлигини ҳеч ўйлаб кўрганмисиз? Йўл-йўлакай кулолчилик дўконлари билан тўлиб-тошган, кулолчилик буюмлари кичикдан каттагача, турли нақш ва рангдаги идишлар катта ликопчаларга қўйилган ва ҳар бир санъат ихлосмандининг санъат қиёфаси ана шу ранглар, сирлар нафис нақшлар томон ўзига тортилган дам олиш маскани. Ҳамедондаги Лалежин шаҳрининг бу ҳовуч намуналарини кўрмаслик ҳақиқатдан ҳам адолацизликдир.

Лолажин Эрон кулолчилигининг маркази эканлигини ҳамма билади ва ҳатто чет элларда Эронга қараганда анча машҳур. Бу шаҳар Эрон кулолчилик маркази сифатида жорий қилинган ва Эронда кулолчилик экспорти бўйича биринчи ўринни эгаллаган. Шаҳарга кирсангиз, катта майдонда қўлида сопол тош устида турган, шу ҳудуднинг сопол халқининг рамзи бўлган кулол ҳайкали ўрнатилган. Фотосурат учун қизиқарли кўриниш бўлган бу ҳайкалнинг ёнида бир нечта чиройли кўк кулолчилик, улардан бири катта тор оғизли идиш.

2017-йил 25-сентябрда ушбу шаҳарда Лалежин глобаллашуви жаҳон кулолчилик шаҳри сифатида нишонланди. Жорий йилнинг бошида Бутунжаҳон ҳунармандчилик кенгашидан бир гуруҳ ҳакамлар Лалежин шаҳрига бориб, шаҳарнинг аҳволини ўрганиб, уни Жаҳон кулолчилик шаҳри сифатида рўйхатдан ўтказишди, устахоналар ва дўконларни бориб кўришди ва охир-оқибат Лалежин Жаҳон кулолчилик шаҳри номи билан машҳур бўлди.

Дарҳақиқат, Лалежин Яқин Шарқда кулолчилик ишлаб чиқариш маркази сифатида танилган. Лалежин аҳолисининг 80 фоизи кулолчилик, чинни идишлар ва кулолчилик маҳсулотларини сотиш ва сотиб олиш билан боғлиқ ишлар билан шуғулланади. Лалежин ўзининг сифати ва қадимийлиги билан дунёга машҳур бўлиб, унинг сопол буюмлари дунёнинг кўплаб мамлакатларига экспорт қилиниб, бутун дунёда мухлислари кўп.

Араб мамлакатлари асосан исломий нақшлар билан истеъмол қилинадиган сопол идишлар ва вазаларни истайди ва сувенир сифатида турли хил лаганлар, косалар, кўзалар, шамдонлар, банкалар ва вазаларни олиб келишади. Европа ва АҚШга декоратив кулолчилик экспорти кенг тарқалган бўлиб, АҚШ ва Европада безакли коса ва лаганлар, қадимги Эрон нақшлари туширилган катта вазалар, гул нақшли панжарали идишлар жуда машҳур.

Кулолчилик печлари чўл атрофидаги тиканли буталарни ёқиб юборган бўлса, кейинчалик қора мойга, кейин эса керосинга айланган. Шаҳарнинг ҳамма жойи сайёҳлар учун мўлжалланган кичик ва катта кулолчилик устахоналарига тўла.

Ушбу устахоналарнинг сопол тупроғи қандай таъминланганлигини билиш ёмон эмас. Дастжерд қишлоғи атрофидаги ерлардан керакли тупроқ тайёрланиб, гул тайёрлаш учун махсус жойларга кўчирилади. Тупроқ катта идишларда сув билан аралаштирилади ва бир неча босқичда у қалин ғиштларга айланади ва кейин ёğурулур. Кулол чархи ва кулолнинг иш услубини кўриш ўзгача завқ бағишлайди ва у бир неча дақиқага барчани ҳайратга солади. Аста-секин ўзининг якуний шаклига яқинлашиб келаётган уста қўлида гул парчасининг шаклланиши инсоннинг тупроқдан абадий яратилишининг ғаройиб туйғусини билдиради.

Кулоллар ўз ишларини ясагандан кейин сирлайдилар. Глазе турли хил металл оксидларининг бирикмасидан олинган бир хил шаффоф ва кристалли қатлам бўлиб, ҳар бир ранг ўз таркибига эга. Иш турига қараб, сопол идишларнинг ҳар бири ўзига хос тарзда пиширилади ва сирланади. Мисол учун, лангин * деб аталадиган идишлар хом ҳолда сирланади ва сирлангандан кейин улар печда пиширилади. Даисй қизил тупроқдан ясалган ва сирланган эмас. Сув идишлари цирка, тузланган ва мураббо идишлари ичида ҳар доим сирсиз ёки сирланган ҳолда тайёрланади.

Айтганимиздек, Лалежин кулолларининг тупроғи Лалежиндан 5 км узоқликда жойлашган гўзал Дастжерд қишлоғидан таъминланади. Бу қишлоқ аҳолиси худди Лалежинликлар каби турк тилида гаплашади. Бу қишлоқ аҳолисининг асосий касби деҳқончилик, чорвачилик ва тикувчиликдир. Бу қишлоқни ярим саноат ишлаб чиқариш марказига айлантирган бу қишлоқда кўплаб ярим саноат тикувчилик цехлари борлиги қизиқ. Бу қишлоқ учун катта ва мақтовга лойиқ ҳаракат. Деҳнжард қишлоғи (Ядеҳнгард) Лалежин шаҳридан икки километр узоқликда жойлашган қишлоқлардан бири бўлиб, арпа, маккажўхори, картошка, бодринг ва боғ маҳсулотлари, айниқса узум каби муҳим ва кенг қўлланиладиган қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига эга. Деҳнжарднинг кенг узумзорларида олтин узум кластерларини кўриш чиндан ҳам ҳайратланарли.

Эрон санъати билан қизиқувчиларга ранг-баранг ва сирланган кулолчилик устахоналари билан гўзал Лалежинга боришни тавсия қиламиз ва Эроннинг савдо ишлаб чиқариш нуқталарига саёҳат барчани Эроннинг бадиий хазиналари ҳақида билишга ундайди, деб умид қиламиз.

---------------------------------------

* Олукга ўхшаш силиндрсимон идиш.