Эрон бўйлаб саёҳат (15)

Ушбу дастурда Чаҳормаҳол ва Бахтиёрий вилоятининг диққатга сазовор жойларини томоша қилишнинг давомида биз гўзал Сомон шаҳарга саёҳат қилдик.

Дўстлар, аввалги дастуримизда Загрос тоғлари этагида жойлашган Чаҳормаҳол ва Бахтиёрий вилояти маркази Шаҳрекурдга ташриф буюриб, унинг қимматли тарихий обидалари билан танишган эдик. Бу ҳудуднинг бошқа гўзал табиий ва тарихий обидаларини кўриш учун Шаҳрекурддан 22 км узоқликдаги “Сомон” шаҳрига борамиз.

Иқлими ёқимли, Деҳқон Сомоний, Уммон Сомоний каби машҳур шоирлар ватани, Зоянда дарёси ҳаёт артериясидек оқиб ўтган кичик шаҳар вужудига жон бахш этади. Зояндаруд номи Исфаҳон ва айниқса Сипўл билан боғлиқ бўлса-да, лекин Заяндаруднинг Чаҳормаҳол ва Бахтиёрийда туғилганлигини билиш ёмон эмас ва бу ердан Заяндаруд тоғ ва водийларни кезиб Исфаҳонга етиб боради.

Заяндаруд ўзининг айланма йўлида тарихий аҳамиятга эга бўлган бир нечта кўприкларга эга. “Замонхон” – Заянда дарёсининг шўнғиллаган сувларини кесиб ўтувчи, дарёнинг икки қирғоғини боғлайдиган ана шундай тарихий кўприклардан бирининг номи. Бу кўприкнинг Сомон шаҳри яқинида турли хил мевали дарахтларга эга бўлган кўплаб боғларга бой иқлими қулай ҳудудда жойлашгани ҳамда бу ҳудудда муносиб турар жой ва дам олиш масканларининг мавжудлиги Чаҳормаҳол ва Бахтиёрий вилоятларининг сайёҳлик марказига айланган ва кўплаб сайёҳлар келган ва маҳаллий ва хорижий саёҳатчилар ушбу тарихий кўприкни зиёрат қилиш ва унинг атрофидаги гўзал ва ёқимли табиатдан баҳраманд бўлиш учун ушбу ҳудудга саёҳат қилишади.

Замон Хон кўприги узунлиги 32 метр ва эни 4,5 метр бўлиб, Сафавийлар даврида Замон Хон Нафар Беги лақабли қабила бошлиқларидан бири томонидан кўчиш вақтида Загрос ҳудудини кесиб ўтиш учун дарёдан 12 метр баландликда қурилган.  Албатта, баъзилар бу жойда Сосонийлар кўприги қолдиқлари аллақачон мавжуд бўлган деб ҳисоблашади. Замонхон кўпригида тош триподга ўрнатилган иккита камарли оралиқ мавжуд. Ўрта пойдевор дарёнинг тўғри марказида жойлашган ва кўприкнинг оғирлигини камайтириш учун тепада ичи бўш валф ўрнатилган. Қўшимча куч учун Замонхон кўприги дарёнинг эгилишидаги қоя устига қурилган. Асосий фасад ғиштлари гипс ва унда оҳак ва ишлатилган. Замонхон кўприги бир неча юз йиллардан кейин ҳамон ўз кучи ва улуғворлигини сақлаб қолган ва Заянда дарёсининг шовқинли тўлқинлари, шамол ва ёмғиридан ҳимояланган. 1744-рақамли Замонхоннинг тарихий кўприги Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатига киритилган.

(Замон Хон кўприги)

Чаҳармаҳал ва Бахтиёр провинсиясига саёҳат чоғида “Пирғар” сайргоҳига ташриф буюриш табиат ва Эроннинг замонавий тарихига қизиқувчилар учун қизиқарли тажриба бўлади. Чаҳормаҳол вилоятининг бетакрор табиати билан бирга Эроннинг замонавий тарихига оид битиклар ҳам ўзининг жозибасини янада оширган ушбу жуда гўзал ва беғубор табиат сайргоҳига ташриф буюриш учун “Деҳ Чешма” қишлоғига борамиз. Пирғар сайргоҳи Деҳ Чешма қишлоғининг жанубий баландликларида, Фарсон шаҳридан 6 км узоқликда ва Шаҳрекурддан 38 км жануби-ғарбда жойлашган. Тош тепаликнинг ушбу сайргоҳга қараган бир қисмида Хосравхон Сардор Зафар Бахтиёр буйруғи билан насталиқ ёзувида учта битик ўйиб ёзилган. Бу битиклар матни Бахтиёрийларнинг Исфаҳон ва Теҳронга қилган юришларилари ва конституциявийлик ҳолатида кичик зулмни бостиришда ва Муҳаммад Алишоҳнинг қулашида Бахтиёр қўмондонларининг роли тавсифлари тўпламидир. Ёзувларнинг пастки қисмида оҳактош ғор жойлашган бўлиб, атрофдаги ерлардан қайнаб турган булоқлар мавжуд. Ғор устидаги баландликдан жуда чиройли ва баланд шаршара оқади. Деҳ Чешма қишлоғининг энг муҳим эсдалик совғалари - асал, сут маҳсулотлари, ёнғоқ ва мевалар ва етиштириладиган алабалıк.

Гўзал табиат, ям-яшил ва гавжум боғлар, тоғида ўйилган ёзувлар билан Пиғар нефтни қайта ишлаш заводининг мавжудлиги, қишлоқдаги Қалеҳхон ва Ширсанги, Деҳ Чешма Чаҳормаҳол ва Бахтиёрийнинг энг жозибали қишлоқларидан бирига айланган ва юзлаб сайёҳларни ўзига тортади. Пирғар битиклари 1998-йилда Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатига киритилганини билиш ўринли.

Чаҳормаҳол ва Бахтиёрий Эроннинг афсонавий ўлкаси бўлиб, жуда бой халқ оғзаки ижодига эга. Бу вилоятнинг бир қисми Ҳафт Ланг Бахтиёр қабиласининг қароргоҳи ҳисобланади. Бахтиёрийлар Эрондаги турли этник гуруҳлар орасида энг катта ва олижаноб инсонлардир. Бахтиёрлар ирқий жиҳатдан лорлардан келиб чиққан бўлиб, уларнинг шеваси форс тилининг энг қадимги ва машҳур шеваларидан бири ҳисобланади. Баъзи олимлар ва антропологлар Бахтиёр ирқини эронлик деб ҳисоблашади. Тил ва баъзи урф-одатлар бу даъвонинг ёрқин далилидир.

Бахтиёр халқи ўзига хос урф-одатлари билан ўз ҳудудининг файзига кўрк қўшиб келмоқда.Қадимдан катта Бахтиёр қабиласининг кўчманчи қабиласи бўлган Бахтиёр вилоятига ҳозирда Чаҳормаҳол ва Бахтиёр вилоятидаги Куҳранг, Фарсон, Ардал ва Лордеган шаҳарлари киради.

Бахтиёр қабиласи  ўзига хос анъаналари ва турмуш тарзи билан бирга бу минтақанинг ўзига хос ва ажойиб диққатга сазовор жойларидан биридир. Кўчманчилар ҳаёти ўзига хос яшаш тарзи ва урф-одатлари билан маҳаллий ва хорижий сайёҳлар ва меҳмонларнинг севимли жойидир. Бахтиёр кўчманчилари билан кўпроқ танишиш ва Загрос тоғларидаги кўчманчиларнинг ажойиб кўчиш йўлини кўриш учун кейинги дастурга қўшилинг.