Эрон бўйлаб саёҳат (79)
Азизлар, Эрон чўлларининг келини бўлмиш Табас шаҳрини зиёрат қилиш мақсадида Жанубий Хуросон вилоятига саёҳатимизни давом эттираётирамиз.
Табас шаҳри Эроннинг энг гўзал чўл шаҳарларидан бири бўлган Табас туманининг маркази бўлиб, у жуда кўп табиий, тарихий ва маданий диққатга сазовор жойларга эга. Табас шаҳрининг Эроннинг марказий чўлидаги географик жойлашуви кўз ўнгида қуруқ ва чўл минтақасини тасаввур қилади. лекин бу шаҳарга ва унинг атрофидаги қишлоқларга ташриф буюриб, биз ажойиб суратлар ва манзараларга дуч келамиз. Табас - апелсин, палма ва зайтун дарахтлари билан тўла кўчалари ва хиёбонлари билан яшил ва тоза шаҳар. Бу ҳудуд қишлоқлари қўйнидаги катта ва тетик апелсин боғлари, муҳташам боғлар ва кўп сонли булоқлар ҳар бир янги келган киши учун мислсиз манзарадир. Дарҳақиқат, Табас Эроннинг марказий саҳроси қўйнидаги жаннатмакон, меҳрибон, жўшқин, меҳмондўст ва маданиятли одамлари сайёҳларни қучоқ очиб кутиб олади.
Археология ва тарихий ёдгорликларга қизиқувчилар учун Табас қалъасининг қолган харобалари қизиқарли ва ҳайратланарли бўлиб, унинг улуғворлиги сақланиб қолган. Бугунги кунда тарихий хароба сифатида сақланиб қолган қалъа бир вақтлар Носир Хосров каби муҳим инсонларга мезбонлик қилган ва минг йиллик ҳаётида сон-саноқсиз тарихий воқеаларга гувоҳ бўлган.
Бу минтақа аҳолисининг маданияти ҳақида кўпроқ билиш учун Табас антропология музейига ташриф буюриш мақсадга мувофиқдир.
Табас антропология музейи Эмод ал-Мулкийнинг "Боғхон" номи билан машҳур вақф ўрнида 4400 квадрат метр майдонда ва 600 квадрат метр инфратузилмага эга бўлган майдонда ташкил этилган. Ҳаммомхон номи билан машҳур шаҳарнинг эски ҳаммоми жойи. Антропология мавзуси ва мазмунига эга бўлган ушбу музей Табаснинг маданияцевар ва қизиқувчилари томонидан совға қилинган 500 га яқин эски ва маданий объектлардан иборат бўлиб, баъзи касблар, анъанавий ҳунармандчилик ва амалий асбоб-ускуналар ва жиҳозлар билан танишиш учун рақамлар ва витриналар кўрсатилган икки бўлимда жойлашган. оф пеопле ин тҳе дайс Ўтмиш тўлайди. Музейдаги барча ашёлар, расм ва сиймолар шаҳарнинг маданияти, урф-одатлари, маросимлари, урф-одатлари, касб-ҳунарлари ва таниқли шахслари билан таништириш мақсадида жамоатчиликка намойиш этилган бўлиб, унда тўқувчилик, тўқувчилик, йигирув ва гиламдўзлик гўзал асарлар кўрсатилган.
Ушбу музейдаги ашёлар, аксессуарлар ва ҳужжатлар турли даврларга тегишли бўлиб, уларнинг санаси тахминан 300-80 йил муқаддам.
Бу шаҳарда тарихий обидалардан ташқари бу шаҳарга саёҳатни янада жозибадор қиладиган ноёб чўл диққатга сазовор жойлари ҳам мавжуд. Табас ярим чўл ва чўл ҳудудлари билан танишишдан олдин унинг энг машҳур ва турли диққатга сазовор жойларидан бири, Табас шаҳрининг рамзи сифатида ҳам танилган "Голшан боғи" га борамиз. Бу боғ Зандия даврида қурилган энг гўзал Эрон боғларидан биридир. Боғнинг майдони 7 гектарга яқин бўлиб, унинг ўртасида учта тош фавворали катта ҳовуз жойлашган. Бу фаввораларнинг суви сакраш қудуқларидан таъминланади ва ўзига хос меъморчилик услуби билан ишлаш учун электр қуввати керак эмас, қудуқдан чиқаётган сув босими билан ишлайди. Бу қудуқлар шундай қазилганки, улар паст ва баланд ерларда жойлашган ва ер ости сувларининг босими фавворалардан сув чиқишига сабаб бўлади. Бу боғнинг табиий ҳовузлари ва шаршаралари бу боғнинг таърифлаб бўлмайдиган гўзаллигини яратган табиат мўъжизаларидан биридир.
Палмалар бу боғдаги энг қадимги дарахтлар бўлиб, уларнинг ёнида анор ва ситрус дарахтлари ва кўплаб манзарали ўсимликлар мавжуд. Ушбу боғда меъморий услуб жиҳатидан Тож Маҳалнинг кичик намунаси ҳисобланган гўзал қаср бор. Ишонч боғдаги ўсимликлар ва ҳовузлар билан уйғунлашган ҳолда жозибали муҳит яратган. Голшан боғи тўртбурчак дизайндаги ягона Эрон боғидир ва кўпчилик уни Эрондаги энг гўзал боғлардан бири деб атайди.
Голшан боғи 1355-йилда Эрон миллий асарлари рўйхатига киритилган. 200 квадрат метр майдонда ушбу бино замини остида тош музейи ва геология музейи ташкил этилганини билиш ўринлидир. Бу музей жуда ҳайратланарли бўлиб, унда 500 миллион йиллик минераллар, тошлар ва қазилмаларнинг барча турлари ва минераллар оммага намойиш этилади.
(Голшан боғи)
Шубҳасиз, энг яхши об-ҳаво билан Табасга ташриф буюриш учун энг яхши жойлардан бири бу Табас шаҳридан 30 км узоқликда жойлашган Мортеза Али булоғидир. Бу гўзал булоқ баланд деворларли водийнинг ўртасида жойлашган бўлиб, жуда жозибали сўқмоқ бўйлаб юриб, булоққа етиб борамиз.
Одатда, иссиқ булоқлари ҳар доим ва ҳамма жойда машҳур табиий диққатга сазовор жойлардир. Аммо Мортеза Али булоғи оддий иссиқ булоғи эмас. Бу табиий булоқ 300 метр масофага бирга борадиган ва ажратилиши мумкин бўлган иссиқ ва совуқ сувнинг бирикмасидир. Дарёнинг бир томонида илиқ сув, бошқа томонида совуқ сув борлигини ҳис қилишингиз мумкин. Дарҳақиқат, яқин атрофдаги булоқлардан қишлоқнинг бош дарёсига оқиб ўтадиган сув баъзилари иссиқ, бир қисми совуқ бўлиб, бу ҳолат баъзан дарёнинг икки хил қисмида сув ҳароратининг 10 даражагача ёки бир-биридан фарқланишига сабаб бўлади. Кўриниб турибдики, мавжуд тузлар Сувда иссиқ ва совуқ булоқ сувининг комбинациясини олдини олади. Бу булоқнинг суви вилоятнинг боғ ва далаларига қуйилиши билан бирга шифобахш хусусияти туфайли тери ва мушак касалликларига ҳам фойдалидир. “Шоҳ Аббосий тўғони” булоғидан кейин бир оз масофада жойлашган.
(Мортеза Али баҳори)
Эронда қурилган энг машҳур ва ноёб тўғонлардан бири бўлган Шоҳ Аббосий тўғонини зиёрат қилиш учун Табасдан 27 км узоқликдаги Хоро сайёҳлик қишлоғига боришимиз керак. Баландлиги 60 метр ва кенглиги бир метр бўлган Шоҳ Аббосий тўғони тахминан 700 йил аввал бир-бирига яқин бўлган икки тоғ орасида қурилган бўлиб, у ғиштдан қурилган бино бўлиб, унинг юқори қисми ёки тожида тош ишлатилган.
Тўғоннинг ўзига хос архитектураси бу улкан иншоотни қуришда Эрон меъморларининг юксак қобилиятини кўрсатади. Баъзи одамлар Шоҳ Аббосий тўғонини дунёдаги энг нозик тўғон ва дунёдаги энг катта ва энг қадимги арк тўғони деб аташади. Тўғоннинг қурилиши шундай бўлдики, тўғон орқасида ҳеч қандай чўкинди тўпланмайди ва бу ноёб иншоот ўзининг асосий вазифасини минг йиллар давомида техник хизмат кўрсатиш ва бошқаришни талаб қилмасдан бажаришини кутиш мумкин. Илгари бу тўғон шаҳарга кирадиган сувни назорат қилиш учун ишлатилган.
Табаснинг яна бир машҳур диққатга сазовор жойларидан бирини кўриш учун "Қал Сардор водийси"га боришимиз керак. Бу гўзал водий худди шу номдаги текисликда жойлашган бўлиб, унинг қизиқ томони шундаки, водий узоқдан кўринмайди. Аслида, Сардор текислигида равон сўқмоқ бўйлаб юрганимиздан сўнг бирдан гўзаллиги чексиз ажойиб водийга тушамиз.
Табаснинг яна бир қизиқ жойи бу унинг "Туз дарёси" ёки "Кал Табас" дир, уни бир неча жойларда учратиш мумкин. Табас шаҳридан 20 километр шимоли-ғарбда, Муҳаммад обод қишлоғидан 8 километр узоқликда жойлашган бу ўзига хос ҳодиса Табас табиатининг ўзгача кўринишини акс эттиради.
Табас туз дарёсида чўл қоқидаги туз кристаллари ҳеч қаерда кўринмайдиган ажойиб манзарани яратди.
Табаснинг энг муҳим диққатга сазовор жойи, унинг чўли ҳақида бир оз гапирган маъқул. Айнан шу чўл ва чўл туфайли кўпчилик саёҳат қилиш учун Табасни танлайди. "Ҳелван чўли"нинг юмшоқ ва иссиқ қумларида сайр қилишни қизиқтирганлар учун мос жой.
Бу бепоён чўл Табасдан 90 км шимоли-шарқда ва Хелван қишлоғи яқинида жойлашган бўлиб, унда турли хил ўсимликлар, жумладан, бодом, ҳўкиз, Қиж каби дашт ва қумларни учратиш мумкин. Хелвон қишлоғида “Ғар Ҳелвон” номи билан машҳур бўлган ғор ҳам бор. Хелван ғори Табаснинг энг яхши сайёҳлик жойларидан бири ҳисобланади. Мутахассисларнинг ушбу ғор қоялари устида олиб борган тадқиқотларига кўра, у 160 миллион йил аввал, яъни ўрта юра даврига тегишли.
