Евросиё итифоқига азо давлатлар ўртасида долларни муомиладан олиб ташлаш лойиҳаси

Турли ҳил мамлакатлар ўртасидаги савдода долларни муомиладан олиб ташлаш жараёни давом этмоқда. Бу борада Евросиё иттифоқи ҳам азо давлвтлвр миллий валюталаридан фойдаланишга интилмоқда.

Евросиё иқтисодий иттифоқи давларлараро кенгашининг сўнгги йиғилишида россия ўзаро савдода АҚШ доллар ўрнига қирғизистон, Қозоғистон ва арманистон миллий валюталаридан фойдаланишни таклиф этди. Турли давлвтларнинг РОссия билан савдо алоқаларида долларни муомиладан чиқариш Украина жанги бошланиши ва Америка бошчилигидаги гарб санксияларининг кучайиши туфайли тезлашди. Ҳозиргача Эрон, Туркия,Арманистон, Ҳиндистон, Қозоғистон Россия билан уносабатларда доллардан воз кечишни эьлон қилишди. 

Бу борада Қирғизистон иқтисод ва савдо вазири Лониёр Амонгелдиев шундай дейди:Рубл мустаҳкамлангани учун Қиргизистон долларни Россия билан савдо алоқаларидан олиб ташлади вабунда бизни далилимиз муомила жараёнида осонлик ва суьит банк тизими муаммоларидан қутилишдир.

Европа ва Америка россияга қарши иқтисодий урушни олиб бораётган бир пайтда, россия ҳам ўзининг минтақавий ва иқтисодий қудратидан фойдаланиб доолар қудратини заифлаштириб, унинг Россия билан савдо иқтисодий алоқаларга эга давлатларга таьсирини йўқ қилишга ҳаракат қилмоқда.Евросиё иттифоқининг асисий азолари Россия, Қозогистон, Қмрғизистон, Арманистон ва Беларуссиядир. Ушбу иттифоқ шартномаси 2014 йцил 29 майда Россия, беларуссия ва Қозоғистон томонидан имзоланди ва 2015 йил январдан бошлаб кучга кирди. Россия охирги  давлатлараро кенгашда , мамлакатлар ўртасидаги  иқтисодий алоқаларда миллий валюта мустаҳкамланиши учун иттифоқ азо давлатдари миллий валюталаридан фойдаланишни таклиф қилди. Россия томонидан тақдим этилган ҳужжутга кўра, Қозогистоннтнг Тангаси, Арманистоннинг дроми ва Қирғизистоннинг сўмидан иттифоқ давлатлари доирасида кўпроқ ишлатилиши керак. Европа иттифоқи каби бошқа минтақавий бирлашмалар тажрибаси хам кўрсатадики, минтақавий бирлашмаларнинг малум бир иқтисодий ва тмжирий меёрларга кўра келишиб олиши АҚШ долларни муомиладан чиқариб ташлаш имконини кучайтиради. Шу жиҳатдан миллий валюталардан фойдаланиш бир яхши усул сифатида турли хил давлатлар миллий иқтисодига Америка бос қилинаётган имларини йўқ чиқариш имконини беради. Тижорий ва молий жараёнларда долларнинг хукмронлиги АМерика миллий валютаси сифатида ундан нотўгри фойдаланиши билан бир қаторда, Америкага мухолиф давлвтлврни сиқиб чиқариш шароитини ҳа м юзага келтиради. Доллар нуфузли ҳалқаро пул смфатида сақланиб қоларкан, А мерика ундан ўзининг сиёсатларига қарши давларлар иқтисодини емириш учун фойдаланади. Мисол учун, Америкадаги инфлатсия ва иқтисодий муаммоларни бошқа давлврга йўналтириш ушбу ёмон натижалардан биридир. Турли давлар иқтисодий муносабатларида доллардан воз кечиш тарихий ва муҳим стратегиядир. 

Бундан олдин, Эрон Ислом жумҳурияти  бир неча бор  Америка санксияларини зарарсизлантириш, Америка иқтисоди муаммоларидан қутилиш ва ушбу давлатнинг Эронга қарши фитналарини йўқ қилиш учун ўзаро савдо алоқаларида миллий валюталардан фойдаланиш масалиси бўйича музокараларни ўзининг ташқи сиёсати устивор йўналиши сифатида қўйган эди . Чунки доллар нуфузи кучайишига тўсқинлик қилиш бу валюта билан муомила қилиш жараёнини заифлаштиради вадоллар ва Америка иқтисодини қулатади. Бу борада берикс халқаро мажмуаси рахбари Бурнима Анинд шундай дейди Росия ва Ҳиндистон ўртасидаги савдо айрибошлашда миллий валютадан фойдаланилаётгани учун икки давлвтгв доллар керак эмас. 

Миллий валютадан фойдаланиш стратегияси кенгайса.Хусусан, хозиргда 74 фоиз айрибошлаш миллий валюталарда олиб борилаётган Евросиё иқтисидий иттифоқи ҳудидида америка иқтисоди таьсири камайиши ва иқтисодий заифлик йўқолиши ва натижада сиёсий иқтидор юксалиши гувоҳи бўлишимиз мумкин. Бу борада Эрон ислом жумҳуриятининг доллар хокимятидан қутилиш бўйича тажрибасидан бошқа давлвтлар, ҳусусан Евросиёиттифоқи давлатлари фойдаланишлари мумкин. Айниқса бу тажриба олиш жараёни  Эроннинг ушбу иттифоқига кузатувчи сифатида азолиги даврида инститсионол тарзда амалга оширилиши мумкин.

Россия доллардан воз кечиш бўйича янги режасини эълон қилди