Эрон бўйлаб саёҳат (102)
Дўстлар, биз билан Ғарбий Озарбайжон вилоятининг пойтахти Урмия шаҳри ва Эроннинг шимоли-ғарбидаги Урмия туманини зиёрат қилишга қўшилинг
3 минг йилдан ортиқ ёшга эга Урмия Эроннинг шимоли-ғарбий минтақасидаги энг қадимий шаҳар бўлиб, ҳозиргача сақланиб қолган. Шунинг учун Урмия ЮНЕСКОда Эроннинг 19-тарихий шаҳри сифатида рўйхатга олинган. Урмия кўли ғарбида 1332 метр баландликда, Сир тоғи этагида ва Урмия текислигининг ўртасида жойлашган. Урмиянинг об-ҳавоси ёзда нисбатан иссиқ, қишда эса совуқ. Баъзи тарихчилар Урмияни Зардуштнинг ватани, деб ҳисоблашади. Ўтган асрларда Усмонлилар ва Руслар томонидан босиб олиниши каби кўплаб воқеаларни бошидан кечирган. Бу шаҳар Кавказ, Месопотамия ва Кичик Осиё ўртасидаги алоқа магистралининг ўртасида қулай жойлашуви туфайли ўтмишда минтақанинг савдо марказларидан бири ҳисобланган.
Урмия атрофи далалар, узум ва олма боғлари билан тўла. Миллий боғ ва қўриқланадиган ҳудудлар, булоқлар, баланд тоғлар, ёзги ўтлоқлар, энг муҳими, кўп сонли ороллар ва турли қушлар яшайдиган Урмия кўли бу шаҳарни табиий нуқтаи назардан ажратиб туради. Урмия кўп миллатли шаҳар, лекин аҳолининг аксарияти Озарбайжондан келган турклар. Турклар Урмия аҳолисининг қарийб 90% ни ташкил қилади, улар озарбайжон туркчасини гапиради. Урмия аҳолисининг қолган қисми курдлар, насроний арманлар ва оссурияликлардир. Урмия маданиятининг муҳим қисми мусиқадир. Урмиядаги ошиқ мактаби Эроннинг моддий миллий асари сифатида қайд этилган энг саҳиҳ ва энг қадимий ошиқ мусиқа мактабидир. Лекин Урмиядаги санъат мусиқа билан тугамайди. Улар гилам тўқишда ҳам моҳир. Гиламдўзликдан ташқари, каштачилик, фигурали ўймакорлик, гиламдўзлик, мозаика, какма ва майда ёғочдан ишлов бериш ҳам бу шаҳар ҳунармандчилигидир.
Ҳар қандай шаҳарда тарихий обидаларнинг мавжудлиги ўша шаҳарнинг ёшини кўрсатади. Урмиянинг диққатга сазовор жойларидан бири бу Уч гумбазли минорадир. Салжуқийлар даврига оид 800 йиллик мақбара қизиқарли архитектураси билан қимматли ва тарихий хазина ҳисобланади. Бинога кираверишда куфи тилида 3 та ўйилган тош битиклар бўлиб, уларнинг охирида ҳижрий 580 йил санаси қайд этилган.
Уч гумбаз баландлиги 13 метр, диаметри 5 метр бўлган силиндрсимон ва айлана шаклидаги минора бўлиб, унинг икки қисми ва иккита алоҳида кириш жойи бор. Бинонинг шимоли-шарқида ғиштли кириш айвончаси жойлашган.
Бу бинонинг 4 томонида тешиклари бор ва икки қаватдан иборат. Биринчи қават иккинчи қаватдан кемерли қопқоқ билан ажратилган ва баландлиги 170 см бўлган кичик эшикли ертўла, иккинчи қават қабр хонаси бўлиб, баландлиги 250 см бўлган эшикли. Бу асар 1314-йил 15-декабрда 242-рақам билан Эрон миллий асарларидан бири сифатида рўйхатга олинган.
Турли шаҳарларнинг диққатга сазовор жойлари ва диққатга сазовор жойларига саёҳат қилиш ва зиёрат қилиш ҳар доим жуда ёқимли, аммо бундан ташқари, бозорни ўрганиш ва ушбу шаҳарнинг маданияти, архитектураси ва харид қилиш турлари билан танишиш ҳам ҳар қандай шаҳарнинг энг жозибали қисмларидан бири ҳисобланади. саёҳат.Айниқса, бу бозор тарихий жиҳатга эга бўлса. Урмиянинг Сафавийлар даврига оид тарихий бозори Урмиянинг диққатга сазовор жойларидан бири ва Эрон меъморчилигининг ўзига хос кўриниши саналади.Ушбу бозор биносининг соддалиги, арк ва гумбазлари халқ санъатидан дарак беради.
Ушбу бозор қарийб 60 000 квадрат метр майдонга эга ва унинг эски тузилиши бугунги кунда парвариш қилинмоқда. Урмия бозорида турли ва хилма-хил функцияларга эга 1000 га яқин дўконлар, 7 та тимче ва нисбатан катта саройлар, 5 та эски ҳаммом ва Жоме масжиди номи билан машҳур бўлган 5000 квадрат метр майдонга эга масжид мавжуд бўлиб, бу мажмуа 5000 кв.м. қимматли тарихий асар. Ушбу бозорда зандия ва қожарлар давридан қолган уйлар, масжидлар, тимчалар ва ҳатто ҳаммомларни кўришингиз мумкин.
Мисгарлар, зардўзлар, пичоқчилар, гиламчилар, уруғ сотувчилар, биллур сотувчилар, поябзалчилар, парфюмерлар, зардўстлар, сут маҳсулотлари сотувчилар каби турли бозорларнинг мавжудлиги бозорнинг жозибадорлигини оширди.
Урмия бозорининг шаҳар масжидига яқинлиги бозор меъморчилигининг гўзаллигига ва унинг аҳамиятига таъсир кўрсатган. Урмия бозорининг масжид-мажиддан асосий кириш эшиги шаҳарнинг энг гўзал қадимий хусусиятларидан биридир. Жозибали архитектурага эга бу масжиднинг қурилиш санаси ҳижрий 6-асрга нисбат берилган. Урмия бозори 1316-йил 22-июнда Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатига киритилган. Урмия бозорига ташриф буюриб, бозор архитектурасининг гўзаллиги ва унинг эски муҳитидан баҳраманд бўлиб, Урмия сувенирларини харид қилишингиз мумкин. Мазали иқтибослар Урмиянинг энг муҳим сувенирларидан биридир.
Музейлар ташриф буюрувчиларга аждодлардан ва шаҳарнинг тарихий келиб чиқишидан бугунги кунгача бўлган турли хил воқеаларни тақдим этади ва шунинг учун улар сайёҳлар орасида айниқса машҳур. Урмия шаҳрида ҳам барча шаҳарлар қатори алоҳида аҳамият ва нуфузга эга бўлган тарихий музей мавжуд. Ушбу музейга ташриф буюришни мақсадга мувофиқ деб билдик.
Урмия музейи 1346-йилда (1968-йилда) қимматли тарихий ашёларни асраб-авайлаш ва халққа кўрсатиш мақсадида ташкил этилган.Ушбу музейда иккита асосий зал мавжуд бўлиб, улардан бири қадимий ашёларга оид, иккинчиси антропология музейидир. Бу музей тўрт бўлимдан иборат: тарихдан олдинги, тарихий, исломий ва антропологик бўлимлар бўлиб, унда сақланаётган ашёлар Қожар даврининг охиригача бўлган биринчи минг йилликка оид.
Урмия археология музейи 50 йиллик тарихга эга ва 28 минг қадимий экспонатга эга. У мамлакатдаги энг бой музейлардан бири саналади ва ташриф буюрувчиларни неолит даври бошларидаги қадимийларнинг турмуш тарзи ва Яқин Шарқдаги биринчи инсон манзилгоҳи билан боғлайди. Ушбу музейда турли тош, лой ва металл буюмларнинг бошиданоқ намойиш этилган. Неолит давридан Қожар даврининг охиригача бўлган эрамиздан аввалги 7-минг йилликка оид тош қуроллар тўплами сақланади ва кўргазмага қўйилган бўлиб, улар Селмасдаги “Аҳранжон” ва Нақдедаги “Желбар тепалиги”нинг қадимий тепалигидан топилган. Музей залининг бир қисми ислом динининг илк асрларидан Қожарлар давригача бўлган ислом даври асарлари ҳамда салжуқийлар даврига оид турли турдаги сирланган сопол ва мис идишлар, Илхонийлар даврига оид тилла кошинлар ва сопол идишлар, Ҳижрий ВИ асрга оид сирланган сопол идишлар тангалар билан бирга Садр Ислом музейнинг бошқа қисмларида Қожарлар давригача намойиш этилган. Сосонийлар даврига оид уч минг йиллик сирланган ғишт ва кумуш тангалар, шиша идишлар мавжудлиги Урмия тарихий музейининг бошқа ўзига хос хусусиятларидан саналади. “Урарту” ҳукмронлиги даврига оид учта йирик тош битикнинг мавжудлиги музейнинг ўзига хос ашёлари қаторида урарту миххат ёзувида ёзилган. Бу музейнинг Илхоний давридан Қожаргача бўлган нафис қўлёзмалари ҳамда Аҳмад Ниризий ва Наиний каби ислом оламининг машҳур хаттотлари асарлари мамлакатнинг ушбу бой хазинаси ашёларининг яна бир қисмини ташкил этади. Суяк ва тош асбоблар, сирланган кошинлар ва Қалайчи тепалик ғиштлари бу музейдаги илк ислом давридан то Қожаргача бўлган бошқа ноёб ашёлардандир. Озарбайжон халқининг урф-одатлари, ҳунармандчилиги, маданияти ва турмуш тарзини қайсидир маънода намоён этувчи антропология музейининг мавжудлиги ушбу музейнинг жозибадорлигини икки баробар оширди.
Дўстлар, бугунги дастуримиз сиз учун қизиқарли бўлди деган умиддамиз. Навбатдаги дастур ва Урмия шаҳри ва унинг атрофидаги бошқа диққатга сазовор жойлар билан танишишгача барчангизни Аллоҳга ҳавола қиламиз.
