Эрон бўйлаб саёҳат (104)
Дўстлар, сўнгги дастурда гўзал Урмия шаҳрига саёҳат чоғида бу шаҳарнинг тарихий диққатга сазовор жойлари билан танишдик.
Иқлими ва экотизимлари хилма-хиллиги туфайли Урмия ўз қалбида кўплаб табиий диққатга сазовор жойларга эга бўлиб, уларнинг ҳар бири ўзининг ажойиб гўзаллиги билан сайёҳларни ҳайратда қолдиради ва уларга турли ва завқли лаҳзаларни тақдим этади. Сизни диққатга сазовор жой билан танишишга таклиф қиламиз. Урмияда биз билан қолинг.
Бам Шаҳр номи билан машҳур бўлган “Шайх Тепе ўрмон боғи” 44 гектар майдонга эга бўлиб, Урмиянинг жануби-шарқида ва Мидия даврига оид қадимий Шайх Тепа тепалиги яқинида жойлашган бўлиб, шаҳарнинг гўзал манзарасини акс эттиради. Урмия шаҳрининг тўғри чеккасида қарағай ва сарв дарахтлари ва ям-яшил табиатнинг мавжудлиги уни бўш вақтларини ўтказиш учун қулай ҳудудга айлантирган. Ажойиб табиатдан ташқари, ушбу боғнинг ташриф буюрувчиларга тақдим этадиган гўзал манзараси ҳам унинг жозибали хусусиятларидан биридир. Болалар учун ўйин майдончаси, шунингдек, истироҳат боғи, кичик ҳайвонот боғи, катталар учун ресторан ва спорт иншоотлари каби қулайлик ва кўнгилочар масканларнинг мавжудлиги ушбу ўрмон боғининг жозибадорлигини оширади.
Қадимий Шайх тепалиги Ҳафт Тепа номи билан ҳам машҳур эканлигини билиш ўринлидир. Бундай номга сабаб шу тепаликда олиб борилган қазишмалар давомида қазиб олинган ашёлар бўлиб, бу антиқаларнинг ҳар бири еттита тарихий қатлам билан боғлиқ. Афсуски, бу тепалик шаҳарсозлик ва қурилиш ишлари туфайли деярли йўқ бўлиб кетган.
Урмия шаҳридан 15 километр шимолда “Таматман” номли қишлоқ бор. Таматман ғори Эрондаги энг қадимий инсон масканларидан бири бўлган Урмиянинг табиий ва тарихий диққатга сазовор жойларидан бири бўлиб, унинг тарихи қарийб 40 минг йил аввал бошланган. Археолог ва тарихчиларнинг фикрича, ҳар бир инсоннинг ҳаёти дастлаб тоғлар бағрида шаклланган. Бу ғорнинг кириш қисми учбурчакка ўхшайди. Унинг узунлиги тахминан 35 метрни ташкил қилади ва ичи қўл шаклида бўлиб, ташриф буюришга арзийди. Таматман ғоридаги ҳаво ёзда салқин, қишда эса ташқаридан иссиқроқ. Қишлоқнинг маҳаллий аҳолиси фойдаланадиган Тетман ғори ёнида булоқ ҳам бор. Урарту халқининг истеҳкомлари ва қабрлари қолдиқлари мавжудлиги ҳам ғор яқинидаги диққатга сазовор жойлардан биридир. Таматман ғори Урмияга саёҳат қилувчи сайёҳларнинг севимли масканларидан биридир.
Ғарбий Озарбайжоннинг энг машҳур сайёҳлик жойларидан Урмия кўлини қайд этишимиз мумкин. Бу кўл Эрондаги энг йирик кўллардан бири бўлиб, у сўнгги йилларда қуриб қолган ва сув сатҳи камайган.
Албатта, Урмия кўли қанчалик қуриб, инқирозга учрамасин, Ғарбий Озарбайжоннинг энг катта ботқоқли ҳудуди сифатида унинг беғубор ва гўзал манзараси, сайёҳларни чорловчи табиати бор. Қувонарлиси, мутасаддиларнинг кўмаги билан бу кўлнинг аҳволи яхшиланиб, кейинги йиллардагига нисбатан яхши ҳолатда бўлиб, айни пайтда минтақадаги муҳим табиий, иқтисодий ва туризм ҳодисаларидан бири саналади.
Ушбу кўл денгиз сатҳидан 1267 метр баландликда жойлашган бўлиб, унинг узунлиги тахминан 130 дан 140 километргача ва кенглиги 15 дан 50 километргача ўзгариб туради, ўртача чуқурлиги 50 дан 60 метргача баҳоланади.Урмия кўлининг суви ниҳоятда шўр бўлиб, сув танқислиги ва қурғоқчилик туфайли туз даражаси меъёрдан ошиб кетган ва бу кўлнинг музлаб қолмаслигига сабаб бўлган. Бу кўлнинг диққатга сазовор жойларидан бири - ундаги балчиқнинг шифобахш хусусиятлари. Шуниси қизиқки, Урмия кўли дунёдаги олтинчи йирик кўлдир. Бу кўлда қушларнинг 226 тури, судралиб юрувчилар ва амфибияларнинг 27 тури, сутемизувчиларнинг 24 тури яшайди. Шу сабабли, кўл Эрондаги сайёрамизнинг яшаш жойларидан бири ҳисобланади. Урмия кўлида ҳар йили фламинголар, лайлаклар, қушлар, пеликанлар ва ўрдаклар каби кўплаб қушлар яшайди.
Бу кўл Эроннинг энг муҳим қимматли манбаларидан бири бўлган ва биз кўп саъй-ҳаракатлар билан қурғоқчилик чегарасидан қутқариб, кундан-кунга яхши ҳолатда бўлишига умид қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу кўлда 102 та орол бор ва бу унинг жозибадорлигини оширади. Кабудан, Ашк, Спире, Арзу ва Ислом ороллари ўсимликлари ва ёввойи табиати хилма-хил бўлган бу ороллар қаторига киради.
Улуғ ва гўзал Урмия кўли қўшнисида “Мармишо кўли” номли яна бир номаълум кўл борлигини билиш ўринли. Мармишо кўлини кўриш учун Урмия шаҳрининг ғарбидан тахминан 45 км масофани босиб ўтишимиз керак. Йўл шу қадар гўзалки, ҳар бир сайёҳнинг кўзини ўзига тортади. Назлочай дарёси сувининг тўпланиши билан Мармишо кўли пайдо бўлди. Чиройли Назлочай дарёси ҳам атрофдаги тоғлардан бошланади ва ниҳоят жуда ажойиб ва яшил дарага етиб боради.
Мармишо кўлининг майдони 5 гектар, чуқурлиги 50 дан 60 метргача. Минтақа аҳолиси орасида унинг маҳаллий алабалığı машҳур бўлиб, кўплаб ўсимлик ва ҳайвонларнинг яшаш жойи ҳисобланади. Масалан, тол, эман, тоғ лоласи, қизилмия, ёввойи ирис, арча ва гонни каби дарахтларни кўришимиз мумкин. Сиз шуни билишингиз керакки, кўлнинг муҳити шунчалик тинчки, у балиқ овлаш учун энг яхши жой. Назлочай дарёси йўлида жойлашган Мармишо кўли ёнида гўзал шаршара ҳам бор ва у Мармишо шаршараси номи билан машҳур. Гарчи бу шаршара мавсумий бўлса-да ва кучли ёғингарчилик натижасида ҳосил бўлади лекин бу ҳудуднинг беғубор табиатининг гўзаллиги юз баробар ортади.
Вилоятнинг тоғли табиати ва водийда жойлашганлиги сабабли у ерга фақат иссиқ ва қулай фаслларда ташриф буюради. Бу ҳудудда қад ростлаган кўчманчилар ва илотларнинг чодирларини кўриш бу сафар давомида кўриш мумкин бўлган энг қизиқарли ва ажойиб манзаралардан биридир. Кўчманчиларнинг турмуш тарзи билан танишиш ҳар бир киши учун ўзига хос жозибага эга, шунинг учун бу гўзал кўл ва унинг атрофидаги табиат манзараларини зиёрат қилиш билан бирга, кўчманчилар ҳаёти билан танишиш бу ҳудудга саёҳатни унутилмас қилади.
Урмиядаги “Занбил тоғ минерал сув булоғи” ҳам Урмия кўли яқинида жойлашган. Бу жойнинг диққатга сазовор жойларидан бири айлана шаклида бўлган гўзал ҳовузга эга. Бу ҳовуз ҳам 25 см чуқурликда. Шунингдек, ушбу ҳовуз атрофидаги тошбўронлар унга гўзал шакл берган. Атрофга назар ташласак, бу масканда жойлашган бошқа булоқларни ҳам кўришимиз мумкин ва уларнинг ҳар бири ажойиб диққатга сазовор жой.
Урмиянинг “Ҳафт обод иссиқ булоғи” Урмия шаҳридан 45 км узоқликда ва Ҳафтобод деган қишлоқда жойлашган. Бу жойнинг диққатга сазовор жойларидан бири унинг атрофидаги жуда чиройли ён бағирларидир. Шунингдек, бу булоқ ёнида фаол бўлмаган вулқон мавжуд бўлиб, бу жойнинг гўзаллигини икки баравар оширади. Бу жой жуда сайёҳлик ва саёҳатчиларнинг кўпчилиги Урмияга саёҳат қилганлар ташриф буюришади. Бу иссиқ булоқ, айниқса, ёзнинг иссиқ кунларида кўплаб меҳмонлар ва сайёҳларни кутиб олади.
Урмиянинг энг кўп ташриф буюрадиган жойларидан бири Урмиянинг муҳим курортларидан бири саналган “Қосемлу водийси” бўлиб, бу ерга ҳар йили кўплаб сайёҳлар ташриф буюришади. Бу ерни зиёрат қилишнинг сабабларидан бири - табиат манзараси, боғ ва водийлар ичида кўплаб булоқларнинг мавжудлиги. Қосемлу водийсига ташриф буюриш учун энг яхши вақт баҳор ва ёздир.
