Эрон бўйлаб саёҳат (111)
Ассалому алайкум барча Эрон бўйлаб саёҳат кўрсатувлари тингловчилари ва мухлислари, азиз ҳамроҳлар, саёҳатимиз ва Занжон шаҳрига ташрифимиз давомида биз билан қолинг.
Занжоннинг кўплаб сайёҳлик масканлари орасида “Ҳусайния Аъзам масжиди” алоҳида ўрин тутади. Ҳусайния Аъзам Эроннинг Муҳаррам ойида энг муҳим диний туристик диққатга сазовор жойларидан бири бўлиб, 2017-йилда мамлакатнинг ўнинчи маънавий мероси сифатида рўйхатга олинган.
Ҳусайния Аъзам Занжон масжид ва тўртта нефдан иборат бўлиб, уларнинг ҳар бири ўз майдони ва жойлашувига кўра турлича қўлланилади. Масжид Ҳусайниянинг энг қадимий биноси бўлиб, ёши 400 йилдан ортиқ бўлиб, ҳозирда масжиднинг асосий ҳовлиси ва ва у кундалик дастурларнинг ўтказиладиган жой бўлиб хизмат қилмоқда. Занжондаги Ҳусайния Аъзам масжиди 12 000 квадрат метрдан ортиқ майдонга эга бўлиб, кўплаб маданий, диний, даволаш ва хизмат кўрсатиш объектлари ва жойлари, жумладан, кутубхона, турли мақбаралар, Дар аш-Шафа, Қарз ал-Ҳасания фонди ва бошқаларга эга. Бу зиёратгоҳни Ҳож Мирзо Муҳаммад Нақи ва Ҳож Мирзо Бобоий исмли икки киши бағишлаган. Бу масжид ислом оламида Минодан кейин иккинчи энг катта меҳробдир. Муҳаррам ойининг 8-куни Занжоннинг барча шаҳар ва қишлоқларидан келган барча мотам ҳайъатлари мана шу Ҳусайния ва масжидга мотам тутиш учун кирадилар. Бу вилоят ва ҳатто мамлакатнинг бошқа вилоятлари аҳолиси Муҳаррам ойининг саккизинчи куни (Тосуа кечаси) бу Ҳусайнияга ўз қурбонликларини берадилар. Ҳусайния Азад Занжон Эронда Имом Ҳусайн (а.с.)га шаҳиднинг укаси Ҳазрати Абул Фазл ал-Аббос (а.с.) хотираси ва ҳурматига бағишланган энг йирик мотам йиғилиши сифатида танилган ва шу куни Муҳаррам ойида Занжоннинг мотам тақвими “Юм ал-Абул Фазл ва Юм ал-Аббос”дир. Ҳусайния мотам тутувчиларнинг бу масжидда ва Ҳусайнияда йиғилиши алоҳида обрў-эътибор берилади.
Ҳурматли дўстлар, Занжонда бугунги кунда фойдаланишни ўзгартирган гўзал тарихий уйлар бор. Занжондаги Зулфиқорий қасри Қожарлар ҳукмронлиги охирида қурилган Занжон вилоятининг тарихий диққатга сазовор жойларидан биридир. Қайд этилган бино аристократик ва нуфузли Зулфиқорийлар оиласига тегишли эди. Занжон шаҳрининг эски марказида жойлашган бу тарихий бино бир қанча ички, ташқи ва маъмурий қисмлардан иборат бўлиб, ўтмишда Занжон ҳукмдорининг маъмурий жойи бўлган. Ҳозирда Маҳмуд Зулфиқорий биноси номи билан машҳур бўлган бу бинодан фақат ташқи бино бутунлигича қолган
Занжондаги Зулфиқорий саройининг меъморий услуби Европа готикасидаги бинолардан олинган. Албатта, бу бинода қадимги Эроннинг меъморий анъаналарини сақлаб қолиш ҳам кун тартибидан ўрин олган. Хадеви уйи ва Вазири уйи каби яна бир қанча тарихий уйлар мавжуд бўлиб, улар меъморчиликнинг ушбу услубига мослаштирилган. Зулфиқорий тарихий обидаси икки қаватли ва 1176 квадрат метр майдонда қурилган. Бинонинг биринчи қавати турар-жой бўлиб, маъмурий ва офис бўлими биринчи қаватда жойлашган эди. Қурилиш вақтида ушбу бино кириш эшиги, панжара, турар-жой ва маъмурий қисм ва ҳовлини ўз ичига олган. Уйнинг чиройли кириш эшиги бор эди, ундан бугунги кунгача ҳеч нарса қолмаган. Бинонинг пештоқи томсимон шаклда қилинган бўлиб, у Занжондаги том билан қопланган биноларнинг дастлабки намуналаридан бири ҳисобланади. Бинонинг марказий ядроси тепасида Колаҳ фаренги номи билан машҳур бўлган осмон нури жойлашган. Ушбу бинода ишлатиладиган безаклар тўпламига металл, ғишт, гипс, тош ва кафел безаклари киради ва энг кўп ишлатиладиган безаклар жанубий жабҳада кўринади. Ушбу жабҳада турли хил декоратив дизайнларга эга бўлган турли хил ғишт ишларини кўриш мумкин.
Ҳозирда Зулфиқорий қасри Занжоннинг археология ва тузлилар музейига айланган. Занжон музейи уч хил бўлимдан иборат: тарихдан олдинги, тарихий ва ислом тарихи. Бу қисмларда Занжон вилоятида топилган асарлар, жумладан, лой косалар, ун сақлаш идишлари, тилла кошинлар, мис идишлар сақланади.
Аммо Занжон музейининг энг муҳим қисми бу тахминан 20 йил аввал Шире Обод қишлоғидаги туз конидан фойдаланиш пайтида топилган Мардоне Намаки номли мумиялар сақланадиган бўлимдир. Ушбу топилмада бугунги кунда музейда сақланаётган бу жойда бешта туз одам дафн этилгани аниқланган. Сеҳер ободий минтақасидан топилган ушбу мумёлар 2350 йил олдинга тааллуқли. Бу мумиялар дунёда топилган энг муҳим ва қимматли объектлар ҳисобланади. Улардан учтаси Аҳамонийлар даврига, иккитаси сосонийлар даврига мансуб. Билиш ўринли бўладики, Зал Фақори Занжоннинг тарихий уйи 1995-йил 25-март куни Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатидадавлат рақами 1852 билан рўйхатга олинган.
Зулфиқори уйи яқинида, Дарайи музейи ва саройи (Деwан Стифа) Занжон шаҳри ва Сабзеҳ Майдон маҳалласининг тарихий контекстида жойлашган. Мулк биноси Қожар даврининг Вартан Хвансян, Пол Абкар ва Габриел Гуркян исмли учта арман архитектори инновациялари ва ижоди таъсири остида қурилган. Дарайи саройи дастлаб офис биноси сифатида ишлатилган, аммо бир мунча вақт ўтгач, у мулк идорасига айлантирилган ва ҳозирда музей сифатида жамоатчиликка очиқ.
Бу тарихий бино 2010-йилдан бошлаб Занжон анъанавий санъат ва ҳунармандчилик музейига айлантирилган. Ушбу музей экспонатлари орасида Қожарлар даврига оид барча турдаги ўйиб ишланган мис идишлар, ҳар хил турдаги пичоқ ва қиличлар, гиламчалар, чоруқ ва гобелен буюмлари мавжуд.
Ҳурматли фойдаланувчилар, Занжон вилоятида тарихий обидалардан ташқари турли ғорлар каби қизиқарли табиат ҳодисалари ҳам мавжуд. Биз Занжон вилоятидаги энг машҳур ғорлардан бири бўлган “Кателехор ғори”ни зиёрат қилишни мақсадга мувофиқ деб ҳисобладик. Кателехор ғори 155 км масофада жойлашган қуруқлик-сув ғори Занжонда ва Гармоб кичик шаҳарчасидан 5 км узоқликда жойлашган. Бу ғорнинг пайдо бўлиши юра даврига (яъни бундан 120 миллион йил аввал) боғлиқ. Ғорга кириш қисми 4000 м узунликдаги йўлак бўлиб, томи калта ва бир нечта кичик йўлаклардан иборат. Пастки коридорлардан кейин 950 метр кенгликдаги коридор иккита 50 метрлик шохлари билан давом этади ва тепаликни кесиб ўтиб, саркıт ва сталагмитлар билан қопланган кенг залга етиб боради. Устунлар залига бириктирилган кичик биллур залнинг ичида чуқурлиги 8 метр бўлган қудуқ бор, эҳтимол бу ғордан сув келадиган жойдир.
Ғорнинг баъзи жойларида темир оксиди бўлган лой ва тупроқни кўриш мумкин. Кателехор ғоридаги оҳакларнинг тозалиги юқори бўлиб, бу ғорнинг янада гўзал бўлишига сабаб бўлмоқда. Чунки оҳакларнинг тозалиги уларни шаффоф қилади ва бунинг натижасида ёруғлик чироқлардан ўтади. Бу ғор турли қисмларга эга ва бу қисмларнинг барчаси оҳактош материалларининг турли хил тўпланиши натижасидир, уларнинг ҳар бири ушбу номлар билан аталади. Улар орасида Бистун майдони, Чеҳл Сетун майдони, Панж Шир майдони, Ароус зали, Қандили туннелини қайд этишимиз мумкин. Ушбу ғорнинг ўзига хос хусусиятларидан бири бу ғорни ўз-ўзидан қўллаб-қувватлаган сталактит ва сталагмитларнинг қўшилиши натижасида пайдо бўлган улкан оҳактош устунларнинг мавжудлиги, яъни бу улкан устунлар томнинг қулаши оқибатидаги ғорнинг йўқ бўлишига тўсқинлик қилувчи таянч ролини ўйнайди. Ғор ўзининг шаклланишининг дастлабки босқичларида сув ғори бўлиб, сувнинг эриши натижасида баъзан катта массали тошлар асосий массадан ажралган. Шу тариқа бу ғорда бир неча қават ҳосил бўлиб, сув қуйи қаватларга кириб борган ва ғор амалда қуруқ ғорга айланган. Бу ғор атрофида жуда тиниқ сув булоқлари ва кўплаб табиий тешикларнинг мавжудлиги ҳам бу ғорнинг ўзига хос хусусиятларидандир.
Занжондан Маҳ Нишонгача бўлган йўлда Эроннинг “Олодағ тепаликлари” ёки “Рангли тоғлар” номли ноёб ҳодисаларидан бири бор. Балқис тоғи бу минтақанинг энг баланд чўққиси бўлиб, баландлиги 3300 метрни ташкил қилади. Мидияликлар ҳаётининг излари топилгач, бу ҳудуд “Маданшан” деб аталиб, вақт ўтиши билан “Маҳеншан”га ўзгартирилган. Бу ҳудуддаги тоғлар ўзининг гўзал ва ҳайратланарлилиги билан ранг-баранг тоғлар номи билан машҳур. Қизиғи шундаки, ўтмишда қишлоқ аёллари Наврўз байрамида уйларини бўяш учун шу тупроқлардан фойдаланганлар. Ой рангидаги тоғлар кўплаб сайёҳлик жойларига эга. Кўплаб дарёлар, булоқлар, боғлар, чучук сувли кўллар ва Пари кўли бу минтақанинг энг гўзал диққатга сазовор жойларидан биридир.
Ҳурматли ҳамроҳлар, бугунги дастуримиз сиз учун қизиқарли бўлди деган умиддамиз. Кейинги дастургача барчангизни Аллоҳга ҳавола қиламиз.
