Эрон бўйлаб саёҳат (126)
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат кўрсатувлар туркуми тингловчилари ва мухлислари. Ҳурматли ҳамроҳлар, саёҳатимизни давом эттириш ва Эроннинг турли вилоятлари билан танишиш чоғида сизларни Алборз вилоятига ташриф буюришга таклиф қиламиз.
Алборз вилояти 5833 квадрат километр майдонга эга, Теҳроннинг ғарбий қисмида ва Алборз тоғ тизмасининг жанубида жойлашган. Бу вилоят 2010-йилда Эрон Ислом Кенгаши вакилларининг розилиги билан расман ташкил этилган ва Караж шаҳри вилоят маркази сифатида кўриб чиқилган. Бу вилоят номи ушбу вилоят шимолидан ўтувчи Алборз тоғ тизмасидан олинган. Алборз вилоятининг маркази Караж Теҳрондан 20 километр шимоли-ғарбда жойлашган бўлиб, Эрон вилоят марказлари орасида кам учрайди.
Денгиз сатҳидан ўртача 1320 метр баландликдаги кенг Караж текислиги шимолда Мозандарон вилоятидан Алборз тоғлари билан ажралиб туради. Марказий Алборз тоғлари, Чолус водийси ва Караж дарёсининг шимолий минтақасида жойлашганлиги сабабли бу вилоят йилнинг совуқ фаслларида нам ва салқин ҳавога эга. Бу вилоятнинг пасттекисликлари ва баландликлари уч тоифага бўлинади: “Тоғли ерлар”, “Қия ерлар” ва “Текси текисликлар”. Шу тариқа, бу вилоятнинг иқлими шимолий ҳудудларида мўътадил ва бир оз совуқ, жанубий текисликларда эса мўътадил бўлади. Бу ҳудуднинг муҳим тоғлари қаторида Вентар ёки Асара тоғи, Сикно тоғи, Ҳафтхон тоғи ва Карчан тоғини қайд этишимиз мумкин. Бу вилоятда кўплаб дарёлар ҳам оқиб ўтади. Милоддан аввалги 7 минг йилликнинг биринчи ярмидан биринчи минг йилликнинг биринчи ярмигача бўлган тарихдан олдинги ва илк тарихий Эрон маданий ёдгорликлари мавжуд бўлган Ўзбеки тепалиги(Назаробод шаҳри) ҳудудидан олти минг йилдан кўпроқ вақтга оид қадимий ашёлар топилган. Ўзбекининг улкан ҳудуди 10 та қимматбаҳо қадимий тепаликни ўз ичига олади, улардан 6 таси сўнгги йилларда тадқиқотчилар ва археологлар томонидан ўрганилган. Бундан ташқари, вилоятнинг бошқа ҳудудларида ҳам бошқа қадимий осори-атиқалар топилгани бу ҳудудда қадимдан аҳоли яшаб келганидан далолат беради.
Имтиёзли иқлим шароити, унумдор тупроқ, ер усти ва ер ости сувларининг мос ва керакли сифати, айрим жойларда иккинчи ва учинчи етиштириш шароитларининг мавжудлиги, бутун мамлакатни етказиб бериш учун кўчатзорларнинг мавжудлиги ва айниқса, Алборз вилояти қишлоқ хўжалигида чиқинди сувларни тозалаш ва қайта ишлаш имконияти Қишлоқ хўжалиги соҳасида Эроннинг қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқариш бўйича энг муҳим вилоятларидан бири ҳисобланади. Алборз вилоятида кўплаб янги иш ўринлари яратиш соҳалари, жумладан, қайта ишлаш ва озиқ-овқат саноатини кенгайтириш, экинларни ривожлантириш ва кенгайтиришга инвестицияларнинг мавжудлиги Кланкҳанеи аеропорт ва шунга ўхшашлар мавжудлиги билан экспортни ривожлантириш имконияти мавжуд. Алборз вилоятидаги бошқа фаол саноат тармоқлари орасида озиқ-овқат, тўқимачилик, тери, селлюлоза ва қишлоқ хўжалиги саноати бор. Тоғ-кон саноати соҳасида оҳактош ва гипс конлари, қурилиш конлари, мис, кўмир, туз, кремний ва қум конларининг мавжудлиги ушбу вилоятнинг аҳамиятини оширди. Бироқ вилоят меҳнаткашларининг аксарияти мос равишда хизмат кўрсатиш, саноат ва қишлоқ хўжалиги соҳаларида банд.
Ушбу вилоятнинг туристик диққатга сазовор жойларига ташриф буюриш учун Караж тумани ва унинг маркази Караж шаҳри ҳақида кўпроқ маълумотга эга бўлиш мақсадга мувофиқдир. Караж шаҳри Алборз марказининг жанубий чеккаси ва Дашт Кавирнинг ғарбий чеккаси ўртасида жойлашган. Иқлим таснифи нуқтаи назаридан, Караж шаҳри иссиқ иқлимли ва марказий платода жойлашган. Бу иқлимнинг хусусиятларидан бири паст нисбий намлик ва ҳаво ҳарорати ўзгаришининг юқори диапазони ҳисобланади. Ўз иқлимига кўра вилоятнинг баландликлари учта тоғли раёнга / марказий текислик ва жанубий текисликка (текислик ерларига) бўлинади.
Тоғли ҳудуд шарқда Хесор, Билқон, шимолда Бижекуҳ, Сиёҳ Калан, Оташгоҳ ва Варзан тоғларини ўз ичига олади. Денгиз сатҳидан 1140 дан 2230 метргача бўлган бу тоғлар одатда қор билан қопланган. Марказий текисликнинг баландлиги денгиз сатҳидан 1200 дан 1400 метргача. Караж шаҳри ва унинг таъсир доирасининг аксарият турар жойлари шу қисмда жойлашган.
Караж дарёси Алборз тоғининг жанубий томонидан ва Теҳрондан 40 км ғарбда Хорсангкуҳ сув ҳавзасидан бошланади. Бу дарёнинг узунлиги 220 км ва шу дарёда - Чолус йўли ёнида - катта Амир Кабир тўғони қурилган бўлиб, у Теҳрон шаҳрини ичимлик сувининг муҳим қисмини таъминлашдан ташқари, 75 минг гектар қишлоқ хўжалигини суғоради. Тўғон атрофида ва Караж дарёси қирғоғида гўзал сайргоҳлар бор. Қишлоқ хўжалиги фаолиятига келсак, вилоятда буғдой, арпа, дуккакли экинлар, сабзавот, пахта, қанд лавлаги ва ем-хашак каби маҳсулотлар етиштирилади, Караж шаҳрида экинчиликнинг асосий усули суғоришга асосланган. Караж шаҳри Эрон йўлларининг алоқа тармоғи йўлида жойлашганлиги билан алоҳида аҳамиятга эга. Эроннинг ғарбий ва шарқини боғловчи транзит йўли сифатида алоҳида аҳамиятга эга бўлган Теҳрон-Қазвин йўлининг эркин ўтиши ва бу шаҳар орқали Теҳрон-Табриз темир йўлининг ўтиши унинг аҳамиятини оширди. Караж шаҳри, шаҳарнинг марказий ядроси сифатида, шаҳар марказлари ва кичик қишлоқлар ва аҳоли пунктлари ўртасидаги йирик савдо ва айирбошлаш фаолияти марказидир. Бу шаҳар орқали вилоятга деҳқончилик ва чорвачилик маҳсулотлари ҳам тарқатилади. Қишлоқ хўжалиги ва саноат фаолияти ҳамда Теҳронга яқинлиги туфайли Караж шаҳри Эрондаги бу шаҳардан кейин муҳожирлар учун энг йирик шаҳар ҳисобланади.
Караж шаҳрининг тарихига келсак, ёзма манбалар жуда чекланган. Тарих давомида Караж замини шимолда Каспий денгизи соҳилидаги учта марказга, ғарбда Қазвин заминига ва шарқда Рейга яқин бўлганлиги сабабли кўплаб тараққиёт ва воқеаларга гувоҳ бўлган ва ҳеч шубҳасиз турли хил оқимлар Караж ўлкаси ва унинг аҳолисига таъсир кўрсатган. Алборз тоғлари тизмаси қулай иқлими, оқар дарёлари ва хавфсиз бошпаналари туфайли ҳар доим турли қабила ва гуруҳларнинг вақтинча ва доимий яшаш жойи бўлиб келган. Тарихий ҳужжатлар ва манбаларга кўра, бу заминда исломдан олдинги даврда ҳам аҳоли яшаган. Караж шаҳрининг чеккасида жойлашган Аг Тепа ва Мардободнинг қадимий тепаликлари, Шоҳ Деж қалъаси, Дўхтар қалъаси, Калак қалъаси, Сенг Қосил қалъаси каби ибодатхоналар ва қалъалар қолдиқлари ва Караж-Чолус йўлидаги мустаҳкам қалъалар каби ёдгорликлар, шунингдек, Караж жанубидаги Тахт Ростам, Тахт Кайковис каби обидалар ва бошқа тарихий ва қадимий ёдгорликлар буни тасдиқлайди.
Тарихий манбалар ва далилларга кўра, мўғулларнинг Рей шаҳрига ҳужуми олдидан карвонлар Сеғзобод ва Шаҳриор тарафидан ўтган бўлса, Мўғуллар ҳукмронлиги даврида Рейдан кўра иккинчи йўл – Қазвин-Караж афзал кўрилган. Караж йўли четидаги карвонсаройлар, кўприклар, қалъалар каби қолдиқлар шундан далолат беради. Айтишларича, Чингизнинг набираси Халакухон бу ердан ўтиб Аламутдаги исмоилийлар куч базасини вайрон қилган. Караж шаҳрига кираверишдаги Сафавийлар кўприги тарихини ўрганиш орқали ҳозирги кўприк Сафавийлар даврида Сафавийлардан олдинги даврдаги эски кўприк қолдиқлари устига қурилганлиги эҳтимоли кучаяди. Сафавийлар даврида қурилган бошқа бинолар қаторида Имомзода Ҳасан Караж биносини ҳам қайд этишимиз мумкин. Оға Муҳаммадхон Қожар ҳижрий 1210 (1831) йили Теҳронни Эрон пойтахти деб эълон қилгач, Караж пойтахтга яқинлиги туфайли янада обод ва аҳамиятли бўлиб қолди.
Ҳурматли дўстлар, дастур тугаши билан сизни Караж шаҳри ҳақида кўпроқ маълумотга эга бўлиш учун навбатдаги дастуримизга қўшилишга таклиф қиламиз.
