Эрон иқтисодиётида билимга асосланган ишлаб чиқаришнинг ўрни, аҳамияти ва натижалари (9)
-
Эрон иқтисодиётида билимга асосланган ишлаб чиқаришнинг ўрни, аҳамияти ва натижалари (9)
Инқилоб муаззам раҳбари 1401 йил шиорини "ишлаб чиқариш, билимга асосланиш, иш ўринлари ташкил этиш" деб номлади. Шу муносабат билан йил шиорига асосланган дастурлар тайёрланиб, сизларга тақдим этилмоқда. Ушбу тўпламнинг давомида ахборот технологияларининг билимга асосланган иқтисодиётдаги аҳамияти батафсилроқ кўриб чиқилади.
Жаҳон иқтисодиёти бир неча ўн йиллар давомида билимлар даврига кирди ва билимга асосланган иқтисодиёт турли мамлакатларда иқтисодий ўсишнинг асосий йўналишига айланди. Бу даврнинг инсоният жамияти цивилизациясининг олдинги даврларидан ўзига хос ва фарқловчи хусусияти маълумотлар, ахборот, билимлар, янги алоқа ва ахборот технологиялари, компютерлар ва Интернетнинг ишлаб чиқариш ва инсоният турмуш тарзидаги асосий роли ва мавқеидир. Жисмоний меҳнат ва ҳатто машиналар ва автоматлаштиришнинг кучи, тез ўсиб бораётган ахборот, билим ва ақлли технологиялар фойдасига орқага чекинди ва махсус билим ва ахборот бу даврда ишлаб чиқариш ва иқтисодиётнинг энг муҳим омили ва таркибий қисмига айланди. Шу сабабли, бу аср ахборот асри, билим асри, рақамли аср ва билимга асосланган ва рақамли жамиятлар, шаҳарлар ва иқтисодиётлар асри деб номланди.
Жаҳон банки таърифига кўра, билимга асосланган иқтисодиётнинг ривожланишини тўртта устун (таълим ва кадрлар, иқтисодий ва институционал тизимлар, инновацион тизим ва ахборот-коммуникация технологиялари) бўйича баҳолаш мумкин. Шунингдек, Жаҳон банки таърифига кўра, ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) билимга асосланган иқтисодиётнинг асосий таркибий қисмларидан бири бўлиб, иқтисодий ўсишнинг зарурий шартидир.
Кўпгина маълумотларга кўра, ахборот-коммуникация технологиялари соҳасидаги компаниялар билимга асосланган компаниялар орасида энг катта улушга эга. Ахборот-коммуникация технологиялари соҳасида билимга асосланган компаниялар сонининг бошқа соҳаларга қараганда кўпроқ бўлишининг сабабларидан бири сўнгги йилларда ахборот-коммуникация технологиялари (АКТ) соҳаси инфратузилмасининг ўсиши, шунингдек, ушбу турдаги технологиянинг глобал ўсиш тенденцияси.
Ахборот-коммуникация технологиялари ўзининг турли хусусиятлари ва имкониятлари билан турли мамлакатларда, жумладан, Эронда иш ўринлари яратиш соҳасида сезиларли таъсир кўрсата олди. Ахборот ва алоқа бандлик яратиш соҳасидаги ҳар қандай фаолиятнинг иккита зарур қанотидир.
Эронда ахборот технологияларига эътибор бериш ҳам кўп йиллар аввал бошланган ва инқилоб раҳбари томонидан доимо таъкидлаб келинган. Ислом инқилоби раҳбари 16-сентябр куни ахборот технологияларининг аҳамиятига ишора қилиб, эслатдилар:"Давлат режалаштириш ва қўллаб-қувватлаш, айниқса вице-президентнинг фан ва технология идораси, алоқа технологиялари билан боғлиқ бўлган тармоқларни кенгайтириш учун жуда зарур ва бу соҳаларни билимга асосланган компаниялар орқали кенгайтириш, иш ўринларини яратиш ва мамлакат иқтисодиётини ривожлантиришга юқори таъсир кўрсатади".
2025 йилги мақсадлар стратегияси ҳужжатида ялпи миллий маҳсулотнинг 50 фоизи технология ва билимга асосланган бизнес соҳасида амалга оширилиши кераклиги аниқ кўрсатилган. Шамсий 1401 йилги шиорда инқилоб раҳбари билимга асосланган иқтисодиётни таъкидлади ва бу мақсадга эришишда ахборот технологияларининг ўрни катталигига урғу берди. Бу ҳақда Алоқа ва ахборот технологиялари вазири Исо Зарепур маълум қилди:Йил шиорини рўёбга чиқаришда бугунги кунда мамлакатимизнинг барча ҳудудларини ривожлантириш инфратузилмаси ва бошқа технологияларнинг ҳаракатлантирувчи двигателига айланган рақамли иқтисодиёт, шунингдек, ахборот-коммуникация технологиялари соҳаси зиммасига катта масъулият юкланади.
Ўтган йилларда Эронда ахборот технологиялари ва дастурий таъминот саноатининг ўсиши сезиларли бўлди. Технологиянинг ривожланиши билан технология одамлар ҳаётида алоҳида ўрин тутди, шунинг учун бугунги кунда иқтисодий фаолиятнинг муҳим воситаларидан бири ахборот-коммуникация технологиялари ёки қисқача АКТ ҳисобланади. Бу ахборот технологияларини иқтисодий ўсиш омилига айлантирди. Шу аҳамияти туфайли 22-июл Эрон тақвимида Ахборот технологиялари куни деб номланди.
Ахборот технологияларининг муҳимлиги сабабларидан бири унинг бандликка таъсиридир. Билимга асосланган бандлик ахборот технологиялари соҳасида энг муҳим нуқта бўлиши мумкин. Чунки бу соҳада умумий саводхонлик даражасининг ошиши ҳисобига ахборот технологиялари соҳасида бандликни таъминлаш мумкин ва бандликни ривожлантириш омили сифатида яратилиши мумкин. Шундай қилиб, бу муаммоларга қарамай, иқтисодиёт ташқи таҳдидларга янада мустаҳкамроқ қаршилик кўрсатишда давом эта олади. Бундан ташқари, ахборот технологияларидан фойдаланиш ишлаб чиқариш таннархини пасайтириш, маҳсулдорликни ошириш, маҳсулот ва хизматлар сифатини ошириш билан бир қаторда жамиятда талабнинг ўсиши учун шароит яратиши мумкин. Тижорат соҳасидаги катта эксперт Нозанин Шайх Сарафнинг фикрича, ахборот технологияларидан фойдаланиш бизнесни ташкил этиш тезлиги ва мотивациясини оширишдан ташқари, техник ва муҳандислик хизматларини экспорт қилиш ёки ҳатто янги бозорларга киришни осонлаштириш орқали товарларни экспорт қилиш учун шароит яратади.
Инқилоб раҳбари ахборот технологиялари соҳасига алоҳида урғу берганига қарамай, Эроннинг ахборот технологияларидан фойдаланиши билан илғор мамлакатларнинг ундан фойдаланиши ўртасида ҳамон катта тафовут мавжуд. Иран Телеcоммуниcатион Cомпанй бош директори Мажид Султаний, Зоҳидонда оптик толани ривожлантириш учун ҳаракатнинг очилиш маросимида ахборот-коммуникация технологиялари шамсий 1401 йил шиорини амалга ошириш ва иш ўринлари яратишда жуда самарали бўлиши мумкинлигини айтди. Дарҳақиқат, фан-техника тараққиёти иқтисодиётнинг юксалишига олиб келади ва мамлакат иқтисодий юксалишига бевосита таъсир қилади. У қўшимча қилди:Ахборот-коммуникация технологияларининг Эрон иқтисодиёти ва ялпи миллий маҳсулотидаги улуши қарийб бир фоиздан паст бўлса, айрим мамлакатларда бу улуш етти фоиздан, баъзан эса 10 фоиздан ошади. Иран Телеcоммуниcатион Cомпанй бош директори: “Рақамли иқтисодиётнинг Эрон ялпи ички маҳсулотидаги улуши 2016 йилдан 2020 йилгача 3,8 фоиздан 6,9 фоизга ошди, шу билан бирга жаҳондаги ўртача кўрсаткич 22,5 фоизни ташкил этади. Шу боис рақамли иқтисодиёт ўсишидаги улушимиз тезроқ ўсиши керак, чунки дунёдан анча орқада.
Эроннинг ахборот технологиялари соҳасидаги бу ҳолатини ҳисобга олсак, шунингдек, Эрон Ислом Жумҳурияти асосан моҳир кадрларни етиштирувчи давлат эканлигини ва бу соҳада дунёнинг етакчи давлатлари қаторида саналишини ҳисобга олсак, шуни айтиш мумкинки, ахборот соҳасида сармоя технология мамлакатнинг иқтисодий муаммоларининг муҳим қисмини ҳал қилиши ёки камайтириши мумкин.
Бу дастур тугаши билан кейинги дастургача барчангизни Аллоҳ таолонинг ихтиёрига топшираман. Хайр.
