Бин Салмон спорт сармояларининг яширин тарафи

Ким Муҳаммад бин Салмон ҳокимиятни қўлга киритганидан кейин Саудия Арабистони ҳақидаги хабарларни кузатиб борса, бу давлатнинг ёндашувлари ва сиёсатида катта зиддиятга дуч келади.

Бу соҳадаги яққол мисоллардан бири шундаки, бин Салмон бир томондан НЕОМ каби улкан лойиҳаларни амалга ошириб, Саудия Арабистонининг замонавий деб аталмиш қиёфасини кўрсатмоқчи ва жамоатчилик фикрида у давлат ҳақида қабилавий ва анъанавий мамлакат сифатида шаклланган қиёфасини ўзгартирмоқчи. Бироқ, бошқа томондан, у қатъий ёпиқ сиёсий муҳитга амал қилади ва инсон ҳуқуқларини бузувчи ҳар қандай ҳаракатни тўхтатмайди.

Спорт ҳам бин Салмон бу мамлакатда инсон ҳуқуқларининг кенг миқёсда бузилиши ҳақида жамоатчилик фикрини бузиб кўрсатиш учун қўллаган тактикалардан биридир. Аслида Саудия Арабистонининг Бин Салмон давридаги спорт соҳасига катта сармоя киритишининг парда ортидаги қиёфасини бу йўналишда кўриб чиқишимиз мумкин. Миддле Эаст Монитор нашри хабарига кўра, 2022-йилда “ЛИВ Голф” турнири ўтказилгач ва португалиялик суперюлдуз Криштиану Роналду Ар-Риёднинг “Ал-Наср” клуби билан шартнома тузгач, Саудия Арабистони "Wорлд Wрестлинг Энтертаинмент" компаниясини сотиб олиш чораларини кўргани айтилмоқда.

Шунингдек, ушбу мамлакатнинг энг машҳур футбол клуби ҳисобланган Саудиянинг “Ал Ҳилол” клуби аргентиналик суперюлдуз Лионел Мессини катта миқдордаги маблағга сотиб олмоқчи экани хабар қилинган. Саудия режими ҳам бир неча йил давомида Испания Суперкубогини ўтказиш ҳуқуқини қўлга киритди. Саудия Арабистони Греция ва Мисрга футбол бўйича 2030-йилги жаҳон чемпионатини биргаликда ўтказиш бўйича таклиф билан чиқди.

2021-йилда Саудия Арабистони яна ушбу Англияда футболнинг энг юқори савиясида фаолият юритаётган Англиянинг “Нюкасл” профессионал клуби акцияларининг бир қисмини сотиб олди ва ўша йили “Формула-1” Гран-присини ўтказди.

Шубҳасиз, Саудия Арабистонининг спорт соҳасига киритган сармоясининг асосий қисми 2022 йилги Доҳа жаҳон чемпионати ўйинларини муваффақиятли ўтказишга ва янги муваффақиятга эришишга муваффақ бўлган Қатарга худди шундай сармоя киритилишига жавобан амалга оширилмоқда. Бинобарин, Саудия Арабистони ва шахсан бин Салмоннинг спорт майдонларидаги ҳаракатлари Доҳадаги жаҳон чемпионати ўйинларидан сўнг анча кучайгани ва Роналд ва Месси каби машҳур спорт арбоблари билан йирик шартномалар имзоланиши ҳам шу босқичдан кейин содир бўлгани аниқ.

Аммо Қатар спорт соҳасида муваффақиятга эришган бўлса, бу, биринчи навбатда, ички сиёсатда инсон ҳуқуқларининг кенг ролига эга эмаслиги ва бир вақтнинг ўзида сиёсий ва иқтисодий ислоҳотларни илгари суриш учун ҳаракат қилгани учундир. Иккинчидан, минтақавий ўзгаришлар соҳасида у яна мувозанатли сиёсат олиб борди ва қаршилик ҳаракати ва “Мусулмон биродарлар” каби ҳукмрон минтақавий оқимларга қарши қўймади.

Бинобарин, Бин Салмон Саудия Арабистонини Муҳаммад Ризо Шоҳ Эронни қўйган йўлга солиб қўйганга ўхшайди. Айрим сиёсий экспертларнинг фикрича, иқтисодий тараққиётнинг сиёсий тараққиётдан ажралиб туриши Эронда инқилобга сабаб бўлган омиллардан бири бўлган.

Шунинг учун Саудия Арабистонида мавжуд тенденциянинг давом этиши сиёсий ривожланиш ва иқтисодий ривожланиш ўртасидаги тафовутнинг кучайишига олиб келади ва Саудия Арабистонини ички қийинчиликларга дучор қилади.

 Европа-Саудия инсон ҳуқуқлари ташкилоти ҳисоботига кўра, Саудия Арабистони сўнгги ўн йил ичида қатл қилиш рекордини қайд этган ва бу 2013-йилдан 2022-йил октябригача 1100 кишини қатл этган, улардан 990 дан ортиғи 2015-йил бошидан Саудия Арабистони қироли ҳисобланган  Салмон Бин Абдулазиз даврида қатл этилган.

Саудия Арабистони яқинда ўнлаб маҳбусларга нисбатан узоқ ва қаттиқ ҳукмлар чиқарган. Шундай қилиб, уларнинг баъзилари бир неча йиллик қамоқ жазосига, баъзилари эса ўлим жазосига ҳукм қилинмоқда.

Исталган дақиқада якуний ҳукм чиқарилишини ва қатл этилишини кутаётган маҳбуслар ҳам бор. Шунинг учун айтиш мумкинки, Бин Салмон мамлакатда инсон ҳуқуқларининг поймол этилиши ва хорижда Яманга бўлган тажовуз масаласини қайта кўриб чиқмагунча, спорт лойиҳалари ёки Неом каби йирик лойиҳаларга катта сармоя киритилиши бу мамлакатга барқарор ривожланиш олиб келмайди ва фақат ички қарама-қаршиликлар ва бўлинишларни кенгайтиради.