Россиянинг янги ташқи сиёсат доктринасига умумий нигоҳ
Россия президенти Владимир Путин Россия ташқи сиёсатининг янги доктринасини тасдиқлади ва бу борадаги фармонни имзолади. Путин Россия Хавфсизлик кенгашининг доимий аъзолари билан учрашувда шундай деди:Халқаро ҳаётдаги туб ўзгаришлар бизни стратегик режалаштиришнинг асосий ҳужжатларини, жумладан, дипломатик фаолиятнинг асослари, вазифалари ва устувор йўналишларини белгилаб берувчи Россия ташқи сиёсати доктринасини жиддий қайта кўриб чиқишга мажбур қилди.
Россиянинг янги ташқи сиёсати доктринаси ҳужжати турли бандларни ўз ичига олади, улардан энг муҳимлари санаб ўтилади. Аввало, бу ёқори даражали ҳужжатда Россия ўзини Ғарбнинг душмани деб ҳисобламаслиги ва Ғарбга нисбатан ўзини яккалаб қўймаслиги; ва унга нисбатан душманлик ниятлари йўқлиги ишора қилинган.
Бу Америка бошчилигидаги Ғарбнинг Россияни Ғарбга йўналтирилган халқаро тузумнинг душмани ва Ғарбга қарши кучли мақсадларга эга сифатида таништирган Россияга қарши ташвиқоти ва психологик урушига нисбатан мантиқан тўғри келади.
Айниқса, Украина уруши бошланганидан сўнг, Вашингтон ва бошқа Ғарб давлатлари доимий равишда Россияни тажовузкор давлат сифатида кўрсатишга уринмоқдалар, шу билан бирга, бу урушдан олдин Москва Ғарб ва НАТОни Шарққа қараб кенгайтириш учун доимий саъй-ҳаракатлари, хусусан, Украинани ушбу ҳарбий ташкилотга аъзолиги Россия миллий хавфсизлигининг қизил чизиғини кесиб ўтаётгани ҳақида огоҳлантирган эди. Шунинг учун юқори мартабали россиялик амалдорлар нуқтаи назаридан, улар махсус ҳарбий операция деб атаган Украинага ҳарбий ҳужум аслида Ғарбнинг кенгайиш сиёсатини олдини олиш ва Россиянинг миллий хавфсизлиги ва мавжудлигини хавф остига қўйишга тўсқинлик қилишга ҳаракат қилишдир.
Ушбу ҳужжатда кўтарилган яна бир масала, Россия қуролли кучларини ўзига ва иттифоқдошларига қарши ҳужумларни қайтариш ва олдини олиш учун қўллаши мумкин. Бунга Россиянинг Украинадаги ҳарбий ҳаракатлари ва бундан олдин Коллектив Хавфсизлик Шартномаси Ташкилоти кучлари шаклида Қозоғистонга ҳарбий аралашуви ҳам мисол бўлаяпти.
Россиянинг янги ташқи сиёсат доктринасидаги яна бир муҳим масала - бу Россиянинг дунё иқтисодиётидаги ўз мавқеини суиистеъмол қилиши мумкин бўлган дўстона муносабатда бўлмаган мамлакатларнинг имкониятларини камайтиришга ёрдам беришига аниқлик киритишдир. Бу масала Россиянинг Хитой ва бошқа БРИКСга аъзо давлатлар билан биргаликда глобал иқтисодиёт, савдо ва молияни янги воқеликлар асосида қайта белгилаш бўйича доимий саъй-ҳаракатлари, айниқса, бир томондан ривожланаётган мамлакатлар иқтисодиётининг ўсиш сурьатлари ортиб бораётгани ва бошқа тарафдан Америка ўзининг гегемон сиёсати ва мақсадларини илгари суриш учун асосий халқаро валюта сифатида долларнинг устун мавқеини суиистеьмол қилиши орқали давлатларга санксиялар қўйиш ва уларга босим ўтказиши фонида маьно касб этади.
Россиянинг янги ташқи сиёсат ҳужжатидаги тўртинчи масала – Россиянинг бошқа давлатларга муносабати уларнинг конструктив, нейтрал ёки дўстона сиёсати билан белгиланишига ойдинлик киритиш. Бу шуни англатадики, Москва бошқа давлатларга нисбатан сиёсати ва ёндашувини белгилаш ва амалга оширишда улар ўзини қандай тутишига қараб ҳаракат қилади.
Шу муносабат билан 2022-йилда Ғарб блоки давлатлари ва Россияга қарши Ғарб сиёсатига аралашган бошқа баъзи давлатларни ўз ичига олган “дўстона бўлмаган давлатлар” тушунчаси шаклида Москва бу давлатлар билан муносабат ва алоқаларини қисқартирди ва Нефт ва газни сотиш соҳасидаги имтиёзли имтиёзлар ва ушбу тоифадаги мамлакатларга экспорт қилинадиган бошқа маҳсулотлардан ҳам воз кечди ва ушбу мамлакатлар билан муносабатларини қайта белгилаб олди.
Россиянинг янги ташқи сиёсатидаги яна бир муҳим масала шундаки, Американинг дунёдаги ҳукмронлиги оқибатларини бартараф этиш ва гегемон амбициялардан воз кечиш учун шарт-шароит яратиш устувор вазифа бўлиши таъкидланган.
Шу муносабат билан Москва Американи ўз хавфсизлиги ва халқаро тинчлик учун хавфнинг асосий манбаи деб билади.
Россия ташқи ишлар вазири Сергей Лавров шундай деди:Россия ташқи сиёсатининг янги доктринаси носимметрик ёки ассиметрик реакция чораларини қўллаш имконини беради, бу маънода Америка дунёда русларга қарши ёндашувнинг ташаббускори ва асосий двигатели деб аталади.
Москва бир неча бор ўзини глобал полиция кучи сифатида тасаввур қиладиган ва дунёнинг турли бурчакларига, жумладан, Украинадаги урушга аралашиш орқали бир томонлама мақсадларини илгари суришга уринаётган Қўшма Штатлар бошчилигидаги Ғарбнинг бир томонлама сиёсатидан хавотир билдирган ва бу ёндашувни ўзгартиришни сўраган.
Шунингдек, ушбу ҳужжатда Россия Ғарб томонидан қарама-қаршилик бефойдалигини тушунишга ва тенг ҳуқуқли ҳамкорликка қайтишга умид билдириши қайд этилган. Энди маълум бўлдики, НАТОга аъзо бўлган Европа давлатлари ҳам АҚШ билан бир хил йўналишда Россия билан қарама-қаршиликка киришган, Россия эса Ғарб билан мулоқот қилишни истайди ва у бу кураш давом этишини истамайди.
