Pars Today

Ислом инқилоби муаззам раҳбари Оятуллоҳ Хоманаий 15-апрел, сешанба куни (4-апрел) Эрон Ислом Республикаси расмийлари ва мулозимлари билан учрашувда бир қанча масалаларни кўтариб, тушунтирдилар. Айрим давлатлар бир-бирининг миллий валюталари ёки бошқа валюталар билан савдо қилишлари натижасида АҚШ доллари курсининг заифлашуви ана шундай масалалардан биридир.

Инқилобнинг раҳбари бу масалага ишора қилиб ва ​​бошқа бир қатор омилларга ишора қилиб шундай дедилар:Шунинг учун исломий тузум душманларининг бошида турган Америка заифлашмоқда.

Америка заифлигининг яна бир кўриниши долларнинг асосий глобал валюта сифатида кучсизланишидир. Доллар ҳамон дунёдаги энг йирик заҳира валютаси бўлса-да, АҚШнинг уни молиявий қурол сифатида қўллаши кўплаб мамлакатларнинг сармояларини муқобил валюталарга диверсификация қилиш ҳаракатини тезлаштирди. Эндиликда Вашингтоннинг бошқа давлатларга босим ўтказиш мақсадида доллардан инструментал фойдаланиши, шунингдек, Қўшма Штатлар ўзига рақиб ва ​​қарама-қарши давлатларга нисбатан қўллаётган санкциялар кучайиб бораётгани сабабли улар молиявий ва тижорат операцияларида миллий валюталардан фойдаланишга ўтишди. Бу мамлакатларнинг бошида Хитой, Россия, ҳозир Ҳиндистон, Бразилия, Малайзия, Туркия, Венесуела ва Эрон каби давлатлар ҳам худди шундай тартибни қўллашмоқда. Евроосиё иқтисодий иттифоқига аъзо давлатлар ҳам ўзларининг барча молиявий ва тижорат операцияларидан АҚШ долларини четлаштиришга келишиб олдилар. Айниқса, ўтган йили Украинада уруш бошланганидан сўнг Қўшма Штатларнинг  Россияга қарши санксиялари туфайли баъзи мамлакатларнинг долларга қарамлигини камайтириш ҳаракати тезлашди. Айни пайтда Россияни санксиялашда иштирок этишни истамаган Хитой, Ҳиндистон ва Туркия каби давлатлар Москва билан операцияларда миллий валюталардан фойдаланиш ёндашувини қўлладилар.

Эрон Ислом Республикасида оралиқ валютани йўқ қилиш ва доллар ҳукмронлигига барҳам бериш, бошқача айтганда, АҚШнинг халқаро савдо ўзаро муносабатларидаги ҳукмронлигига барҳам бериш масаласи биринчи марта бешинчи ривожланиш режасининг умумий сиёсатида кўтарилган эди. 2007 йилда эълон қилинган ушбу сиёсатнинг 41-бандида шундай дейилган:"Ҳукмрон пул тизимига қарамликни камайтириш мақсадида минтақавий ва исломий ва дўст давлатлар ёрдамида мустақил пул, банк ва суғурта тизимини яратишга кўмаклашиш".

Дарҳақиқат, ҳозирда асосан Ғарб ва Америка молия-валюта институтлари назоратида бўлган ҳукмрон молия ва пул тизимига боғлиқликни камайтиришга фақат долларга қарамликни камайтириш орқали эришилади. Бошқа мамлакатларни ғарбий пул ва молия тизимига, хусусан Америкага қарам қиладиган нарса доллардан фойдаланишдир. Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, бирор мамлакат ўз бизнеси учун бошқа валютадан (воситачи валюта) фойдаланмоқчи бўлса, у ўша давлатнинг молиявий тизимига муҳтож. Бу эҳтиёж кучайиб борса, у қарамликка айланади ва ҳукмрон мамлакатларнинг мақсадларига эришиш учун босим ўтказиш учун мос платформа бўлади.

Давлатлар ўртасидаги жаҳон савдо-иқтисодий муносабатларида доллар қанча кўп фойдаланилса, жаҳон банклари Америка молия тизими билан шунчалик кўп ўзаро алоқада бўлиши керак бўлади. Натижада, Америка пулдан қурол сифатида қўллаш қобилиятига эга бўлади. Бошқа томондан, долларга бўлган талаб ва ундан фойдаланишнинг камайиши билан Қўшма Штатларнинг кўринадиган пул ҳокимияти ҳам глобал миқёсда пасаяди.

Ҳазрати Оятуллоҳ Хоманаий 2023-йил 5-апрел куни тизим амалдорлари билан бўлган учрашувда бу ҳақда шундай деганлар: Дарҳақиқат, мамлакатимизнинг балоларидан бири иқтисодиётимизнинг турли тармоқларининг долларга боғлиқлиги масаласидир... Баъзи давлатлар доллардан воз кечдилар ва бошқа воситалар орқали ўз операцияларини амалга оширишяпти. Улар ҳатто уларни Сwифтдан олиб ташлашди, улар Сwифт билан ҳам алоқаларини узишди - улар ҳам алоқаларни узишган эди, булар ҳам алоқаларни узишди - уларнинг аҳволи яхшиланди; Ҳозир аҳволи яхшиланган давлатлар бор.

Ислом Инқилоби раҳбари аллақачон Эроннинг тижорат ва иқтисодий операцияларини долларсизлаштириш зарурлигини таъкидлаган эдилар. 2017 йил ноябр ойи ўрталарида Россия президенти Владимир Путин билан учрашуви чоғида у икки давлат ўртасидаги савдода оралиқ валюталар бекор қилинишини бир неча бор таъкидлаган эдилар. Оятуллоҳ Хоманаий Ғарб давлатларининг санкцияларига ишора қилиб шундай деди:Душманларнинг давлатлар ўртасидаги муносабатларни заифлаштиришга қаратилган салбий тарғиботларидан қатъи назар, биз икки томонлама ёки кўп томонлама иқтисодий операцияларда долларни олиб ташлаш ва миллий валютани алмаштириш каби усуллар билан Америка санкцияларини зарарсизлантиришимиз мумкин.

Ислом инқилоби раҳбари 2016-йилда Ислом инқилоби қўриқчилари корпуси қўмондонлари билан бўлиб ўтган учрашувда иқтисодда долларга барҳам бериш зарурлигига яна бир бор урғу бериб, шундай деган эдилар:“Агар ҳокимият ва халқ чин маънода қаршилик иқтисодини ривожлантириб, мамлакатни душманнинг молиявий ва пул сеҳридан халос қилиб, иқтисодий ҳаётда долларнинг қадр-қиммати ва улуғворлигини синдира олса, бошқа давлатларни қутқарган бўлади ва улар учун ўрнак бўлади".

• "Янги глабал тартиб геометрияси" - Ислом инқилоби Муаззам раҳбарининг Лотин Америкасидаги Америка таъсирини камайтиришга урғу (тўртинчи қисм)