Америкаликларнинг Америкадаги демократия ҳолатига нисбатан кенг тарқалган пессимизми

Янги сўров натижалари шуни кўрсатадики, Қўшма Штатлардаги катта ёшлиларнинг кўпчилиги бу мамлакат қонунлари ва сиёсати иқтисодиётдан тортиб иммиграция сиёсати ва давлат харажатларигача бўлган турли масалаларда фуқароларнинг жамоат манфаатларини таъминлашда ёмон натижаларга эришади, деб ҳисоблашади. 

Ассоcиатед Пресс ва Норк жамоатчилик тадқиқотлари маркази биргаликда ўтказган ушбу сўров натижаларига кўра, ҳар 10 америкаликдан фақат биттаси бу мамлакатда демократия ишлаётганига ёки фуқаролар манфаатларини таъминлашга юқори баҳо беради. Умуман олганда, америкаликларнинг қарийб ярми (49 фоиз) ўз мамлакатларида демократия яхши ишламаяпти, деган фикрда. Фақат 10  фоиз бу фикрга қўшилмаган ва Америкада демократия "жуда" ёки "ўта" яхши ишлайди, деб ҳисоблашган. 40 фоиз ўз мамлакатларида демократия "бироз" яхши, деган фикрда. Ушбу сўровда қатнашганларнинг деярли ярми Американинг икки асосий партиясининг демократия соҳасидаги фаолиятини ёмон деб баҳолади. Шундай қилиб, 47 фоиз демократлар демократия қадриятларини сақлаб қолишда яхши ишламаяпти, деди. Бундан ҳам юқорироқ фоиз, яъни 56 фоиз америкалик республикачилар ҳақида шундай фикрда эди. Умуман олганда, ушбу сўров натижалари Америка халқининг коронавирус эпидемияси, инфляция ва иқтисодий таназзул каби муаммоларни бошдан кечираётган икки қутбли мамлакатда сиёсатни ёқтирмаслигини кўрсатади.

Афтидан, Америкадаги демократлар ва республикачилар ўртасидаги қарама-қаршилик кўринишидаги қизғин сиёсий биполяр муҳит, унинг кристалланишини Жо Байден ва Доналд Трампнинг бир-бирига қарши оғзаки ҳужумлари ва ўзаро баёнотлари ва бир-бирига қарши катта айбловлар алмашиши сифатида кўриш мумкин.  Бу Америкаликларнинг дунёда либерал демократия етакчилигини даъво қилаётган бу мамлакатдаги демократия ҳолати ҳақида ташвишларига сабаб бўлди. Шу тариқа, сўнгги бир неча йил воқеалари соясида Америка жамияти янада ўткирлашди ва унда мисли кўрилмаган икки қутблилик шаклланди. Қизиғи шундаки, Байден ҳам, Трамп ҳам Америка демократиясини қўллаб-қувватлашга даъво қилади ва бошқа томонни унга хавф солаётганликда айблайди. Бу риторикалардан ташқари, ҳақиқат шуки, Қўшма Штатлардаги демократия сўнгги уч йилдаги воқеалар соясида, айниқса 2020 йил ноябр ойида бўлиб ўтган президентлик сайлови ва ундан кейинги воқеалар, яъни бу сайловнинг расмий натижалари эълон қилинганидан кейин, Байденнинг ғалабаси билан, Трампнинг буни қабул қилмаслиги ва унинг тарафдорларини оммавий норозилик намойишларини ўтказишга ундаши, ниҳоят, 2021 йил 6 январдаги воқеаси, яъни Трамп тарафдорларининг АҚШ Конгрессига бостириб киришига олиб келиши туфайли қаттиқ заифлашди ва аслида дунёнинг энг йирик капиталистик давлатида демократиянинг фақат номи қолмоқда. Қолаверса, Америкада фуқаролар уруши бўлиши мумкинлиги ҳақидаги хавотирлар кундан-кунга ортиб бормоқда. 2022-йил сентябрида Америка фуқаролари ўртасида ўтказилган сўров шуни кўрсатадики, уларнинг 43 фоизи яқин ўн йил ичида мамлакатда фуқаролар уруши бўлиши мумкин, деб ҳисоблайди.

Америкаликларнинг бу мамлакатда демократиянинг ишлашига нисбатан пессимизм ҳисси баъзи ўзига хос масалаларда янада салбийроқ:Катта ёшли америкаликларнинг тахминан учдан икки қисми иммиграция сиёсати, ҳукумат бюджети, қуролга эгалик қилиш ва аборт билан боғлиқ сиёсатлар жамоатчилик фикрини акс эттирмайди ва тахминан бир хил одамлар иқтисодиётнинг аҳволи ҳақида бир хил фикрда. Америкаликларнинг ярмидан кўпи, шунингдек, Қўшма Штатлар сиёсати Америка халқининг соғлиқни сақлаш ва атроф-муҳитга бўлган муносабатини акс эттирмайди.

Муҳими шундаки, Трамп Америка сиёсий тартибини бузишнинг энг муҳим сабаби сифатида энди нафақат Америка президентлик сайловларига номзод, балки у турли вазиятларда Байден ҳукуматининг ички ва ташқи сиёсати ва ҳаракатларини, ноқонуний муҳожирлар масаласидан тортиб, Украинадаги урушгача шубҳа остига олди. Шу билан бирга, унинг таъкидлашича, Байден демократ сифатида Конгрессга ўзи ва баъзи республикачилар сўл ғоялардан илҳомланган режаларини тақдим этиш орқали Американи хавф остига қўйган. Бошқа томондан, Байден, Трамп ва унинг тарафдорлари "Американи яна буюк қилайлик" ҳаракати шаклидаги Америка Қўшма Штатларидаги демократия учун катта хавф эканлигини ва АҚШни қайтариб олмоқчи эканлигини таъкидлайди.

Ҳақиқат нима бўлишидан қатъий назар, Америка демократияси мисли кўрилмаган ўзига хослик инқирозига дуч келгани ва икки фирқа, демократлар ва республикачиларнинг ҳар бири ўзларини унинг тарафдорлари деб билишади ва бошқа томонни демократияга таҳдид сифатида кўрсатишади. Америка штатлари даражасида ҳам шунга ўхшаш тарзда мавжуд бўлган ва республикачилар ва Демократик давлатларнинг турли масалалар, жумладан, аборт қилиш бўйича қарама-қарши сиёсат ва ёндашувларига олиб келган. Ҳарқалай, агар шу пайтгача Америка дунёда либерал демократия тизимининг етакчиси деб даъво қилган бўлса, сўнгги бир неча йилдаги воқеалар бу мамлакатда демократия қанчалик муаммо ва таҳдид остида эканини кўрсатиб турибди. Бу масала шу даражага етдики, Қўшма Штатлар вице-президенти Камала Харрис ҳам бу борада хавф туғдирди. 2021 йил декабр ойи охирида берган интервюсида Америка учун миллий хавфсизликка энг катта таҳдид нима деган саволга жавобан Харрис шундай деди: Америкадаги заиф демократия ҳолати бу давлат учун хавфсизликка таҳдиддир.