Эрон ва минтақа мамлакатларидаги сайловларнинг фарқлари
-
Эрон ва минтақа мамлакатларидаги сайловларнинг фарқлари
Эрон Ислом республикасидаги сайловлар Ғарбий Осиё мамлакатларидаги сайловлардан сезиларли даражада фарқ қилади.
Эрон Ислом республикаси раҳбарлик қошидаги экпертлар кенгашининг 6 сайловлари ва Эрон парламентининг сайловларининг 12 давраси 1 март куни бир вақтнинг ўзида Эрон бўйлаб 90 минг сайлов округида ўтказилади. Эрон Ички ишлар вазирилиги сайлов штаби баёнотига асосан, Эрон парламенти сайловининг 12 муддатида 15 мингга яқин малакали номзодини ташвиқоти 3-март кунидан бошланади ва 7 кун давом этади. Эрон парламентадиги ҳар бир ўрин учун 50 номзод кураш оли боради.
Гарчи душманлар Эрон Ислом республикасидаги сайловларга қарши тарғибот олиб бориб одамлани танлашмасликка ундаётган бўлсада аммо ҳақиқат шудирки Эрон Ислом республикаси сайлов ўтказиш бўйича Ғарбий Осиё минтақасида етакчи давлатлар қаторидадир.
Минтақадаги аксарият мамлакатлар сайлов ўтказишдан бош тортса- да Эронда шу кунгача 39 та сайлов бўлиб ўтган. Келаси жума кунги сайловлар эса 40-41 сайловлар ҳисобланади. Шу туфайи асосан Эрон Ислом республикасидаги тизим сайловарни ўтказишни олқишлайди ва ўз ҳокимиятининг унсурлаидан бири сифатида билади. Сўзнинг том маъносида сайловлар тизимнинг асосий таянчи ва қарорлар қабул қилиш мамлакат тақдрини белгилаш асосидир.
Биринчи жиҳати шундадирки, Эрондаги сайловлар нафақат парламнет, балки президентлик сайловлари раҳбарлик қошидаги экспертлари, шаҳар ва қишлоқ ислом кенгашларини ҳам ўз ичига олади. Шу сабадан халқ парламент аъзоларини, президентни, шаҳар ва қишлоқлардаги экспертлар, раислар ва ислом кенгашлари аъзолаин сайлайди. Шу боис Эрон Ислом республикаси сиёсий тизимида одамларнинг ўрни ва мавқеи катта. Ислом тизими ва ё системаси нафақат тузум нуфузини ошириш, балки Эрон халқининг инсоний қадр-қимматини ҳурмат қилиш ва ҳимоя қилиш учун ҳамиша халқнинг максимал иштирокини таъкидлаб келади.
Бошқа бир нуқта эса Эрон Ислом республикаси сайловаридаги сиёсий рақобат билан боғлиқдир. Эронда ўтказиладиган сайловарда шахслар ва гуруҳлар ўртасидаги рақобат шундай даражада бўладики, бир томндан шахмлар ва гуруҳлар ўртасида ҳақиқий рақобат шаклланади. Масалан 2016 йилги президентилк сайловида ғалаба қозонган номзод 50 фоиздан ортиқ овознинг атиги ярим фоизини олган ҳолда ғалаба қозхонди. Ҳолубки минтақадаги баъзи мамлакатлардаги сайловларда президентлик сайловларда ғолиб чиққан номзодлар ва ёки парламент сайловларида ғалаба қозонган партиялар 90 фоизга яқин овоз тўплайди. Бу эса мамлакатларда сайловолди рақобат йўқлигини кўрсатади. Шу сабадан айтиш мумкинки Эронда фуқароларнинг сайлов участкаларида ва саҳнасида қатнашининг энг асосий тўғри одамларни танлашга қаратилган.
Бошқа бир масала шудирки, минтақанинг сайлов ўтказилаётган аксарият давлатларида йирик глобал кучларга алоқадор оммавий ахборот воситалари томонидан кенг кўламли когнитив уруш шакланмайди. Ҳолбуки думшмалар Эрон сайловларни режалаштирган ва ҳатто уларнинг разветка идоралари ҳам сайловларнии тўлиқ кузатиб ОАВларидан фойдаланиб бунга аралашишга уринмоқда.
Бундай ёндашувнинг сабаблари шундаки Эрондаги сайловлар сиёсий ҳаракат ва тафаккурнинг ички функцияларига кўра, ташқи функциясида тизимнинг обрўсига ва ҳукмрон сиёсий тизиминг позициясини кўз-кўз қилишга сабаб бўлади.
Шу сабабдан, душманлар сайлов институтини заифлаштириб, исломий тузум нуфузии нишонга олишга ҳаракат қилишмоқда.
