Американинг Эронга қарши иқтисодий санкциялар жорий этилишининг жараёнига бағишланган махсус эшиттиришн
Милодий 2015-чи йил 20 июлда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг хавфсизлик кенгаши тарихий йиғилишни ўтказди ва бу йиғилишда шундай резолюцияга овоз берилдиким унда Эрон ядровий фаъолиятлари билан боғлиқ бўлган хавфсизлик кенгашининг олдинги олтита резолюцияси бекор қилинди деб эълон қилинди.
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан!
Ассалому алайкум, азиз ва муҳтарам радиотингловчилар!
Американинг Эронга қарши иқтисодий санкциялар жорий этилишининг жараёнига бағишланган махсус эшиттиришни Эрон ислом Жумҳурияти ӯзбек тилидаги радиосидан ҳузурингизга ҳавола этамиз. Дастуримиз якунига қадар биз билан бирга бӯласиз деган умиддамиз.
Қадрли тингловчилар, ўтган дастуримизда айтган эдикки Эрон ўзининг ядровий ҳақ-ҳуқуқи, айниқса ядровий технологияларни ривожлантириш ва амалда татбиқ этишни давом эттиришни таъкидлаш зимнида ушбу музокараларда жорий этилган иқтисодий санкцияларни бекор қилишни ўзининг асосий вазифаси этиб қарор берди.
Эрон Ислом Жумҳурияти сиёсий энг олий даражада мазкур санкциялар бекор қилинмасдан ҳеч қайси бир мажбуриятни ўз зиммасига олмасликни эълон қилган эди. Ҳатто бир неча маротаба музокаралар муваффақиятсизликка ҳам юзмаюз бўлди. Охири Ғарб мамлакатлари ўзаро манфаат куриш доирасида Эрон томонидан билдирилган истак-хоҳишларни қабул қилди.
Бу жараён доирасида Эрон томони ўзининг айрим ядровий фаъолиятларининг жанбаларидаги чекловларни қабул қилди ва кенгроқ назоратларни амалга ошириш учун ўз мувофиқатини эълон қилди. Бунга қарши Ғарб мамлакатлари ҳам Эроннинг ядровий санкцияларни бекор қилиш ёки айримларини муаллақ ҳолатга келтиришини ўз зиммасига олди. Бундай келишувга эришиш учун 109 саҳифада ва 5-та қушимча протоколдан иборат ҳужжат милодий 2015-чи йил 14 июл куни Венада нашр этилди. Бу документ Баржом, яъни Муштарак Комплекс сайъ-ҳаракатлар дастури деб номланди.
Эроннинг ўз зиммасига олган мажбурияти бу Сентрофуга мосламаларининг сонини камайтириш, бойитилган уран мизонини камайтириш, радиоактив маҳсулотнинг захираларини камайтириш, Фарду таъсисотини тадқиқот ўтказиш марказига айлантириш, плутоний моддасининг ишлаб чиқариш мизонини камайтириш мақсади билан Арок реакторини ўзгартириш, ҳамда МАГАТЭ ташкилотининг назорати остида қўшимча протоколни ўз ихтиёри билан бажариш каби масалаларни ўзига қамраб олган эди. Бунга қарши ўтган дастуримизда таъкидлаганимиздек 5+1 гуруҳи эронга қарши жорий этилган ядровий санкцияларни бекор қилишни ўз зиммасига олди.
Вена келишувидан олти кун ўтгач Баржом Муштарак Комплекс сайъ-ҳаракатлар дастури шартномасини амалда татбиқ этиш учун дастлабки қадамлар қўйилди.
Милодий 2015-чи йил 20 июлда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг хавфсизлик кенгаши тарихий йиғилишни ўтказди ва бу йиғилишда шундай резолюцияга овоз берилдиким унда Эрон ядровий фаъолиятлари билан боғлиқ бўлган хавфсизлик кенгашининг олдинги олтита резолюцияси бекор қилинди деб эълон қилинди.
Бу нарса Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг 70 йиллик тарихида биринчи марта эдиким, хавфсизлик кенгашининг жорий этган санкциялар бўйича резолюция кўзга олинган мамлакатлар томонидан ижрога қуйилмасдан ботил деб эълон қилинди. Айни ҳолда Бирлашган Миллатлар ташкилотига аъзо мамлакатларга ҳарбий сайъ-ҳаракатни амалга ошириш ижозатини берадиган Бирлашган Миллатлар Ташкилоти резолюциясининг еттинчи моддасидан уруш рўй бермасдан Эроннинг чиқиши дунё учун катта мувафаққият деб тавсиф этилди. Эрон банк системалари, таранспорт, нефтохимия маҳсулотлари, нефт саноатига қарши оғир санкцияларни жорий этилиши Бирлашган Миллатлар Ташкилоти хавфсизлик кенгашининг резолюцияларига таяниб амалга оширилиши сабабли ушбу хавфсизлик кенгашнинг 2231 резолюциясини тасдиқлаш билан уни бекор қилиш катта мувафаққият ҳисобланарди. Шу ҳол билан Америка ва Европанинг биртомонлама ёки барча томонлама санкциялари бекор қилинмасдан Эроннинг ядровий санкциялари тўхтатилмасди. Шу мақсад билан “қабул қилиш куни” учун қадам ташланди. Шунга асосан Баржом, муштарак комплекс сайъ-ҳаракатлар дастурининг моддасига кўра, “қабул қилиш куни” деб уша кун назарга олинган эдиким, Эрон ядровий ҳавзада олган ўз мажбуриятларини мукаммаллаштирарди ва МАГАТЭ ташкилоти қўшимча протоколни ижро этиш учун Теҳроннинг тайёр эканлигидан хабар берарди. Бу ҳодиса милодий 2015 йил октябр ойининг 18 кунида амалга оширилди ва уша вақтнинг ўзида Америка президенти Барак Абама “ижро этиш куни”-да Американинг жорий этган ядровий санкцияларини муаллақ ҳолатга келтириш ёки уни бекор қилиш учун ушбу мамлакат тайёр эканлигининг дастурини содир этди. Бу билан бирга Европа Иттифоқи ҳам Эронга қарши жорий этган ўзининг ядровий санкцияларини бекор қилишни тасдиқлади. Бундай сайъ-ҳаракат билан Баржом, муштарак комплекс сайъ-ҳаракатлар дастури шартномасини ижро этиш учун замина вужудга келди. Милодий 2016 йил январ ойининг 17 чи кунида МАГАТЭ ташкилоти Эрон томонидан қўшимча протоколни ўз ихтиёри билан ижро этганини таъкидлаганидан кейин 5+1 гуруҳи ва Эрон музокарачиларининг ҳайати томонидан бир баёния нашр этилдиким, унда Баржом, муштарак комплекс сайъ-ҳаракатлар дастурини “ижро этиш куни” расмий равишда эълон қилинди. Бу баённома нашр этилиши билан Америка давлати жорий этилган барча ядровий санкциялар ва Эронга қарши ушбу мамлакат ижроия идораларининг содир этган барча дастурлари ёки президент ижроия фармоишлари бекор қилинди ва конгресснинг бу ҳақда тасдиқлаган барча қарорлари муаллақ ҳолатга келтирилди деб эълон қилди. Бу билан ҳамзамон Европа Иттифоқининг жорий этган санкциялари ҳам бекор қилинди. Шу тартиб билан 8 йилдан кейин Эроннинг ядровий фаолиятлари баҳонаси билан жорий этилган Америка ва Европанинг санкциялари бартараф этилди.
