Нур томон йўл (965)
Муборак Тур сурасининг 32-40-ояти карималарининг шархи.
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Раҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.
Аввал муборак Тур сурасининг 32-34-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلَامُهُمْ بِهَذَا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ، أَمْ یَقُولُونَ تَقَوَّلَهُ بَلْ لَا یُؤْمِنُونَ، فَلْیَأْتُوا بِحَدِیثٍ مِثْلِهِ إِنْ کَانُوا صَادِقِینَ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
Ё ақллари шунга буюрарми ёки улар туғёнга кетган қавмларми? Балки, у(Қуръон)ни ўзи тўқиди, дерлар? Йўқ, улар иймон келтирмаслар. Агар уларнинг гапи рост бўлса, у(Қуръон)га ўхшаш сўзни келтирсинлар.
Аввалги кўрсатувда Ислом пайғамбарига мухолифларнинг у зот ҳақида айтган ноўрин сўзлари ҳақида сўз юритилган эди. Бу ояти карималарда айтилади: Ақл ва мантиқ билан гаплашадиган Аллоҳнинг пайғамбарини коҳин, шоир ва телба дейишингиз учун соғлом ақлингиз сизни шундай сафсаталарга етаклайдими? Бу сўзлар такаббурлик ва ҳақиқатга қарши исёндан бошқа асоси йўқ.
Чунки сиз унга ишонмайсиз, уни ўйлаб топиб, Аллоҳ таолога нисбат беришда айблайсиз. Агар шундай бўлса, худди шундай қилинг ва унинг сўзларига ўхшаш сўзларни келтиринг. Унинг даъволари ёлғон эканлигини ва бошқалар унинг сўзини қабул қилишлари мумкинлигини кўрсатинг.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Куфр ва инкорнинг асосий илдизи ақл ва тафаккур эмас, балки ҳақиқатга қарши исён ва саркашликдир.
2. Пайғамбарларнинг мухолифлари ўзларининг куфрларини оқлаш ва одамларни пайғамбарларга эргашишдан узоқлаштириш учун уларга қарши ҳар хил бўҳтон ва ноҳақ туҳматларга мурожаат қиладилар.
3. Қуръон Ислом пайғамбарининг рисоласининг даъвосини исботлаш учун очиқ мўъжизадир, агар мухолифлар рост гапираётган бўлса, унга ўхшаш китобни тақдим этишлари керак.
Энди муборак Тур сурасининг 35 ва 36-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ، أَمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَلْ لَا یُوقِنُونَ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
Балки, улар ҳеч нарсадан ҳеч нарса йўқ ўзлари яралгандирлар?! Ёки улар яратувчиларми? Балки, улар осмонлару ерни яратгандирлар?! Йўқ, улар ишонмаслар.
Бу оятларда сабабият деб аталадиган илоҳий далиллардан бирига ишора қилинади. Бу далил шундай дейди: Ҳеч қандай таъсир сабабсиз вужудга келмайди ва ҳеч қандай таъсир ўз сабаби бўла олмайди, шунинг учун у ўзидан бошқа сабабга муҳтождир. Ер ва осмоннинг барча ҳодисалари шундай бўлганлиги сабабли, биз ниҳоят ўзимиз оқибат бўлмаган сабабга эришишимиз керак, акс ҳолда биз ақлий нуқтаи назардан қабул қилинмайдиган кетма-кетликка дучор бўламиз.
Ҳеч ким ўзини ўз-ўзидан ва сабабсиз яратилган деб даъво қилолмайди. Бундан ташқари, ҳеч ким ўзини ўзи яратган деб даъво қилмайди. Бу икки тахмин мантиқан мумкин эмас. Чунки инсоннинг вужудга келиши бир ҳодиса ва ҳар бир ҳодисага сабаб керак. Қолаверса, аввал мавжуд бўлмаган одам қандай қилиб унинг мавжудлигига сабабчи бўлиши мумкин?! Бинобарин, яратувчига эҳтиёж Макка мушриклари ҳам қабул қилган ва инкор этмаган табиий ва оқилона масаладир.
Биз ушбу оятлардан ўрганамиз:
1. Қуръон баъзи саволларни кўтариб, одамларни ўйлашга ва мулоҳаза юритишга ундайди, шунда улар ўзларига келишлари, ақллари ва виждонларини уйғотишлари ва қаршилик кўрсатишни тўхтатишлари мумкин.
2. Агар инсон ҳақиқатни излаб, уни қабул қилса, ақл уни унга етаклайди.
3. Инсон ўзининг яратувчиси ҳам, осмонлару ернинг ҳам яратувчиси эмас.
4. Ўзининг ва дунёнинг яратилиши ҳақида ўйлаш инсонни Аллоҳ таолога олиб боради ва уни аниқликка олиб келади.
Сўнгда муборак Тур сурасининг 37-40-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
أَمْ عِنْدَهُمْ خَزَائِنُ رَبِّکَ أَمْ هُمُ الْمُصَیْطِرُونَ، أَمْ لَهُمْ سُلَّمٌ یَسْتَمِعُونَ فِیهِ فَلْیَأْتِ مُسْتَمِعُهُمْ بِسُلْطَانٍ مُبِینٍ، أَمْ لَهُ الْبَنَاتُ وَلَکُمُ الْبَنُونَ، أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْرًا فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
Балки уларнинг ҳузурида Роббингнинг хазиналари бордир?! Ёки улар бошқарувчиларми? Балки уларнинг (хабар) эшитадиган нарвонлари бордир?! Ундоқ бўлса, эшитувчилари равшан ҳужжат келтирсинлар. Ёки У зотга қизлару сизларга ўғилларми?! Ёки сен улардан ҳақ сўраяпсан-у, улар тўловдан қийналаяптиларми?!
Олдинги оятлардан кейин бу оятлар ҳам пайғамбарнинг мухолифларини сўроқ қилади. Оятларда айтиладики: Агар ўзингизни ва дунёни яратувчиси эмаслигингизни тан олсангиз, дунё ва одамлар ишларини режалаштириш, ризқ ва неъматларни тақсимлаш сизга топширилганми? Аллоҳ ўзингиз хоҳлаган кишини пайғамбар қилиб танлашини ёки ўзингизга ёққан кишини бу масъулиятга ёки бошқа ижтимоий масъулиятларга тайинлашини кутасизми?
Уларда дунё ишларини режалаштиришдан ёки одамларни йўналтириш ва унга амал қилиш учун илоҳий ваҳийдан хабардор бўлиш учун осмонга йўл борми?
Уларнинг Аллоҳга нисбат бериб, масалан, фаришталар Аллоҳнинг қизлари, дейишлари учун асоссиз хурофотларга сабаб борми?
Ёки, масалан, Пайғамбар алайҳиссалом улардан ўз рисолати учун ажр сўраган, улар учун тўлаш қийин бўлган ва шунинг учун улар унинг рисолатини қабул қилишни хоҳламайдиларми?
Шубҳасиз, бу саволларнинг барчасига жавоб салбий бўлиб, мухолифлар ўз қаршиликларининг аниқ сабаби ва мантиқига эга эмаслар ва фақат ҳақни қабул қилишдан қутулиш йўлини изламоқдалар.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Агар рақиблар мантиқий далилларга эга бўлса, биз буни қабул қилишга тайёр бўлишимиз ва нотўғри қарашларга берилмаслигимиз керак.
2. Аллоҳга ноҳақ муносабатлар, масалан, Фаришталарни қиз фарзанд деб нисбат бериб, Аллоҳнинг пайғамбарларига туҳмат қилишдан ҳеч қандай қийналмайдилар.
3. Дин ва ҳидоятни тарғиб қилишда, одамларни ҳақга даъват қилишда пайғамбарлар каби одамлардан моддий масалалар ёки молиявий талаблар қўйишдан сақланмоғимиз лозим. Чунки бу тарғибот таъсирининг йўққа чиқишига, одамларга босим ўтказилишига сабаб бўлади. Албатта, одамлар ўз ихтиёри билан ёрдам берса ёки совға қилса, уни қабул қилишда муаммо бўлмайди.
Ушбу дастур тугаши билан азизлар сизларни буюк Аллоҳ таолога қолдирамиз ва сизнинг фикр ва таклифларингизни кутиб қоламиз. Хайр.
