Нур томон йўл (1013)
Муборак Талоқ сурасининг 1-5-ояти карималарининг шархи.
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Раҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.
Олдинги дастурда Талоқ сураси тугаши билан бу дастурда Таҳрим сураси оятларининг тафсирини бошлаймиз. Бу сура ҳам Мадинада нозил қилинган ва 12 оятдан иборат. Бу суранинг бош оятлари айрим ҳалол таомларни ҳаром қилиш ҳақида; Шу сабабдан бу суранинг номи ман қилинган. Суранинг охирги оятлари икки солиҳ ва ноҳақ аёлни таништириш ҳақида бўлиб, иймон аҳли солиҳ ва солиҳлардан ўрнак олишлари, бузғунчи ва ноҳақ кимсаларнинг йўл ва йўлларидан сақланишлари учундир.
Аввал муборак Таҳрим сурасининг 1 ва 2-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضَاتَ أَزْوَاجِکَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»، «قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ تَحِلَّةَ أَیْمَانِکُمْ وَاللَّهُ مَوْلَاکُمْ وَهُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
1 - Эй Набий! Нима учун хотинларинг розилигини тилаб, Аллоҳ сенга ҳалол қилган нарсани ҳаром қиласан! Аллоҳ кечирувчи ва раҳмдилдир. 2 - Батаҳҳиқ, Аллоҳ сизларга қасамларингизни бўшатишни шариатга киритди ва Аллоҳ сизнинг хожангиздир ва У ўта билувчи ва ўта ҳикматлидир.
Пайғамбар алайҳиссаломнинг баъзи хотинлари бошқаларга ҳасад қилишар, шунинг учун улар Пайғамбарнинг бошқа хотини тайёрлаган ва Пайғамбар еган таомлардан шикоят қилишга интилардилар. Масалан: “Ё Расулуллоҳ, еган таомингиздан ёмон ҳид беради ва оғзингиздан ҳид келади”, дер эдилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам муаммони ҳал қилиш ва ўша хотинларни хурсанд қилиш мақсадида оғзидан ёмон ҳид келмаслиги ва бошқа хотинларнинг норозилигига сабаб бўлмаслиги учун ундан бошқа овқат емасликка қасам ичдилар. Бу оятлар нозил бўлди ва Расулуллоҳга эслатилдики, нега сиз сабабсиз ўзингизни овора қиласиз ва Аллоҳ таоло ҳалол қилган нарсани ўзингизга ҳаром қиласиз? Каффорат қилиб қасамингизни бузинг ва бу ўз-ўзингиз қилган тақиқни тўхтатинг. Шунинг учун Расулуллоҳ бир бандани озод қилдилар ва ҳаром қилган нарсаларини ўзларига ҳалол қилдилар.
Бу ояти каримадан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Пайғамбарлар илоҳий таьлим-тарбияда бўлган ва Аллоҳ таоло ўз ҳидояти билан уларни тўғри йўлга ҳидоят қилган.
2. Исломда ҳалол лаззатларни ҳаром қилувчи бўлган роҳиблик ва тежамкорлик қабул қилинмайди, чунки Аллоҳ таоло бандаларига Ўзи рухсат берган нарсадан баҳраманд бўлишларини хоҳлайди.
3. Эр-хотиннинг бир-биридан талаб қилишлари ҳалолнинг ҳаром бўлишига ёки ҳалолнинг ҳаром бўлишига сабаб бўлмаслиги керак. Яьни, оила муҳитида хотиннинг розилигини олиш Аллоҳ розилиги доирасида қабул қилинади.
4. Қасам илоҳий ҳукмлар доирасида бўлса, қадри ва тўғри бўлади, лекин қасам ичиш орқали ҳалол нарсаларни ўзига ҳаром қилишни хоҳласа эмас.
Энди муборак Таҳрим сурасининг 3 ва 4-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلَى بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِیثًا فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَأَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِ قَالَتْ مَنْ أَنْبَأَکَ هَذَا قَالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ، إِنْ تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُمَا وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِیلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمَلَائِکَةُ بَعْدَ ذَلِکَ ظَهِیرٌ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
3 - Набий хотинларидан баъзисига сир гап айтган эди. Бас, у(сир)дан хабар берди ва Аллоҳ ишни у(Набий)га билдирди. У баъзисини билдирди ва баъзисини эсламади. Қачон (Набий) ул(аёл)га (иш) ҳақида хабар берганида, у, буни сенга ким хабар қилди? деди. У, менга ҳамма нарсани билувчи ва ҳамма нарсадан хабардор Аллоҳ хабар берди, деди. 4 - Агар икковингиз Аллоҳга тавба қилсангиз, батаҳқиқ, қалбларингиз (ҳаққа) моил бўлур. Агар унга қарши чиқсангиз, бас, албатта, Аллоҳ унинг ёрдамчисидир ва Жаброил ҳам, солиҳ мўминлар ҳам. Ундан сўнг фаришталар ҳам унга суянчиқдир.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг баьзи хотинларининг Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан нотўғри хатти-ҳаракатлари баён қилинган олдинги оятларнинг давоми сифатида бу оятларда шундай дейилади: “Баьзи хотинларнинг рашкдан ташқари ёмон ишларидан бири сирларни ошкор қилиш эди, турмуш ўртоқларнинг бурчи эса бир-бирининг сирларини ҳимоя қилиш қилишдир.
Тарихда зикр қилинганидек, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир хотинига сир сифатида бир нарсани айтиб, бошқаларга айтмасликни сўраган, лекин у бу сирни пайғамбарнинг иккинчи хотинига айтиб, ошкор қилган. Аллоҳ таоло ўз пайғамбарига бу воқеадан хабар берди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам хотинига бу нотўғри иш қилганликларини эслатдилар ва албатта, пайғамбар аёли шарманда бўлмаслиги учун воқеани батафсил айтиб бермади.
Оятларнинг давоми ўша икки аёлга (сирни ошкор қилувчи ва тингловчи) қилган хатоларидан тавба қилишни тавсия қилади ва шундай дейди: Шу билан қалбларингиз тўғри йўлдан оғди; Агар тавба қилмасангиз ва тўхтамасангиз, аслида Пайғамбарга қарши тил бириктирган бўласизлар. Албатта, ҳеч нарсага эришолмайсиз, чунки Аллоҳ, фаришталар ва солиҳ мўминлар Расулуллоҳнинг дўстлари ва ёрдамчиларидир.
Бу ояти каримадан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Яширинлик солиҳ ва солиҳа турмуш ўртоқларга хос хусусиятлардан бири бўлиб, турмуш ўртоғининг сирини ошкор қилиш унга қарши ҳаракат ёки фитнанинг бир тури ҳисобланади.
2. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам баъзан оила ичидаги баъзи муаммоларга дуч келардилар ва бунга баъзи хотинларининг у зотни зулм қилиш воситаларини таъминлаганликлари сабаб бўлган, лекин Пайғамбаримиз улар билан сабрли ва тинч йўл тутган ва жуда эҳтиёткорлик билан хатоларини тузатган.
3. Баьзан хонадон ва оила муҳитида унутиш ва истиғфорга дуо қилиш, гуноҳкор учун тавба ва қайтиш йўли очиқ бўлиши керак. Шу боис, аъзолардан бирининг хатосини кузатиш оиладаги муҳитни бузмаслиги ва хонадонда кескинликни келтириб чиқармаслиги ва оилавий муносабатларни сусайтирмаслиги керак.
4. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақорат қилинса, туҳмат қилинса ёки унга қарши фитна уюштирилса, мўминларнинг вазифаси уни тўлиқ ҳимоя қилишдир, токи душман унинг мавқеини заифлаштириб, зиён етказа олмайди.
Сўнгда муборак Таҳрим сурасининг 5-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَکُنَّ أَنْ یُبْدِلَهُ أَزْوَاجًا خَیْرًا مِنْکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارًا
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
5 - У сизларни талоқ қилса, шоядки, Роббиси сиздан яхшироқ, муслима, мўмина, итоатли, тавбачи, ибодатли, рўзадор жувон ва қизларни ўрнингизга хотин қилиб берса.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бир неча хотинлари бўлиб, баьзилари ўзига ноқулайлик ва оғриқ келтирган бўлсалар ҳам, Расулуллоҳ уларнинг бирортасини ҳам талоқ қилмадилар ва уларга доимо сабр қилдилар.
Бу оят Пайғамбаримиз аёлларини Пайғамбар алайҳиссаломнинг саховатли ахлоқларини суиистеьмол қилмасликлари ва Пайғамбар уларни ҳеч қачон талоқ қилмайди, деб ўйламасликлари, аксинча, бу ҳуқуқ пайғамбарга тегишли эканлиги ҳақида огоҳлантиради. Бундан ташқари, уларни энг яхши аёллар деб ўйламанг; Агар Пайғамбар уларни талоқ қилса, ундан яхшироқ ва муносиброқ аёлларга Пайғамбар уйланадилар.
Бу оятда никоҳ пайтида хотин танлашда мезон бўлиши мумкин бўлган муносиб хотиннинг баъзи хусусиятлари ҳам тилга олинган. Мусулмон ва мўмин бўлиш никоҳнинг биринчи шарти бўлиб, мусулмон бўлмаган кишига уйлана олмайди. Турмуш ўртоғига нисбатан тавозе ва итоат руҳига эга бўлиш, тавба қилиш, намоз ўқиш ва рўза тутиш бу оятда такидланган хусусиятлардандир.
Қизиғи шундаки, бу байтда бокира бўлиш алоҳида қадрият ҳисобланмайди. Яъни турмуш қурган аёлда шу фазилатлар мавжуд бўлса, унинг бокира бўлмаслиги унинг қадриятларини камайтирмайди.
Бу ояти каримадан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Оилавий низоларда ажралиш биринчи чора эмас, охирги чора ҳисобланади. Агар хотин ўз хатоларида туриб олса, бир хил руҳга эга бўлса ва доимий равишда зўриқиш ҳосил қилиб, оила тинчлигини бузса, эҳтимол бу ҳолатда вариантлардан бири ажралишдир.
2. Бевалар ва ажрашган аёллар турмуш қуриш ҳуқуқига эга ва умрининг охиригача эрига эга бўлишдан маҳрум этилмаслиги керак.
3. Аёлнинг асл қадри унинг ёши ёки бокиралиги эмас, балки ахлоқий, инсоний ва маьнавий баркамоллигидир.
Охири билан Дастурда сиз азизларни улуғ Оллоҳга ҳавола қиламиз ва фикр ва таклифларингизни кутиб қоламиз. Хайр. Саломат бўлинг.
