Саломатлик журнали (26)
Тиш ва оғиз бўшлиғи касалликлари (иккинчи қисм)
“Саломатлик” журналининг олдинги сонида биз тиш ва оғиз бўшлиғи касалликларининг энг кенг тарқалган турлари ҳақида билиб олдик. Ушбу дастурда биз бошқа касалликларни кўриб чиқамиз.
Оғиз бўшлиғининг энг кенг тарқалган касалликларидан бири бўлган оғиз бўшлиғи яраси (Cанкер Сорес)бўлиб, оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида ривожланадиган энг оғриқли яралардан биридир. Эҳтимол, кўпчилигимиз буни бошдан кечирганмиз. Оғиз бўшлиғи яраси саратонли эмас ва герпес симплех вируси келтириб чиқарадиган герпес инфекцияси * билан адаштириши мумкин. Ушбу турдаги яра аёлларда кўпроқ учрайди. Яранинг белгилари кулранг парда билан қопланган ва ёрқин қизил ўрам билан ўралган кичик, жуда оғриқли ва саёз яралардир. Бу яралар лаблар, милклар, ёноқлар, тил, танглай ва томоқ ичида пайдо бўлиши мумкин. Зараркунандалар ҳужум қилганда одатда 2 дан 3 гача яралар пайдо бўлади. Баъзида яра пайдо бўлишидан 24 соат олдин иситма ёки ёниш ҳисси мавжуд.
Ушбу касалликнинг аниқ сабаби номаълум. Аммо ҳиссий ёки жисмоний стресс, ташвиш ёки хафагарчилик, ҳайз кўришдан олдин асабийлашиш, протезларнинг қўполлиги туфайли оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг шикастланиши, иссиқ овқат, чўтка билан ювиш, тирнаш хусусияти ва озиқ-овқатдан зарарланиш хусусияти ва шунга ўхшаш сабаблар. цирка ва дудланган овқатлар, тузланган ёнғоқлар ёки зираворлар ва вирусли инфекциялар маълум даражада зараркунандалар хавфини оширади. Сўнгги пайтларда сиз яқинда амалга оширган стоматологик муолажалар ҳам оғиз яралари учун хавф омили бўлиши мумкин. Оғизда яралар пайдо бўлишининг олдини олиш учун иложи борича стрессга дуч келмаслик ва инфекциялари бўлган одамлар билан яқин алоқада бўлмасликка ҳаракат қилинг. Нордон титрус мевалари ва кислотали мевалар ва оғизни безовта қиладиган сақич каби нарсалар истеъмолидан сақланинг. Юмшоқ тиш чўткасидан фойдаланинг ва ҳар куни тишларингизни ип билан тозаланг.
Лейкоплакия (Леукоплакиа)яна бир кенг тарқалган оғиз касаллигидир. Дарҳақиқат, касаллик тишларнинг текис эмаслиги, протезларнинг мос келмаслиги, чекиш ва тутунсиз тамаки кабиларга реакциядир. Касаллик оғизда бляшка ёки оқ доғлар сифатида кўринади. Одатда оғриқсиздир ва уни олиб ташлаш мумкин эмас. Лейкоплакия ҳам саратондан олдинги ҳолат бўлиши мумкин. Шунинг учун, агар оғизда тез ўтиб кетмайдиган ўзгаришлар ёки жароҳатларни кўрсангиз, тиббий кўрикдан ўтиш учун мутахассисга мурожаат қилишни унутманг. Ушбу касалликнинг белгилари орасида оғиз ва тилнинг иссиқ ва аччиқ овқатларга сезгирлиги, оғизда ёки тилда қаттиқ, қўпол оқ нуқта ҳосил бўлиши киради. Касаллик дастлабки босқичларда асемптоматикдир.
Баъзи ҳолларда ушбу касалликнинг сабаблари номаълум. Аммо А ёки Б витаминлари етишмовчилиги, аёл ёки эркак гормонларининг етишмаслиги, сифилиз, қўпол тишлар туфайли оғиз бўшлиғининг сурункали тирналиши, нотўғри протезлар, аччиқ ёки иссиқ овқатлар, спиртли ичимликлар ёки никотинни ортиқча истеъмол қилиш, оғиз бўшлиғининг такрорий ва сурункали шикастланишлари каби ҳолатлар бу касалликнинг пайдо бўлишида рол ўйнайди. Ушбу касалликнинг олдини олиш учун чекишдан сақланинг ва протезлардан фойдалансангиз, мунтазам равишда тиш шифокорингизга мурожаат қилинг.
Оғиз бўшлиғи саратони (Орал cанcер) яна бир оғиз касаллигидир. Саратон, тўқималарнинг шикастланишига олиб келадиган ҳужайраларнинг назорациз ўсишини англатади. Оғиз бўшлиғи саратони - бу оғиз соҳасида, яъни тилда, оғиз бўшлиғида, қаттиқ танглайда ва милкларда ривожланадиган саратон. Қуйида биз ушбу касалликнинг ўзини намоён қилиши мумкин бўлган аломатларни муҳокама қиламиз.
Оғиз бўшлиғида доимий қон кетиш, ёноқларда бўлаклар ёки қалинлашув, тиш милки, тил, бодомсимон безлар ёки оғиз шиллиқ пардаларида оқ ёки қизил жойлар, томқ оғриғи, овқатни чайнаш ва ютишда қийинчилик ва ҳаракатланиш билан оғриқ, тил ёки жағда гапираётганда ноқулайлик, тўсатдан вазн йўқотиш, бўйнидаги лимфа тугунларининг шишиши, уйқучанлик, юз, оғиз ва бўйин қисмларига тегинишда сезувчанлик ёки оғриқ, юздаги доимий оғриқ, бўйин ёки оғиз тез қон кетади ва икки ҳафта ичида тузалиб кетмайди, овоз оҳангининг ўзгариши ёки хириллаш, қулоқдаги оғриқлар оғиз бўшлиғи саратонининг белгиларидир.
Жинс (эркаклар аёлларга қараганда икки баравар кўп касал бўлишади), қарилик, сигарет ва спиртли ичимликларни бир вақтда истеъмол қилиш, қуёш таъсирида ҳаддан ташқари кўп бўлиш, мева ва сабзавотлар кам бўлган парҳезлардан фойдаланиш каби омиллар. Оғиз бўшлиғининг сурункали шикастланиши, масалан, протезлардан фойдаланиш, иммунитетни заифлаштирадиган дориларни қўллаш. Оғиз бўшлиғининг ёмон гигиенаси, оилада оғиз бўшлиғи саратони, вирусли инфекциялар, ултрабинафша ва иш жойидаги радиация таъсири оғиз бўшлиғи саратони хавфини оширади. Оғиз бўшлиғи саратонининг олдини олиш учун чекиш ва спиртли ичимликларни истеъмол қилмаслик, ҳар куни янги мева ва сабзавотларни истеъмол қилиш, оғиз бўшлиғи гигиенаси муҳим аҳамиятга эга.
Глоссит (Глосситис) - яна бир кенг тарқалган оғиз касаллиги. Бу турли сабабларга кўра тил ёки бодомсимон безларнинг ўткир ёки сурункали яллиғланиши натижасида юзага келади. Касаллик баъзан юқумли, аммо саратонга олиб келмайди. Тилнинг яллиғланиши, тилнинг ёрқин қизил рангли шишиши, ёрқин қизил рангдаги шишган яра, тилнинг деформацияланган чизиқлари, баъзан қора рангли юзалар, тилнинг учи ва бурчакларининг қизариши бу касалликнинг белгиларидир. Ҳерпес, куйишлар, нотўғри жойлашган тишлар туфайли шикастланиш, протезларнинг нотўғри жойлашиши, оғиздан нафас олиш ёки тутилиш пайтида тез-тез тишлаш, спиртли ичимликларни суиистеъмол қилиш, чекиш, иссиқ ёки аччиқ овқатлар, тиш пастаси, тиш пастасига аллергия, оғиз ювиш (айниқса, пероксид ўз ичига олган оғиз ювиш воситалари), ширинликлар, бўёқлар ёки стоматологияда ишлатиладиган материаллар ёки темир танқислиги камқонлиги, салбий дори реакциялари ва тилнинг яллиғланиши каби омиллар таъсирида шаклланади.
Нотўғри овқатланиш, айниқса витамин етишмаслиги, чекиш, кимёвий ёки атроф-муҳитга таъсир қилиш, кимёвий моддалар, шикастловчи ёки коррозив моддалар, алкоголизм, ташвиш ёки руҳий тушкунлик ва диабет каби омиллар касалликнинг ривожланиш хавфини оширади. Оғиз бўшлиғи гигиенасига риоя қилиш, кунига камида икки марта чўткалаш, ҳар куни тиш ипларини ишлатиш, мунтазам равишда тишларни текшириш, чекмаслик ва спортда, контактда ёки велосипедда бошни ҳимоя қилиш орқали тилнинг шикастланишини олдини олинг.
Ҳерпес пуфакчалари оғиз бўшлиғининг яна бир кенг тарқалган касаллигидир. Бу ҳолат иситма пуфакчалари деб ҳам аталади. Улар иситма ёки совуқни келтириб чиқармайди, лекин улар томонидан қўзғатилиши мумкин. Ҳерпес пуфакчаларини келтириб чиқарадиган вирус одатда ўпиш, умумий ошхона идишлари ёки бошқа яқин алоқалар орқали юқади. Дорихоналарда мавжуд бўлган дорилар ва малҳамлар касалликни даволашга ёрдам беради. Агар такрорий яраларни сезсангиз, шифокорни кўришингиз керак. Такрорий пуфакчалар оғиз бўшлиғининг муҳим муаммосидир.
Тукли қора тил оғиз бўшлиғи касалликларидан биридир. Бу оғриқсиз ва тилингиздаги бўшлиқлар катталашганда ва оғзингизда яшайдиган бактериялар тилга қора, тукли кўриниш берганда пайдо бўлади. Ушбу касалликнинг сабаблари орасида антибиотиклардан фойдаланиш, оғиз бўшлиғи гигиенасига риоя қилмаслик, чекиш, кўп миқдорда чой ёки қаҳва ичиш ва тупурикнинг етарли даражада ишлаб чиқарилмаслиги киради.
Тилни ювиш одатда симптомларни тезда йўқ қилади. Даволаш учун тилни махсус тиш чўткаси билан чўткалаш муҳим аҳамиятга эга. Аммо баъзида шифокор назорати остида дори-дармонлар керак бўлади.
Ликен планус (Личен Планус) оқ доғлар шаклида ҳосил бўлади, масалан, ёноқларда ёки тилда. Умуман олганда, енгил даволанишни талаб қилмайди. Аммо оғриқ ёки яраларни келтириб чиқарадиган бўлса, уни оғиз орқали ва маҳаллий дорилар билан даволаш мумкин. Оғиз бўшлиғи бу касаллиги сурункали бўлиши ва оғиз саратони хавфини ошириши мумкин. Бундан ташқари, терига, бош терисига, тирноқларга ва жинсий аъзоларга таъсир қилиши мумкин.
Географик тил - оғиз бўшлиғи касалликларининг яна бир тури. Тилингизнинг айрим қисмлари кичик вилли йўқолганда, тилингизда харитага ўхшаш нуқталар пайдо бўлади. Бу доғлар ўз жойлашувини, кўринишини ва ҳажмини сониялар ва соатлар ичида ўзгартириши мумкин. Географик тил хавфсиз ва сизга ҳеч қандай муаммо туғдирмайди. Одатда даволанишни талаб қилмайди ва агар сизда оғриқ бўлса, оғриқ қолдирувчи воситалар ва яллиғланишга қарши дорилар ёрдам беради.
Темпоромандибулар қўшма синдром (ТМЖ) деб аталадиган жағ муаммоси жағ, юз, қулоқ ёки бўйинда кучли оғриқларга олиб келиши мумкин. Қисқариш, тиш шикастланиши ёки бошқа жароҳатлар ТМЖ синдромига олиб келиши мумкин. Аммо натижалар кўпинча бир хил бўлиб, оғриқ, бош оғриғи, бош айланиши ва ҳатто ютиш қийинлигини ўз ичига олади. Даволаш дам олиш, нам иссиқлик, оғиз ювиш воситаларидан фойдаланиш, дори-дармонлар ёки жарроҳлик амалиётини ўз ичига олиши мумкин.
Баъзи одамлар тиш оғриғини тезроқ бартараф этиш учун тиш оғриғи яқинига лабларига аспирин сурадилар. Бу аспириннинг тиш милки ёки ёноқларда қўпол, оқ лезёнга олиб келишига олиб келади. Аспириннинг куйишини олдини олиш оддий, бу оғриқ қолдирувчи воситани қабул қилиш яхшидир. Аспирин куйишини даволаш жуда оддий ва сиз унга вақт беришингиз керак. Оддий куйишлар тахминан икки ҳафта ичида даволаниши керак.
Тиш шифокорининг ишидан сўнг, оғизнинг юмшоқ қисмида, милкларда ёки ёноқларда кўк-кулранг доғларни кўришингиз мумкин. Ушбу доғлар амалгам татуировкалари деб аталади. Амалгам - бу тишларни тўлдириш учун ишлатиладиган материал. Амалгам материалидаги кумуш оғизнинг юмшоқ тўқималарига киради ва оғизда татуировка пайдо бўлган кўринади. Бу татуировка хавфли эмас. Аммо агар кўк-кулранг доғ кўпайиб, рангини ўзгартирса, энди бу амалгам татуировкаси эмас ва шунинг учун тиш шифокорига мурожаат қилиш яхшироқдир.
