Ичак касалликлари (тўртинчи қисм)

Ошқозон-ичак касалликлари озуқа моддаларининг ҳазм бўлиши ва сўрилишига ва тананинг умумий саломатлигига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.

Ошқозон-ичак тракти оғиз бўшлиғидан бошланиб, анусда тугайдиган бурилишли найчадир. Шу сабабли, ошқозон-ичак касалликлари кенг кўламли касалликларни ўз ичига олади ва кўп сонли ва частотага эга. Шунинг учун, ҳар бир ошқозон-ичак аъзоларининг кенг тарқалган касалликларини алоҳида ва қисқача алоҳида бўлимда кўриб чиқиш яхшироқдир. Биз ушбу дастурда, кенг тарқалган ичак касалликларининг турлари, уларнинг сабаблари, даволаш усуллари ва олдини олиш усулларини кўриб чиқамиз. Биз билан қолинг

"Ингичка ичак саратони" кам учрайдиган касаллик бўлиб, унда ичак тўқималарининг ҳужайралари мутацияга учрайди. Колоректал саратонда ҳужайра ўсиши назорациз бўлиб, масса ёки ўсимта ҳосил қилади. Агар одамда бу турдаги саратон бўлса, саратон ҳужайралари ингичка ичакни тўсиб қўяди. Ошқозон-ичак трактининг тўртдан уч қисми ингичка ичакдан иборат, аммо ингичка ичак саратони кам учрайдиган касалликдир.

Шифокорлар ингичка ичак саратонига нима сабаб бўлганини аниқ билишмайди, лекин улар бир неча омиллар касалликнинг ривожланиш хавфини оширишини билишади. Ўртача 60 ёш, эркак жинси, генетика, чекиш, кўп ёғли овқатланиш, феноксиасетик кислота каби кўплаб кимёвий моддалар мавжуд бўлган жойда яшаш ёки ишлаш бу сабабларга киради. Шунингдек, яллиғланиш каби омиллар ҳам хавф омили ҳисобланади. Йўғон ичакнинг яллиғланиши, йўғон ичак саратони, çöляк касаллиги ва лимфедема (1) ва оилавий аденоматоз полипоз (ФАП) бу касалликнинг бошқа сабаблари ҳисобланади. Ичак саратони белгилари бошқа ичак муаммоларига ўхшайди ва бу ўхшашлик шифокорлар ёки бошқалар саратон ташхисини қўя олмайди. Ошқозон ва қорин оғриғи, исталмаган вазн йўқотиш, диарея, камдан-кам ҳолларда қон кетиш ва ичак тутилиши, касаллик ва чарчоқ ҳисси бу омиллардан биридир.

Ингичка ичак саратонининг ҳар хил турлари мавжуд. Касалликни аниқлаш учун ишлатиладиган тестларнинг аксарияти ичак саратони босқичини аниқлаш, ташхислаш ва аниқлаш учун ишлатилади. Ингичка ичак ва унинг атрофидаги жойларнинг рентген қилиш шифокорга ингичка ичак саратонини ташхислашда ёрдам беради ва саратон қанчалик ривожланганлигини кўрсатади. Шифокорнинг саратон ҳужайраларининг ичакда ва унинг атрофида ривожланганлигини аниқлаш жараёни босқичлаш деб аталади. Жисмоний текширув ва тиббий тарих, қон тестлари, жигар функцияси тестлари ва эндоскопия бу тестлардан баъзиларидир. Жарроҳлик усули бўлган лапаротомиянинг диагностик усулида қорин бўшлиғининг ички қисмини касаллик белгиларини текшириш учун қорин деворига ёриқлар қўйилади. Кесишнинг катталиги лапаротомия сабабига боғлиқ. Баъзида, баъзи органлар ёки лимфа тугунлари олиб ташланади ёки микроскоп остида касаллик белгиларини излаш учун тўқима намунаси олинади.

Бошқа диагностика процедурасида касалликнинг юқори қисми ингичка ичакда тест ўтказиш орқали текширилади. Синов қизилўнгач, ошқозон ва ингичка ичакнинг бир қатор рентгенограммаларини ўз ичига олади. Бемор оқ ва кумушнинг металл бирикмаси бўлган барий металлини ўз ичига олган суюқликни ичади. Қизилўнгач атрофидаги суюқлик ошқозон ва ингичка ичакни қоплайди. Кейин суюқлик ГИ ва ингичка ичакка юқорига қараб ҳаракатланаётганда бир қатор рентген нурлари олинади. Компютер томографияси ёки компютер томографияси ёки компютер томографияси ва МРИ ёки магнит-резонанс томография ушбу касалликнинг бошқа диагностик усуллари ҳисобланади.

Шифокорнинг беморга тавсия қиладиган даволаниши саратон тури ва саратоннинг танага тарқалиши каби омилларга боғлиқ. Ингичка ичак саратонини даволашнинг асосий усули жарроҳликдир. Ичакнинг инфекцияланган қисмини кесиш ва ичакнинг соғлом қисмларини улаш учун операция қилиш керак.

Бундан ташқари, агар ичакда тўсиқ бўлса, уни жарроҳлик йўли билан олиб ташлаш керак. Одатда жарроҳ битта операция билан бутун ўсимтани олиб ташлаши мумкин. Аммо бу ҳамма одамлар учун ҳам шундай эмас. Ўсимтанинг ичакдаги жойлашуви ва ичакнинг қанчалик таъсирланганлиги жарроҳлик даражасини белгилайдиган омиллардир. Жарроҳга операция вақтида ошқозоннинг бир қисмини, катта ичакнинг бир қисмини, ўт пуфагини ёки унинг атрофидаги лимфа тугунларини олиб ташлаш керак бўлиши мумкин. Ингичка ичак саратонини даволашда радиотерапия одатда қўлланилмайди. Аммо баъзи одамларда радиотерапияси жарроҳликдан кейин ёки кимётерапия билан қўлланилиши мумкин.

"Дивертикуллар" - овқат ҳазм қилиш тизимида ҳосил бўладиган кичик бўртиқ қоплар. Бу қоплар кўпинча йўғон ичакнинг пастки қисмида ҳосил бўлади. Дивертикуллар айниқса 40 ёшдан кейин тез-тез учрайди ва камдан-кам ҳолларда муаммо туғдиради. Баъзи ҳолларда бир ёки иккита қоп шишиши ва инфекцияланиши мумкин, бу "дивертикулит" деб аталади.Оғир ёки такрорий дивертикуллар жарроҳлик амалиётини талаб қилади. Беморларда дивертикуляр касаллик ёки дивертикулит ривожланиши мумкин, бу иккаласини фарқлаш қийин. Энгил оғриқни уйда дам олиш, оғриқ ва спазмларни йўқотиш учун дори-дармонларни қабул қилиш ва шаффоф суюқликни ўз ичига олган диета билан даволаш мумкин. Беморлар тана ҳароратини мунтазам равишда ўлчашлари ва қориннинг пастки чап томонини босиб туришлари керак, чунки кўпчилик диотикуллар жойлашган. Яллиғланиш белгиси бўлган иситма ёки тегиниш сезувчанлигининг биринчи белгисида сиз дарҳол гастроентерологга мурожаат қилишингиз керак.

Дивертикул одатда йўғон ичакнинг табиий равишда заиф ва босим остида бўлган жойларида ҳосил бўлади, бу эса йўғон ичак деворидан кичик қопларнинг пайдо бўлишига олиб келади. Дивертикулит, дивертикул ёрилиб, шиш ёки инфекцияга ёки иккаласига сабаб бўлганда пайдо бўлади. Дивертикулит ривожланиш хавфини оширадиган бир қанча омиллар мавжуд. Қариш, чекиш, ҳаракацизлик ва ҳаракацизлик, юқори ёғли, кам толали ҳайвонларнинг парҳезлари ва баъзи дори-дармонларни, шу жумладан стероидлар, гиёҳванд моддалар ва стероид бўлмаган яллиғланишга қарши дориларни қўллаш дивертикулит хавфини оширадиган бошқа омиллардир.

Баъзи белгилар ва аломатлар дивертикулитнинг ривожланиш эҳтимолини кўрсатади. Бир неча кун давом этиши мумкин бўлган оғриқ бу аломатлардан биридир. Бу оғриқ кўпинча қориннинг пастки чап қисмида сезилади, лекин айни пайтда қориннинг ўнг томонида, айниқса, Осиё ирқларида пайдо бўлиши мумкин. Бошқа аломатлар орасида кўнгил айниши ва қусиш, иситма, қорин бўшлиғида сезувчанлик ва ич қотиши ёки камдан-кам ҳолларда диарея мавжуд.

Ўткир дивертикулит билан оғриган баъзи одамларда бошқа муаммолар бўлиши мумкин. Йиринг туфайли қопларда тўпланган шишиш, беморнинг йўғон ичак ёки ичакларида чандиқ тўқималари туфайли обструкция, ичак қисмлари ёки ичак ва сийдик пуфаги ўртасидаги оқма каби ғайритабиий йўл ва ниҳоят перитонит, агар халта инфекцияланган ёки яллиғланган бўлса, ёрилиб кетади ва ичакнинг қорин бўшлиғига ёйилиб кетиши мумкин. Перитонит шошилинч касаллик бўлиб, шошилинч даволаниш ва тиббий ёрдамни талаб қилади.

Дивертикулит тез-тез ўткир ҳужум пайтида ташхис қилинади, чунки ошқозон ачишиши турли касалликларнинг белгиси бўлиши мумкин ва шифокор бу касалликларнинг эҳтимолини истисно қилиши керак. Шифокор одатда дивертикулитни ташхислаш жараёнини клиник текширув ўтказиш орқали бошлайди, масалан, тегиниш сезувчанлигини аниқлаш учун беморнинг қорин бўшлиғини текшириш. Аёлларда тос аъзоларининг бошқа касалликларини истисно қилиш учун тос аъзоларини текшириш ҳам мумкин.

Шундан сўнг шифокор танадаги инфекция белгиларини текшириш учун сийдик ва қон тестларини ўтказиши мумкин, ҳомиладорлик туфайли юрак уришини истисно қилиш учун туғиш ёшидаги аёллар учун ҳомиладорлик тестлари, бошқа сабабларни истисно қилиш учун жигар функцияси тестлар, диарея билан оғриган одамларда инфекцияни истисно қилиш учун тест. Шифокор, шунингдек, яллиғланган ёки инфекцияланган қопларни аниқлаш ва дивертикулит ташхисини тасдиқлаш учун компютер томографиясини ва дивертикулитнинг оғирлигини текшириш учун компютер томографиясини буюриши мумкин.

Ичак дивертикулитининг аломатлари енгил бўлса, шифокор инфекцияни даволаш учун антибиотиклар билан уйда даволанишни ва беморнинг ичаклари тузалиб кетгунга қадар бир неча кун давомида суюқ диетани тавсия қилади ва бу усул кўпинча Дивертикулит билан оғриган одамларнинг кўпчилигида муваффақиятли қўлланилади. Аммо беморда кучли ҳужум ёки бошқа касаллик бўлса, у касалхонага ётқизилиши керак. Бундай ҳолатда даволаш вена ичига антибиотикларни қўллаш, қопчани дренажлаш учун найчани киритиш ва жарроҳлик амалиётини ўз ичига олади. Тешилиш, қопча, оқма ёки ичак тутилиши каби асоратлари бўлган беморлар, бир нечта оддий дивертикуллари бўлган беморлар ва иммунитет билан боғлиқ муаммолар бўлган беморлар кўпинча ичак дивертикулитини даволаш учун операция қилинади.

Дивертикулитни даволаш учун жарроҳликнинг иккита асосий тури мавжуд. Бирламчи ичакнинг анастомозида ёки кесилишида жарроҳ ичакнинг бир қисмини олиб ташлайди ва кейин соғлом қисмларни боғлайди. Шундай қилиб, ичак нормал ҳаракатига эга бўлиши мумкин. Яллиғланиш даражасига қараб, лапароскопия каби очиқ ёки минимал инвазив жарроҳлик амалга оширилиши мумкин. Колоноскопия билан йўғон ичакни резекция қилишда, агар яллиғланиш жуда оғир бўлса, операциядан кейин йўғон ичакни тўғри ичакка улаш имкони бўлмаса, жарроҳ ичак дивертикулитини даволаш учун колоноскопия ўтказиши мумкин. Беморнинг йўғон ичакнинг соғлом қисмига бириктирувчи қорин деворида бўшлиқ (стома) ҳосил бўлади. Ушбу бўшлиқ орқали чиқинди қопга киради ва яллиғланиш пасайганда, колоностомия қайтарилади ва ичак орбитага қайтарилади.

Дивертикулитнинг олдини олиш учун мунтазам равишда машқ қилинг. Машқ қилиш ичакларнинг нормал фаолиятини яхшилайди ва йўғон ичак ичидаги босимни пасайтиради. Кунига камида 30 дақиқа машқ қилишга ҳаракат қилинг. Кўпроқ тола истеъмол қилинг. Кўп суюқлик ичинг. Баъзи экспертлар дивертикулит билан оғриган одамларнинг йўғон ичакларида яхши бактериялар етарли эмаслигига ишонишади. Баъзида дивертикулитнинг олдини олиш учун фойдали бактерияларни ўз ичига олган пробиётиклар, озиқ-овқатлар ёки қўшимчалар тавсия этилади, аммо бу тавсиялар ҳали илмий жиҳатдан тасдиқланмаган.

................................................................ ............

1- Лимфа тугунлари билан боғланган томирларнинг шикастланиши

Ичак касалликлари (учинчи қисм)