«پیر سید احمد گیلانی» از اتحاد علیه ارتش سرخ تا ریاست شورای عالی صلح
«بصیر احمد حسین‌زاده» نوشت: «پیر سید احمد گیلانی» که یکی از حامیان اصلی «حامد کرزی» و « اشرف غنی» محسوب می‌شد چند ماه قبل از مرگش توسط رئیس جمهور افغانستان به عنوان رئیس شورای عالی صلح این کشور انتخاب شد.
«بصیر احمد حسین زاده» نویسنده و روزنامه‌نگار افغانستانی در یاداشتی اختصاصی به زندگی و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی «پیر سید احمد گیلانی» از چهره های مطرح و رئیس شورای عالی صلح افغانستان پرداخته است که روز گذشته در سن 85 سالگی در کابل درگذشت.
در این یادداشت آمده است: «پیر سید احمد گیلانی» فرزند «سید حسن گیلانی» در 20 ثور/ اردیبهشت سال 1311 در منطقه سرخ رود ولایت ننگرهار در شرق افغانستان متولد شد، تحصیلات خود را در مدرسه دینی «ابوحنیفه» به پایان رساند و در سال 1343 از دانشکده شرعیات/ الهیات کابل فارغ التحصیل شد.
نسب سید احمد گیلانی
نسب سیداحمد گیلانی به «شیخ عبدالقادر گیلانی» مشهور به «غوث اعظم دستگیر» پیشوای یکی از فرقه‌های تصوف می رسد و رهبری این فرقه در افغانستان پس از مرگ برادرش «سید علی» به شکل میراثی به وی رسیده بود.
آنگونه که در کتاب افغانستان در سه دهه اخیر» آمده است، سید احمد گیلانی اعمال ظاهری وی جنبه مذهبی داشت اما او فرقه خود را به راهی برد که از مذهب فاصله زیادی داشت ولی با همه این احوال وی تا زمان مرگ نزد قوم غلزایی از اعتبار و محبوبیت خاصی برخوردار بود.
گیلانی و رابطه او با حکومت شاهی
خاندان گیلانی به ویژه سید احمد گیلانی با حکومت شاهی و شخص ظاهر شاه در افغانستان ارتباط بسیار نزدیکی داشتند و در سال 1330 وی با دختر امیر حبیب الله خان ازدواج کرد و تا زمان سلطنت ظاهر شاه در سال 1352 مشاور غیر رسمی شاه بود.
بعد از کودتایی کمونیستی در سال 1357 وی در صف مخالفان حکومت قرار گرفت و مجبور به ترک افغانستان شد و در پیشاور اقامت اختیار کرد.
فعالیت سیاسی و نظامی گیلانی بر علیه شوروی
وی در سال 1357 «حزب محاذ ملی اسلامی افغانستان» را در پیشاور تاسیس کرد و بعد از یک سال همانند دیگر گروه های جهادی به فعالیت مسلحانه بر علیه نیروهای ارتش سرخ و حکومت افغانستان روی آورد.
وی در آن دوران عمده امکانات و کمک‌های مالی حزب محاذ ملی را همانند سایر گروه‌های جهادی پیشاور، از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و آمریکا دریافت می‌کرد.
آنگونه که «سید محمد باقر مصباح زاده» در کتاب «دانشنامه سیاسی افغانستان» اشاره کرده است حزب محاذ ملی به رهبری گیلانی یکی از احزاب جهادی سلطنت طلب و میانه‌رو محسوب می شد که عضو «اتحاد هفت گانه مجاهدین» مستقر در پیشاور بود.
مصباح زاده تاکید دارد که محاذ ملی با آنکه از گروه‌های دارای عقیده و آرمان اسلامی بوده است اما نظام اسلامی مورد حمایت این حزب عملا یک نظام غیر دینی بوده است.
گیلانی در سال 1367 ریاست دوره اتحادیه هفت گانه مجاهدین را بر عهده گرفت و در شورای مشورتی «راولپدنی» به عنوان رئیس قوه قضاییه دولت مجاهدین برگزیده شد.
در زمان حکومت نجیب الله در برخی از رسانه‌ها شایع شد که وی علی‌رغم آنکه عضو اتحادیه مجاهدین بوده است مخفیانه با نجیب الله ملاقات داشته است که خود وی این ملاقات را در همان ایام تکذیب کرد.
گیلانی در دوران حکومت مجاهدین و طالبان
با آنکه سید احمد گیلانی از چهره‌های با نفوذ در میان همه اقوام افغانستان بخصوص پشتون‌ها بود ولی نتوانست بعد از پیرورزی حکومت مجاهدین نقش عمده‌ای در تحولات سیاسی افغانستان ایفا کند.
وی در حکومت مجاهدین مدتی به عنوان وزیر خارجه فعالیت کرد اما به تدریج نقش وی در این حکومت بسیار کم رنگ شد.
در دوران حکومت طالبان، حزب محاذ ملی و سید احمد گیلانی به اتحاد شمال افغانستان پیوست، اگر چه برخی از نیروهای این حزب در صف طالبان قرار گرفتند.
حمایت از کرزی و اشرف غنی
با تحولات جدید و روی کار آمدن حامد کرزی در افغانستان، گیلانی یکی از حامیان عمده وی محسوب می‌شد و در انتخابات سال 1393 نیز از اشرف غنی حمایت کرد.
سید احمد گیلانی چند ماه قبل از مرگش از طرف اشرف غنی به عنوان ریاست شورای عالی صلح افغانستان انتخاب شد و تا زمان حیات نیز در همین سمت باقی ماند.
سید احمد گیلانی فرد ثروتمندی بود که املاک و دارایی‌های زیادی از پدرش به وی به ارث رسیده بود و در زمینه تجارت پوست «قره قل» در افغانستان فعالیت خوبی داشت.
در برخی از شهرهای افغانستان بخصوص شهر جلال آباد املاک زیادی از وی بر جا مانده است و آنگونه که در کتاب «افغانستان در سه قرن اخیر» آمده است دارایی های شخصی وی تا قبل از حکومت مجاهدین به 7 میلیون دلار برآورد شده است.
تسلط گیلانی به زبان‌های مختلف
«فاطمه گیلانی» دختر سید احمد گیلانی یکی از چهره‌های بسیار فعال اجتماعی و سیاسی افغانستان محسوب می شود که سال‌های زیادی از عمرش را در رابطه با حقوق زنان و کودکان در افغانستان صرف کرده است.
فاطمه گیلانی، جهت شرکت در نودمین سالگرد تأسیس جمعیت هلال احمر ایران در سال 1391 به ایران سفر کرد و جایزه صلح و دوستی که عالی‌ترین مدال هلال احمر ایران است و هر 10 سال یک بار به شخصیت‌های مهم داده می‌شود از «محمود احمدی‌نژاد» رئیس جمهور سابق ایران را دریافت کرد.