Pars Today

بهسازی در شهر کابل!

شفقنا افغانستان-اخیرا بحث بهسازی ساحات غیرپلانی شهر کابل دوباره مطرح شده است. ولی قابل یادآوری است که براساس آخرین ماسترپلان تهیه شده توسط وزارت شهرسازی و شاروالی کابل, و منظور شده توسط رئیس جمهور افغانستان تمام ساحات شهر کابل قانونی است. بنابراین ساحات غیرقانونی در محدوده شهر کابل نداریم: ولی ساحات غیرپلانی باید که بهسازی شوند. و البته در حین بهسازی ممکن است که بعضی ساحات تخریب شده, و ساکنان آن به نقاط دیگری منتقل شوند. متاسفانه این ماسترپلان دارای یک گزارش جامع که آن را توضیح دهد نیست, و اگر چنین گزارشی وجود دارد به عنوان ” اسرار محرم” تلقی شده و در دسترس عموم برای بررسی و نظرخواهی قرار نگرفته است!!

گرفتن تصمیم به بهسازی در دولت افغانستان حدود سیزده سال طول کشید. اگر دولت میتوانست این تصمیم را در سال 2003 بگیرد, ساحات غیرپلانی شهر کابل به بیش از هفتاد درصد نمی رسید: برای مدت زیادی ارگان های دولتی تاکید برغیرقانونی بودن ساحات خارج از ماسترپلان حدود 40 سال پیش (1978 میلادی) داشتند. در حالیکه همزمان خود توانایی تهیه سرپناه برای میلیون ها شهروندی که بعد از سقوط طالبان به کابل میامدند را نیز نداشتند. بنابراین بعد از اینکه جمعیت کابل بیش از پنج برابر شد, شهر چندین برابر توسعه پیدا کرد, و مردم میلیاردها دالر را برای ساخت و سازغیرپلانی مصرف کردند, دولت چاره ای جز گرفتن این تصمیم ندید: هرچند که این تصمیم هم تا حد زیادی بر اثر فشارهای ارگان های بین المللی مانند بانک جهانی و هبیتات سازمان ملل گرفته شد. ولی به هر صورت جلوی زیان را هر وقت بگیریم, فایده است. پیشنهادات زیر را به صورت خلاصه برای بهسازی ساحات غیرپلانی شهر کابل بیان می کنم:

مرکز شهر کابل قابلیت بالایی برای تبدیل شدن به منطقه توریستی را دارد. ساحات غیرپلانی بدون ارزش تاریخی در مناطق هموار و کوهی باید که از مرکز شهر به سایر نقاط انتقال داده شود. ادارات دولتی را باید به مناطق دیگر شهر کابل منتقل کرده, و فضای سبز آنها را برای استفاده عمومی و به عنوان پارک در اختیار شهرداری کابل گذاشت. مندوی کابل و سایر مناطق تجاری باید از مرکز شهر به سایر نقاط انتقال داده شود. تا حد امکان باید جاده های این ساحه را به روی ترافیک بسته, و برای پیاده روی مردم مساعد ساخت. ساحات تاریخی این منطقه به صورت حرفه ای بازسازی شده و به صورت پانسیون, رستوران های سنتی و هتل های کوچک در اختیار توریست های داخلی و خارجی قرار بگیرد. صنایع دستی و محصولات فرهنگی در این منطقه گسترش یابد. یک سیستم حمل نقل موثر و کارآمد از این منطقه به میدان هوایی کابل و همینطور سایر مناطق دیدنی کابل در نظر گرفته شود. از ایجاد سایر تجارت ها و فعالیت ها در این ساحه جلوگیری شده و در نهایت تمام تعمیرها و تجارت های این ساحه باید توسط ارزیابی محیط زیستی و اجتماعی مورد تایید قرار بگیرد.

تا حد امکان از مواد قابل نفوذ برای فرش کردن جاده ها و کوچه ها استفاده شود. این موضوع باعث جذب بهتر آبهای سطحی شده وهمچنان خطر بروز سیل و گسترش آلودگی را کم میکند. و همزمان باعث تغذیه آبخوان های (آکیوفر) شهر کابل می شود. برعلاوه به زیبایی شهر کمک کرده و مانع گرمتر شدن هوای شهرها در فصل تابستان می شود.

رودها و کانال های اصلی شهر کابل باید پاک کاری شده و تبدیل به ساحات مطبوع و دلپذیر برای گشت و گذار ساکنین شهر کابل شود. اطراف رودهای شهرکابل وهمینطور کانال های اصلی آب نیز باید به مقدار مشخص خالی از سکنه شود. این فضا باید به پارک ها و فضاهای سبز خطی در شهر کابل تبدیل شود. فضای زیرزمین در این ساحات را می توان برای ایجاد سیستم های تصفیه فاضلاب غیرمتمرکز در شهر کابل استفاده کرده و فاضلاب تصفیه شده را به رود مجاور تخلیه کرد. برعلاوه در صورت خطر بروز سیل به دلیل جابجا شدن ساحات مسکونی مجاور رودها میزان خسارات کمتر خواهد شد.

تپه های شهر کابل به عنوان بخشی از هویت شهر تبدیل به ساحات تفریحی و پارک شده, و با درختکاری به بهبود کیفیت هوای شهر وهمینطور زیباسازی شهر کابل کمک نماید.

 در موضوع بهسازی, باید ساکنین هر دو یا سه گذر منطقه ای را به عنوان فضای سبز در اختیار شهرداری کابل قرار دهند. این فضا میتواند به عنوان فضای عمومی برای ایجاد پارک, سالن های ورزشی و … استفاده شود. شرایطی مانند این مورد میتواند از پیش شرط های بهسازی و ارائه سند قانونی به ساکنین تلقی شود. برعلاوه مساجد ساحات مسکونی غیرپلانی باید فضایی را برای برگزاری بعضی جلسات عمومی در نظر بگیرند, و همچنان ایجاد مراکز فرهنگی مانند کتابخانه باید در تمام مساجد به عنوان پیش شرط ارائه سند قانونی به ساکنین این ساحات در نظر گرفته شود.

برنامه های بهسازی باید در اشتراک مستقیم مردم انجام شده, و ساکنین محلات به عنوان مالکین پروژه های تطبیق شده در نظر گرفته شوند: مدیریت پروژه ها بعد از تطبیق نیز باید با مدیریت مشترک ساکنین و دولت (Co-Management) پیش برود. این موضوع باعث کارایی بهتر پروژه ها و کاهش فساد اداری می شود.

فضاهای سبز اندک باقیمانده در شهر کابل به شمول باغ ها, پارکها و زمین های زراعتی حفظ شود. برعلاوه باید کمپین های بسیار کلان نهال شانی در شهر کابل تطبیق شود: درخت ها باعث تولید اکسیژن, و جذب دی اکسید و مونوکساید کربن خواهند شد. در فصل تابستان باعث ایجاد سایه در پیاده روها شده و هوا را خنک تر خواهند ساخت. باعث کاهش گرد و خاک خواهند شد. آلودگی هوا در فصل زمستان را کاهش خواهند داد. حتی باعث کاهش آلودگی صوتی خواهند شد. و بالاخره شهر را بسیار زیباتر خواهند کرد. بنابراین ضروری است که تمام دکانداران, خانواده ها و شهروندان در یک کمپین کلان شروع به درخت کاری در هر جای ممکن بنمایند. خوشبختانه آب و هوای کابل شرایط مساعدی را برای رشد سریع درختان خاص فراهم میکند.

نویسنده: دکتر حسین اعتمادی