Pars Today

در این برنامه با آیین تکم چی آشنا می شویم.

تکم‌چی‌ها(Takam) در عید باستانی مانند نوروز به درِ خانه‌ها می‌روند و با ساز و آواز خود و تکان دادن عروسک تکم، شادی را به خانه‌های مردم ساکن شهرها و روستاها هدیه می کنند.

تکه (Take) در زبان ترکی به معنی بز قوی هیکلی است که جلو دار گله است و در این مراسم نام عروسکی است که آمدن بهار را نوید می دهد و مهمترین خاستگاه آن ارتفاعات ساوالان و سرزمین پهناور آذربایجان است. بز در تاریخ خاورمیانه و ایران زمین، نماد برکت، باروری و قدرت است. این عروسک چوبی، به شکل بز توسط مردم به صورت دستی ساخته و با پارچه یا مخمل قرمز رنگ آراسته می‌شود و تکم‌چی‌ها با در دست گرفتن این عروسک قدیمی و خواندن آوازهای محلی و مذهبی مسایل اجتماعی را از گذشته‌های دور مورد توجه قرار می‌دهند و بچه‌ها در جریان بازی، با صنایع دستی و بومی، معماری و فضاهای متنوع آن آشنا می‌شوند. عروسک تکم با مواد طبیعی مانند چوب و پارچه و بند کفش ساخته شده تمامی پولک‌ها هم به صورت دستی دوخته شده است و به وسیله چوبی که به زیر شکم او متصل است در دستان هنرمند تکم چی به گردش در می آید.

کسی که تکم را بازی می دهد تکم چی می گویند که اشعاری را به زبان ترکی و از زبان تکم به آواز می خواند. تکم به عنوان پیش قراول گله و همچنین خبرآور بهار دو معنای ظاهری و نمادین را بیان می کند. همان بزی که گله را به مقصدی خاص به چرا برده و بَلد راه است، به نوعی پیشقراولی و نوروز خوانی هم می کند. «تکم» با طی کردن مسیر، نشانه رویش و سرسبزی زمین است. تکم چی همانطور که تکم را در دو جهت افقی و عمودی و دوار به گردش در می آورد گویی که گردش ایام و روزگار را به تماشا می گذارد. وظیفه تکم چی در گذشته فراتر از دوره گردی بین کوی و برزن بوده است. تکه گردانان در آن زمان علاوه بر اجرای نمایش که به طور عام خبر از آغاز فصل بهار می دادند در اشعار خودشان پندهای حکمت آمیز و آموزنده ای را بیان می کردند تا دلهای مردم را به یکدیگر نزدیکتر کنند. همچنین انتخاب نماد حضور بز دلیلی بر بروز خیر و برکت به قشر کشاورز بوده و به خوش یمنی و برکت حضور تکم گردانان اعتقاد داشته اند به همین دلیل مردم از رزق خود سهمی به تکم چی اهدا می کرده اند.