دیوار بزرگ گرگان؛ شگفتی مهندسی دوره ساسانی 

پارس‌تودی- در زیر خاک آفتاب‌سوخته‌ی شمال ایران، بنایی از گذشته‌ی سلطنتی و نبوغ مهندسی نهفته است که با معروف‌ترین موانع دفاعی جهان باستان رقابت می‌کند.

دیوار بزرگ گرگان در استان گلستان، واقع در شمال شرقی ایران، با امتداد تقریباً ۲۰۰ کیلومتر از کوه‌های البرز تا دریای خزر، گواهی بر قدرت و پیچیدگی امپراتوری ساسانی است، اقدامی عظیم که یکی از بزرگترین امپراتوری‌های تاریخ را از هجوم عشایر استپ شمال محافظت می‌کرد. به گزارش پارس‌تودی به نقل از پرس‌تی‌وی، این دیوار عظیم که اغلب در سایه همتایان چینی و رومی مشهورتر خود قرار دارد، و به دلیل آجرهای پخته متمایزش در محل به عنوان "مار سرخ" شناخته می‌شود، اوج معماری نظامی باستانی، مهندسی و سازماندهی لجستیکی را نشان می‌دهد.

تکنیک‌های ساخت آن برای زمان خود انقلابی بوده‌اند، و قلعه‌های خاموش آن، داستان‌هایی از یک ارتش امپراتوری منظم را زمزمه می‌کنند که زمانی قلب آباد ایران را از تهاجم محافظت می‌کرد.

دیوار بزرگ گرگان صرفاً یک دیوار نیست، بلکه یک سیستم دفاعی یکپارچه با پیچیدگی بی‌نظیر است که کشف مجدد و تحلیل علمی آن، ارزیابی مجدد قابلیت‌های ساسانیان و نقش حیاتی آنها در درام‌های ژئوپلیتیکی اواخر دوران باستان را ضروری ساخته است.

ابعاد فیزیکی عظیم دیوار بزرگ گرگان که از قرن پنجم تا هفتم میلادی ساخته شده، اهمیت جهانی آن را آشکار می‌کند. این دیوار با طول تقریبی ۲۰۰ کیلومتر، طولانی‌ترین مانع باستانیِ دارای دژ و استحکامات محسوب می‌شود.

برای درک مقیاس دیوار بزرگ گرگان، باید گفت که این دیوار از دیوار هادریان و دیوار آنتونین در بریتانیا روی هم رفته طولانی‌تر است و بیش از سه برابر طولانی‌ترین دیوار دفاعی رومی یعنی دیوار آناستازیا در نزدیکی قسطنطنیه، طول دارد.

خارق‌العاده‌ترین جنبه دیوار بزرگ گرگان، طول آن نیست، بلکه راه‌حل‌های مهندسی مورد نیاز برای ساخت آن است.

استپ بی‌درخت و بی‌سنگ دشت گرگان هیچ مصالح ساختمانی سنتی را ارائه نمی‌داد. مهندسان ساسانی با جاه‌طلبی نفس‌گیری به این چالش پاسخ دادند و تصمیم گرفتند کل سد را از آجرهای پخته بسازند.

تخمین‌ها نشان می‌دهد که حدود ۲۰۰ میلیون آجر، هر کدام با وزن تقریبی ۲۰ کیلوگرم، مورد نیاز بوده است. برای تولید این مقدار سرسام‌آور در محل، سازندگان یک خط تولید صنعتی واقعی در امتداد مسیر دیوار ایجاد کردند.

بررسی‌های باستان‌شناسی وجود کوره‌های آجرپزی را که در فواصل بسیار نزدیک، هر ۳۷ تا ۸۶ متر، قرار گرفته‌اند، آشکار کرده است که در مجموع به ۳۰۰۰ تا ۷۰۰۰ کوره می‌رسد.

با این حال، پخت این آجرها چالش عظیم دیگری را نیز به همراه داشت: این کار به منبع عظیم و قابل اعتمادی از آب نیاز داشت. پاسخ ساسانیان به این چالش، شاهکاری از مهندسی بود.

آنها یک کانال اولیه حفر کردند که در امتداد مسیر دیوار امتداد داشت، کانالی با حداقل ۵ متر عمق. این کانال توسط یک سیستم پیچیده از کانال‌های آبرسانی تغذیه می‌شد.

hk