پژوهشگر آمریکایی: جایگاه معنوی حضرت فاطمه(س) فراتر از پیوندهای خانوادگی است

پارس‌تودی- افزایش توجه محققان غربی به مطالعات شیعی، جایگاه معنوی و اجتماعی حضرت فاطمه(س) را در کانون پژوهش‌های تازه قرار داده و روایت‌های مردسالارانه را به چالش کشیده است.

به گزارش پارس‌تودی به نقل از ایکنا، در دهه‌های اخیر توجه محققان غربی به مطالعات شیعی افزایش یافته و جایگاه دختر پیامبر اسلام (ص) حضرت فاطمه(س) در جهان‌بینی شیعی بیش از گذشته مورد بررسی قرار گرفته است. آلیسا گبای (Alyssa Gabbay)، دانشیار دانشگاه کارولینای شمالی، در کتاب «جنسیت و جانشینی در قرون میانه و اوایل دوران معاصر اسلامی: نسب دوجانبه و میراث فاطمه(س)» بر شیوه‌های درک مردم از ساختارهای خانوادگی و نسب تمرکز کرده است و افق جدیدی را در مطالعات اسلامی و جنسیت می‌گشاید. این اثر بر پایۀ سنتی از مطالعات شکل گرفته است که هدفشان نقد برداشت‌های یک‌جانبه و کلیشه‌ای از اسلام و جایگاه جنسیت بوده است.

به گفتۀ گبای در این پژوهش، ابعاد گوناگون شخصیت حضرت فاطمه انتخاب تنها چند ویژگی را دشوار می‌سازد. فداکاری و حمایت همیشگی او از پیامبر(ص) در لحظات حساس، جایگاه ویژه‌ای برایش رقم زده است. نور الهی که از او ساطع می‌شد، نشانه‌ای از دریافت معرفت و علم الهی همانند پیامبر دانسته شده است. خطبه فاطمه(س) در دفاع از حق فدک و نقد جهت‌گیری امت، جلوه‌ای از اقتدار معنوی او به شمار می‌رود. همچنین روایت دریافت «مصحف» از طریق جبرئیل، جایگاه او را به شخصیتی نزدیک به مقام امام یا پیامبر تثبیت می‌کند.

او با اشاره به جایگاه معنوی دختر پیامبر(ص) در عرصه اجتماعی، تأکید می‌کند که اهمیت فاطمه(س) فراتر از نسب خانوادگی ایشان است. او کمالات معنوی حضرت را در صبر در برابر رنج، ایستادگی در برابر بی‌عدالتی، بی‌اعتنایی به شهرت و ثروت، فروتنی، و نهایتاً وقف شدن برای خانواده دانست.

این استاد دانشگاه همچنین با تحسین فداکاری، تقوا، خرد و فداکاری حضرت فاطمه و جایگاه والای ایشان نزد شیعیان، دیدگاه اهل سنت دربارۀ ایشان را اینگونه تشریح می‌کند: «درست است که شیعیان تمایل دارند جایگاه بسیار والایی برای او قائل شوند، اما این بدان معنا نیست که سنی‌ها از ویژگی‌ها و نقش مهم او در وقایع تاریخی، مانند دفاع سرسختانه‌اش از پیامبر، وفاداری‌اش به او و همسر و فرزندانش و حتی آیاتی از قرآن که به وی اشاره دارد مانند سوره کوثر غافل شوند».

به باور این پژوهشگر ادیان، خطبۀ فدک، نشان‌دهندۀ شجاعت دختر پیامبر در نقش‌آفرینی اجتماعی و شایستۀ مطالعه است و می‌توان آن را پاسخی دانست «برای کسانی که ادعا می‌کنند زنان در اسلام فاقد حقوق و اقتدار هستند».

آلیسا گبای انگیزه خود برای نوشتن این کتاب را اینگونه توضیح داد: « انگیزه من برای نوشتن این کتاب، ذکر حضرت فاطمه توسط شاعر سنی هندی امیرخسرو دهلوی (متوفی ۱۳۲۵) در شعری کوتاه بود که در آن دختر پیامبر را ستایش می‌کند؛ این نشانه روشنی از احترامی است که  هم اهل سنت و هم شیعیان به طور یکسان برای ایشان قائل هستند».

MPN